Tháng 12, ngày 19

Sáng sớm, sau khi nhận được tối hậu thư của Bộ Chỉ huy quân đội Pháp 1), Chủ tịch Hồ Chí Minh viết một bức thư gửi J.Xanhtơny, Uỷ viên Cộng hoà Pháp tại Đông Dương. Nội dung bức thư như sau: “Những ngày vừa qua tình hình trở nên căng thẳng hơn. Thực là rất đáng tiếc. Trong khi chờ đợi quyết định của Pari, tôi mong rằng ông sẽ cùng ông Giám tìm một giải pháp để cải thiện bầu không khí hiện tại” 2).

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục chủ tọa Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp tại làng Vạn Phúc (Hà Đông, nay thuộc Hà Tây).

Trong ngày, tại gác hai ngôi nhà của ông Nguyễn Văn Dương (làng Vạn Phúc), Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến. Lời kêu gọi có đoạn:

“Hỡi đồng bào toàn quốc!

Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa!

Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.

Hỡi đồng bào!

Chúng ta phải đứng lên!

... Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng cương quyết hy sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta!”.

Cả dân tộc nhất tề cầm vũ khí lao vào cuộc kháng chiến theo lệnh của Người.

18 giờ 40 phút cùng ngày, Người rời Vạn Phúc chuyển đến Xuân Dương (Thanh Oai, Hà Đông), bắt đầu cuộc hành trình lên Việt Bắc.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.4, tr. 480-481.

- Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, t.8, tr. 160-161.

- Võ Nguyên Giáp: Những năm tháng không thể nào quên, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1974, tr. 420-425.

- Philippe Devillers: Paris - Saigon - Hanoi, Gallimard/Julliard, Paris, 1988, p. 296.

- Nhật ký Vũ Kỳ. Tài liệu lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Phùng Thế Tài: Bác Hồ - Những kỷ niệm không quên, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1994, tr. 153.

Tháng 12, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 1/SL, thành lập tại mỗi khu quân sự, mỗi đơn vị hành chính từ cấp tỉnh trở xuống, một Uỷ ban bảo vệ có nhiệm vụ thi hành những mệnh lệnh và chỉ thị của cấp trên về bảo vệ đất nước.

Sắc lệnh quy định rõ thành phần, quyền hạn và phương thức hoạt động của Uỷ ban này.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 12, ngày 21

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư Gửi dân chúng Việt Nam, dân chúng Pháp, dân chúng các nước Đồng minh, tố cáo dã tâm của thực dân Pháp muốn cướp nước Việt Nam một lần nữa, khẳng định ý chí sắt đá của nhân dân Việt Nam kiên quyết chiến đấu đến cùng để giành lại tự do, độc lập và bày tỏ thiện chí đối với nhân dân và binh lính Pháp.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Cục Lưu trữ Trung ương Đảng, phông Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 4, tr. 482-484.

Tháng 12, ngày 23

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài Hỏi và Trả lời, để giải đáp ba vấn đề: 1. Kháng chiến sẽ bao giờ thắng lợi? 2. Toàn dân kháng chiến là thế nào? 3. Chiến sĩ đánh trước mặt trận, đồng bào ở hậu phương nên làm việc gì?

Trả lời câu hỏi thứ nhất, Người chỉ rõ: "Giồng khoai 3 tháng mới có củ, giồng lúa 4 tháng mới được ăn. Giồng tự do độc lập ít nhất cũng phải 1 năm, hoặc 5, 7 tháng... Muốn trị lửa phải dùng nước. Địch muốn tốc chiến, tốc thắng. Ta lấy trường kỳ kháng chiến trị nó, thì địch nhất định thua, ta nhất định thắng".

Người giải thích về toàn dân kháng chiến: "Toàn dân kháng chiến nghĩa là toàn cả dân, ai cũng đánh giặc. Bất kỳ đàn ông đàn bà, người già con trẻ, ai cũng tham gia kháng chiến", và kết luận:

"Dân ta phải giữ nước ta,

Dân là con nước, nước là mẹ chung".

Người tóm tắt nội dung đã trả lời trong câu hỏi thứ ba bằng bốn câu thơ:

"Tiền phương chiến sĩ hy sinh,

Đem xương máu mình, giữ nước non ta.

Hậu phương sản xuất tăng gia.

Cũng là kháng chiến, cũng là vẻ vang".

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh điện trả lời Thủ tướng Pháp L. Bơlum về bức điện của ông ta mà Người mới nhận được chiều hôm trước (22-12). Trong điện văn, Chủ tịch đã nói rõ thêm về hành động tàn bạo ngang ngược của các nhà chức trách Pháp ở Hà Nội từ ngày 17-12 đến ngày 19-12, và hy vọng phía Pháp sẽ nhận được lệnh "phải rút quân đội về những vị trí trước ngày 17-12 và phải đình chỉ những cuộc hành binh mệnh danh là tảo thanh, để cho cuộc xung đột chấm dứt ngay".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 4, tr. 485-487.

Tháng 12, ngày 24

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi đồng bào Công giáo nhân ngày lễ Thiên Chúa giáng sinh.

Người chỉ rõ hành động xâm lược của thực dân Pháp đã "làm trái hẳn với lòng bác ái của Đức Giêsu" và kêu gọi đồng bào "không chia lương giáo, đoàn kết chặt chẽ, quyết lòng kháng chiến, để giữ gìn non sông Tổ quốc, mà cũng để giữ gìn quyền tôn giáo tự do". Người chúc phúc toàn thể đồng bào Công giáo và "kính cẩn cầu Đức Thượng đế phù hộ dân tộc Việt Nam và giúp cho Việt Nam đi đến cuộc thắng lợi cuối cùng".

Cùng ngày, Người còn viết Thư gửi các kiều dân Pháp và Gửi các tù binh Pháp.

Trong cả hai bức thư, Người đều bày tỏ sự thông cảm trước cảnh ngộ hiện nay của họ - những người Pháp mà Người vẫn coi là bạn - đang là nạn nhân của một cuộc chiến tranh xâm lược do bọn thực dân phản động gây ra chỉ vì quyền lợi ích kỷ của chúng. Người mong một ngày gần đây, nhân dân hai nước Pháp và Việt Nam sẽ có thể cùng nhau hợp tác trong hoà bình và thân ái để mưu hạnh phúc chung cho cả hai dân tộc.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 4, tr. 488-490.

Tháng 12, ngày 26

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 2/SL, uỷ cho các Uỷ ban kháng chiến Khu quyền thiết quân luật trong địa phận, nhưng phải báo cáo với Bộ Quốc phòng và thông báo ngay cho các cơ quan hành chính và dân chúng. Trước khi bãi lệnh thiết quân luật, phải được Bộ trưởng Quốc phòng chấp thuận (trừ khi giao thông bị gián đoạn).

Tối, Người tới một địa điểm thuộc tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Tây) chủ trì phiên họp mở rộng của Hội đồng Chính phủ với sự tham gia của Ban Thường trực Quốc hội và Uỷ ban kiến thiết để bàn biện pháp đẩy mạnh công cuộc kháng chiến. Kết luận phiên họp, Người khẳng định lại quyết tâm kháng chiến đến cùng để giành lại độc lập, tự do cho dân tộc.

-Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bác Hồ với Hà Tây, những di tích lịch sử. Tạp chí Lịch sử Đảng, tháng 3-1992, tr. 21.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 4.

Tháng 12, ngày 27

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài Một vài ý kiến về các Uỷ ban kiến thiết, động viên dân chúng, tăng gia sản xuất, Uỷ ban tản cư.

Sau khi phân tích ý nghĩa của sự phân công và nhấn mạnh sự cần thiết phải hợp tác trong hoạt động, trong việc phối hợp kế hoạch... giữa các cơ quan chuyên môn đó, Người nêu những ý kiến cụ thể hướng dẫn việc tổ chức, cách thức hoạt động và nội dung công việc của các uỷ ban trên trong việc động viên nhân dân về tinh thần và vật chất vào công cuộc trường kỳ kháng chiến.

- Tài liệu lưu trữ của Cục Lưu trữ Văn phòng  Hội đồng Bộ trưởng.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 4, tr. 491-495.

Tháng 12, ngày 28

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi anh em Hoa kiều bày tỏ sự thông cảm với những nỗi khổ cực của họ dưới ách thống trị của thực dân Pháp trong hơn 80 năm qua, vạch trần thủ đoạn "bảo hộ Hoa kiều" của chúng, đồng thời biểu dương tình nghĩa của Hoa kiều đối với nhân dân Việt Nam và mong rằng: "Trong cơn hoạn nạn, Hoa - Việt anh em,  cảm tình càng nồng, đoàn kết càng chặt".

Người gửi thư cho Bộ trưởng Bộ Tài chính Lê Văn Hiến, căn dặn: phải đối đãi tử tế, chăm sóc chu đáo những tù binh và thường dân Pháp để họ thấy rõ mục đích kháng chiến của nhân dân ta và chính sách nhân đạo của Chính phủ.

Trong thư viết cùng ngày gửi Thứ trưởng Bộ Nội vụ Hoàng Hữu Nam, Người nhắc "cần có sự giúp đỡ để Hội nghị trí thức và quan lại cũ thành công", "cần thận trọng việc mua sắm vũ khí cho kháng chiến".

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 3NV/SL về việc tạm hoãn các cuộc tuyển cử vào Hội đồng nhân dân, Uỷ ban hành chính và việc bổ sung người thay các uỷ viên hành chính vì lý do nào đó, không thể tiếp tục chức vụ cũ.

- Sắc lệnh số 4/SL, uỷ cho Uỷ ban bảo vệ cấp Khu quyền ân xá, ân giảm, phóng thích các tội phạm do các toà án thường, toà án quân sự, toà án binh (trừ toà án binh tại mặt trận) kết án và những thủ tục khi tội phạm muốn xin được hưởng các quyền nói trên.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 4, tr. 496-497.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 6.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 12, ngày 29

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam, nhắc Bộ Nội vụ cần tổ chức mau các Uỷ ban tản cư và Uỷ ban động viên dân chúng tăng gia sản xuất.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

Tháng 12, ngày 30

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam đề nghị nên mời cụ Nguyễn Văn Tố tham gia Uỷ ban tản cư hoặc Uỷ ban động viên dân chúng.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

Tháng 12, ngày 31

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 5/SL, về việc thành lập Uỷ ban tản cư Trung ương và các Uỷ ban tản cư của các tỉnh, phủ, huyện, làng.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

 ----------------

Chú thích

1) Đây là tối hậu thư thứ ba Pháp gửi cho ta trong hai ngày. Pháp yêu cầu đình chỉ mọi hoạt động để chuẩn bị kháng chiến, tước vũ khí của tự vệ Hà Nội, trao việc duy trì trật tự an ninh của thành phố cho Pháp.

2) Thư này Chủ tịch Hồ Chí Minh trao cho ông Hoàng Minh Giám để chuyển cho J.Xanhtơny ngay chiều hôm đó. Viên Cao uỷ khước từ  và nói phải đợi đến ngày hôm sau mới nhận.

Tháng 1, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi đầu năm mới (1947).

Người thay mặt Chính phủ gửi tới toàn thể đồng bào và kiều bào ở nước ngoài, bộ đội, tự vệ và dân quân, thanh niên, phụ nữ và các cháu nhi đồng lời chúc mừng "một năm mới đoàn kết, một năm mới kiên quyết kháng chiến, một năm mới thắng lợi" và kêu gọi mọi người: "Năm mới chúng ta phải đem lực lượng mới, quyết tâm mới để giành lấy thắng lợi mới, để xây dựng một đời sống mới, một nước non mới".

Người cũng thay mặt cả nước gửi lời chào năm mới tới nhân dân Pháp.

Cùng ngày, Người viết Thư gửi Chính phủ và nhân dân Pháp nhân dịp đầu năm mới và Thư gửi tướng Lơcléc (Leclerc).

Trong Thư gửi Chính phủ và nhân dân Pháp, Người nói rõ: "Mong quốc dân Pháp hiểu rằng chúng tôi không thù hằn gì dân tộc Pháp. Chúng tôi bắt buộc phải chiến đấu, chống bọn thực dân phản động đang mưu mô xẻ cắt Tổ quốc chúng tôi, đưa chúng tôi vào vòng nô lệ và gieo rắc sự chia rẽ giữa hai dân tộc Pháp và Việt. Nhưng chúng tôi không chiến đấu chống nước Pháp mới và quốc dân Pháp, chúng tôi lại còn muốn hợp tác thân ái".

Trong Thư gửi Tướng Lơcléc, Người hy vọng với tư cách và cương vị của mình, "có lẽ ngài có thể tạo được hoà bình, một nền hoà bình hợp công lý và xứng đáng, thuận tiện cho hai dân tộc chúng ta, mặc dầu trong hoàn cảnh do kẻ khác gây ra, mà vẫn không dứt tình hữu nghị". Đồng thời khẳng định: "Chúng tôi đã nhất quyết ở trong khối Liên hiệp Pháp1, cộng tác thành thực với nước Pháp và tôn trọng quyền lợi kinh tế, văn hoá Pháp trong nước chúng tôi. Nhưng chúng tôi cũng nhất quyết chiến đấu đến cùng cho độc lập và thống nhất quốc gia".

Trong ngày, Người viết  thư cho ông Hoàng Hữu Nam, căn dặn:

"Về động viên dân chúng

1. Nên thêm câu này cho dân dễ hiểu:

Vì địch muốn đánh mau như LỬA, ta phải kéo dài như NƯỚC. Ta dùng nước chống với lửa thì ta chắc thắng.

2. Những người danh vọng trong nước phải đứng ra kêu gọi giới mình. Như cụ Bùi và các cụ khác khai hội với quan lại cũ, khuyến khích và giải thích rồi mỗi người về địa phương của họ. Tôn giáo, văn hoá, v.v. cũng vậy.

3. Cần nói rõ cho dân hiểu, hạng người nào thì nên giúp kháng chiến thế nào.

Chung: Tăng gia sản xuất, giữ bí mật, đào hầm trú ẩn, cất lúa, cất muối cho khỏi cháy, giúp việc phá hoại giao thông của địch, v.v..

Riêng: phụ nữ có thể tổ chức đội vá áo, đội giặt áo, đội cứu thương, v.v.. Nhi đồng có thể đưa tin, trinh thám, v.v..

4. Cách động viên: trong kế hoạch cũng cần nói đến khai hội, đọc lời thề, dán khẩu hiệu, v.v. như A 1) đã viết qua thư trước.

Về tản cư:

1. Những khu xung quanh chiến địa, phải chuẩn bị sẵn sàng, chia làm đông, tây, nam, bắc. Phía nào chừng dùng được người chạy nạn. Nếu không vậy thì ùa nhau chạy đến một chỗ rất nguy hiểm (như tàu bay ném bom hoặc người đông quá ứ lại, chạy không được). Phải có sẵn người để chỉ đường.

2. Làm 1 sổ theo A, B, C cho dễ tìm, dễ điều tra.

3. Trong lúc tản cư và trong vùng tản cư, phải có kế hoạch tuyên truyền để giữ vững tinh thần của dân, kế hoạch phòng gian để chúng không lẫn vào trong đám người tản cư đặng thám thính và tính nhiễu loạn trật tự, phao tin nhảm, v.v..

Thêm: Trừ những người rất cần ở lại, các uỷ ban và các nhân viên không cần lắm phải rời khỏi thành Hà Đông đi ngay".

- Lời Hồ Chủ tịch, Nha Thông tin Việt Nam, 1948, t.1, tr. 13-18.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 1-6.

- Báo Nhân dân cuối tuần, số 52, ngày 22-12-1996.

Tháng 1, ngày 2

Nhân dịp Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Pháp Mutê (Moutet) sang Đông Dương, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trả lời phỏng vấn của các nhà báo về ý nghĩa cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam. Người nêu rõ: "Việt Nam không chiến tranh chống nước Pháp và dân Pháp vì ta muốn hai dân tộc Việt - Pháp cộng tác thật thà. Nhưng tự do độc lập là quyền trời cho của mỗi dân tộc. Bọn thực dân phản động dùng vũ lực phá hoại quyền thống nhất và độc lập của dân ta, cho nên dân ta phải kháng chiến để giữ gìn đất nước".

Về triển vọng của cuộc kháng chiến, Người khẳng định: "Hễ một dân tộc đã đứng lên kiên quyết đấu tranh cho Tổ quốc họ thì không ai, không lực lượng gì chiến thắng được họ. Dân Việt Nam muốn hoà bình, nhưng vì vận mệnh của Tổ quốc, của giống nòi, thì sẽ kháng chiến đến cùng, kháng chiến đến thắng lợi".

Buổi chiều, Người viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam nhắc cần theo dõi việc người Pháp ở Vinh, việc gửi thư của Người cho anh em thương binh...

- Lời Hồ Chủ tịch, Nha Thông tin Việt Nam, 1948, t. 1, tr. 19-20.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 7-8.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Mutê - Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Pháp, Uỷ viên Chính phủ Pháp sang điều tra tình hình Đông Dương - sau khi biết tin ông tới Hà Nội. Bức thư có đoạn:

"Tôi lấy làm vui mừng được biết ngài tới Hà Nội. Xin có lời chào mừng ngài, vì ngài vừa là bạn cũ, vừa là đại diện cho nước Pháp mới, vừa là sứ giả của hoà bình.

Tôi rất mong và rất sung sướng được hội kiến với ngài lâu một chút để tỏ rõ ý muốn thành thực hoà bình và cộng tác của chúng tôi, và để chuyển đệ với ngài những đề nghị của chúng tôi về việc lập lại sự giao hảo giữa hai nước chúng ta".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 9.

Tháng 1, ngày 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam, nêu năm vấn đề cần chú ý:

- Tuyên truyền,

- Liên lạc và tổ chức,

- Việc sinh hoạt của các Bộ trong Chính phủ,

- Động viên lôi kéo công nhân viên chức,

- Phá đường, ngăn chặn sự tiến công của địch.

Cuối thư, Người còn vẽ một sơ đồ (gồm cả mặt cắt ngang và cắt dọc của con đường) để chỉ dẫn cụ thể cách thức đào đường nhưng vẫn đảm bảo sự đi lại của nhân dân mà xe địch không qua được.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Cù Huy Cận 2). Toàn văn bức thư như sau:

"Chú Cận,

Đã lâu không gặp chú, nhớ lắm.

Nay có việc cần. Chú phải về ngay. Về đến thì tìm gặp Nam gấp.

Công việc trong đó, giao lại cho chú Nhân.

Tôi gửi lời thăm tất cả đồng bào trong ấy.

Chờ chú.

Chào thân ái và quyết thắng

Ngày 5 tháng 1 năm 1947

Hồ Chí Minh".

- Bút tích các bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 10.

Tháng 1, ngày 6

Sáng sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam, căn dặn những việc:

- Giúp Hoa kiều ở Quảng Yên (nay thuộc tỉnh Quảng Ninh) tản cư.

- Bàn với Bộ trưởng Bộ Nội vụ Huỳnh Thúc Kháng về việc tuyên truyền, kêu gọi dân chúng.

- Vấn đề đăng ký của các viên chức nhà nước.

12 giờ, Người viết lá thư thứ hai gửi ông Hoàng Hữu Nam nhắc một số việc về công tác tổ chức.

- Bút tích các bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi Chính phủ, Quốc hội và nhân dân Pháp, nêu rõ lập trường, nguyện vọng, thái độ của Chính phủ và nhân dân Việt Nam trong cuộc chiến hiện nay, những biện pháp vãn hồi hoà bình.

Kết thúc bức thư, Người viết: "Chính phủ và nhân dân Pháp chỉ cần có một cử chỉ công nhận độc lập và thống nhất của nước Việt Nam là chấm dứt được những tai biến này; hoà bình và trật tự sẽ trở lại ngay tức khắc. Dân tộc Việt Nam đang chờ đợi cử chỉ đó.

Nước Pháp mới muôn năm!

Nước Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm!

Tình thân thiện Pháp Việt muôn năm!".

- Tài liệu lưu trữ của Cục Lưu trữ Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 11-12.

Tháng 1, ngày 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi tặng báo Độc lập bài thơ sau đây:

Năm mới thế cho năm đã cũ.

Báo "Độc lập" của Đảng Dân chủ.

Kêu gọi toàn thể dân Việt Nam,

Đoàn kết và thắt chặt hàng ngũ,

Kiên quyết kháng chiến đến kỳ cùng,

Để giữ chủ quyền và lãnh thổ.

Chờ ngày độc lập đã thành công.

Tết ấy tha hồ bàn với cỗ.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư khen ngợi các chiến sĩ bị thương và sự tận tâm của các y sĩ, khán hộ, cứu thương.

Người biểu dương các chiến sĩ bị thương "thật xứng đáng với Tổ quốc, và Tổ quốc sẽ không bao giờ quên những người con yêu quý như thế".

Người khen ngợi các thầy thuốc và khán hộ đã hết lòng chăm sóc chu đáo thương binh. "Thế là các bạn cũng trực tiếp tham gia kháng chiến cứu quốc".

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Lời kêu gọi nhân ngày Tết nguyên đán năm 1947, hô hào đồng bào "Phải hết sức tiết kiệm, để dành tiền bạc, cơm gạo cho cuộc kháng chiến lâu dài", "Làm những việc cần kíp, để phòng trước bọn địch tấn công", "Ra sức thi nhau tăng gia sản xuất", "Rủ nhau gửi đồ uý lạo cho chiến sĩ ở tiền phương".

Người còn viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam lưu ý việc kêu gọi trí thức, quan lại cũ tham gia công cuộc kháng chiến; việc chuẩn bị các tài liệu để tuyên truyền.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 13-16.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 9

Chủ tịch Hồ Chí Minh hai lần viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam. Người có nhắc đến việc Bộ Nội vụ cho đăng báo bài Lời kêu gọi những người có văn hoá đăng ký phục vụ Tổ quốc.

- Bút tích các bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Lời kêu gọi Chính phủ và nhân dân Pháp.

Người đã kiên quyết bác bỏ những nhận xét sai lầm về tình hình Việt Nam của Bộ trưởng Mutê sau chuyến công cán sang Đông Dương, một lần nữa nêu rõ nguyện vọng của nhân dân Việt Nam là "bao giờ cũng muốn cộng tác với dân tộc Pháp như anh em, trong hoà bình và tin tưởng lẫn nhau", "bao giờ cũng muốn độc lập và thống nhất trong khối Liên hiệp Pháp", "bao giờ cũng muốn kiến thiết lại nước chúng tôi với sự giúp đỡ của tư bản và các nhà chuyên môn Pháp để mưu lợi ích chung cho cả hai dân tộc", "muốn hoà bình ngay để máu người Pháp và Việt ngừng chảy"; đồng thời Người cũng khẳng định:

"Chúng tôi mong đợi ở Chính phủ và nhân dân Pháp một cử chỉ mang lại hoà bình. Nếu không, chúng tôi bắt buộc phải chiến đấu đến cùng để giải phóng hoàn toàn đất nước. Nước Việt Nam có thể bị tàn phá, nhưng nước Việt Nam sẽ lại hùng mạnh hơn sau cuộc tàn phá đó. Còn nước Pháp chắc chắn sẽ mất hết và sẽ biến hẳn khỏi cõi Á châu".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 18-19.

Tháng 1, ngày 11

14 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam nhắc việc tiếp đón các nhà báo Anh, Mỹ.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 12

Chủ tịch Hồ Chí Minh điện trả lời 12 câu hỏi của một nhà báo Mỹ, nêu rõ lập trường của Việt Nam đối với Pháp và tỏ ý mong muốn xây dựng quan hệ thân thiện với nhân dân Mỹ.

Phần cuối bức điện, Người nói rõ:

"Các phóng viên Mỹ có quốc tịch Mỹ sẽ được đón tiếp khi họ đến gặp các nhà chức trách Việt Nam... Việt Nam muốn giữ mối liên hệ với nước Mỹ".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 20 - 21.

Tháng 1, ngày 13

Sáng sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam nói về âm mưu của thực dân Pháp chiếm Hà Nội, về cách đối phó và những biện pháp quân sự của ta.

Tối, Người rời Xuân Dương, qua phà Ba Thá sang đất Chương Mỹ.

Khoảng nửa đêm, Người tới xóm Lai Cài, thôn Phú Đa, xã Cần Kiệm, Thạch Thất, Sơn Tây (nay thuộc tỉnh Hà Tây).

Trong ngày, Người viết Thư gửi các lãnh tụ và nhân dân các nước.

Sau khi vạch trần việc làm bất nhân bội ước của thực dân Pháp, Người phân tích ảnh hưởng của cuộc chiến tranh Việt Nam do Pháp gây ra đối với "đại gia đình châu Á", với hoà bình thế giới, với số phận của khối Liên hiệp Pháp và uy tín của nước Pháp.

Cuối thư, Người viết: "Vì Tổ quốc, vì tự do, nhân dân Việt Nam kiên quyết kháng chiến đến cùng. Vì nhân đạo, chính nghĩa, vì hoà bình chung và lợi ích chung, nhân dân Việt Nam mong các vị giúp đỡ mọi phương diện".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bác Hồ với Hà Tây, những di tích lịch sử. Tạp chí Lịch sử Đảng, tháng 3-1992, tr. 22-23.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 22-23.

- Phùng Thế Tài: Bác Hồ - Những kỷ niệm không quên, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1994,
tr. 153.

Tháng 1, ngày 14

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết hai bức thư gửi ông Hoàng Hữu Nam nhắc gặp lãnh sự Trung Hoa về việc tiếp tế cho Hoa kiều; việc tranh thủ dịp Tết tiếp tế cho các đồng chí trong vùng địch tạm chiếm.

- Bút tích các bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 15

Nhân dịp ngày độc lập của Miến Điện 3), Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt nhân dân Việt Nam và nhân danh cá nhân gửi thư chúc mừng tới nhân dân Miến Điện.

Trong thư, Người cũng cảm ơn các vị lãnh tụ châu Á đã tỏ cảm tình với nhân dân Việt Nam trong cuộc chiến đấu giải phóng đất nước, nêu rõ mối quan hệ mật thiết giữa vận mệnh các dân tộc châu Á với vận mệnh dân tộc Việt Nam và mong được tất cả các nước giúp đỡ.

Cùng ngày, hai lần Người viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam hỏi về việc chuẩn bị cho cuộc họp Hội đồng Chính phủ, việc các Bộ thảo sắc lệnh và lưu ý trong các văn bản nên viết ngắn gọn, dễ hiểu, "không dùng tiếng Tây".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 24.

- Bút tích các bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 16

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để nghe báo cáo của Bộ Quốc phòng về tình hình các mặt trận ba miền Bắc, Trung, Nam và báo cáo của Bộ Nội vụ về tinh thần nhân dân; thảo luận các vấn đề tản cư, di cư, vấn đề giáo dục trong thời chiến, vấn đề chăm sóc thương binh.

Tối, Người viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam hỏi việc tản cư của nhân dân Thủ đô và nhắc việc phải cử người đi động viên nhân dân, phân công người làm công tác tuyên truyền.

Cùng ngày, Người viết Lời kêu gọi đồng bào phá hoại để kháng chiến. Sau khi giải thích "Vì sao ta phải kháng chiến" và ý nghĩa của việc phá hoại đối với cuộc kháng chiến, Người hô hào "mọi người đều ra sức giúp phá. Phá cho rộng, phá cho sâu, phá sao cho bọn Pháp không lợi dụng được. Một nhát cuốc của đồng bào, cũng như một viên đạn của chiến sĩ bắn vào quân địch vậy".

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 25-26.

Tháng 1, ngày 18

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện mừng tới ông Vanhxăng Ôriôn (Vincent Auriol) nhân dịp ông được bầu làm Tổng thống nước Cộng hoà Pháp.

Bức điện có đoạn:

"Nhân dịp này, tôi xin nói để ngài rõ là dân tộc Việt Nam chỉ mong được độc lập và thống nhất trong khối Liên hiệp Pháp. Tôi rất đau lòng trông thấy những người đáng lẽ là bạn bè anh em với nhau, mà nay phải tàn sát lẫn nhau... Tôi xin đề nghị cùng ngài lập lại ngay nền hoà bình để tránh cho hai nước chúng ta khỏi bị hao người thiệt của, và để gây lại sự cộng tác và tình thân thiện giữa hai dân tộc chúng ta".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 27.

Tháng 1, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi sư cụ chùa Ngũ Xã (quận Ba Đình, Hà Nội) khuyên sư cụ nên tản cư đi kháng chiến.

Chiều, Người cùng ông Võ Nguyên Giáp tới địa điểm họp Hội đồng Chính phủ ở Hà Đông (nay thuộc tỉnh Hà Tây). Cuộc họp bị hoãn vì không đủ người. 23 giờ, Người mới ra về.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 16-17.

Tháng 1, ngày 21 (30 Tết)

Trưa, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư và thiếp Chúc mừng năm mới tới ông Hoàng Hữu Nam.

Tối, Người đi họp Hội đồng Chính phủ ở phủ Quốc Oai. Trời mưa, đường  trơn, ôtô vừa chạy được một quãng thì sa một bánh xuống ruộng. Anh em cùng đi phải vào xóm nhờ người khênh xe.

21 giờ xe mới tới được địa điểm họp, Người vào dự ngay cuộc họp tất niên của Hội đồng Chính phủ. Phát biểu với Hội đồng, sau lời chúc mừng năm mới, Người nhấn mạnh ba công việc chính cần xúc tiến gấp là tổ chức tốt việc tản cư di cư, công tác động viên nhân dân và đẩy mạnh tăng gia sản xuất.

22 giờ 30, Người lên xe đến Đài phát thanh Tiếng nói Việt Nam đặt tại Chùa Trầm ở Chương Mỹ, Hà Đông (nay thuộc huyện Hoài Đức, Hà Tây). Mưa nặng hạt hơn, đường lầy lội, nhiều lúc xe không đi nổi phải xuống đẩy. Gần đến 24 giờ, xe mới tới nơi. Người vào ngay buồng máy đọc bài thơ Chúc Tết gửi đồng bào cả nước:

Cờ đỏ sao vàng tung bay trước gió,

Tiếng kèn kháng chiến vang dậy non sông.

Toàn dân kháng chiến, toàn diện kháng chiến,

Chí ta đã quyết, lòng ta đã đồng.

Tiến lên chiến sĩ! Tiến lên đồng bào!

Sức ta đã mạnh, người ta đã đông.

Trường kỳ kháng chiến, nhất định thắng lợi!

Thống nhất độc lập, nhất định thành công!

Đọc xong, Người thân mật nói chuyện với anh chị em cán bộ, nhân viên Đài phát thanh và cảm ơn sư cụ, chúc nhà chùa sang năm mới luôn cầu Phật cho kháng chiến chóng thành công.

Quá giao thừa, Người mới ra xe trở về.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 7/SL, bổ nhiệm Tổng Giám đốc Bưu điện Việt Nam.

- Nhật ký Vũ Kỳ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 17.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Phùng Thế Tài: Bác Hồ - Những kỷ niệm không quên, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1994, tr. 153.

Tháng 1, ngày 22 (mồng Một Tết Đinh Hợi)

Chủ tịch Hồ Chí Minh dậy sớm và làm việc như thường lệ.

Người phân công từng người trong cơ quan đi chúc Tết các nhà lân cận. Người trịnh trọng viết mấy chữ Hán "Cung hỷ tân xuân" 4) trên tờ giấy điều, kèm theo một quả cam, một quả quít gửi sang chúc Tết và mừng tuổi gia đình cụ chủ nhà.

21 giờ, Người tiếp các ông Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Trần Đăng Ninh đến chúc Tết. Sau đó, Người cùng các vị họp ngay bên bếp lửa cho đến 1 giờ sáng hôm sau.

Trong ngày, Người ký Sắc lệnh số 8/SL, cử người vào Uỷ ban tản cư và di cư do ông Bùi Bằng Đoàn làm Chủ tịch, ông Nguyễn Văn Tố làm Phó Chủ tịch, ông Phan Anh làm Thư ký cùng tám uỷ viên đại diện cho các Bộ.

- Nhật ký Vũ  Kỳ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 23

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Giám mục Lê Hữu Từ tỏ ý mong muốn Giám mục lấy tư cách là cố vấn Chính phủ mà giải thích, kêu gọi đồng bào Công giáo hăng hái kháng chiến cứu quốc.

Cuối thư, Người viết: "Vì công việc còn bận, tôi chưa có thể gặp cụ để trực tiếp cảm ơn cụ, tôi xin phái người thân tín là ông Huỳnh 5)thay mặt tôi đến hỏi thăm và chúc cụ mạnh khoẻ.

Nhờ cụ cầu Đức Chúa ban phúc cho Tổ quốc và xin cụ nhận lời chào thân ái của tôi".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 28.

Tháng 1, ngày 24

Nhân dịp Tết Đinh Hợi, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Thư chúc Tết đồng bào và chiến sĩ Nam Bộ.

Người biểu dương tinh thần hy sinh chiến đấu trong hơn một năm qua của đồng bào và chiến sĩ Nam Bộ vì thống nhất và độc lập của Tổ quốc. Sau khi vạch trần thái độ lật lọng của bọn thực dân phản động Pháp và khẳng định lời thề "Thà chết chứ không làm nô lệ" của toàn dân Việt Nam, Người giải thích về một số luận điệu phản tuyên truyền của thực dân Pháp hòng chia rẽ đồng bào ta và nêu ba điểm trong chương trình nội chính của Chính phủ để đồng bào hiểu rõ.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 29-31.

Tháng 1, ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Chính phủ mới của Pháp đề nghị chấm dứt chiến tranh.

Sau khi nêu rõ nguyên nhân đã dẫn tới cuộc chiến hiện nay, và trịnh trọng nhắc lại lập trường trước sau như một của nước Việt Nam là Độc lập và Thống nhất quốc gia trong khối Liên hiệp Pháp, cộng tác thân thiện với nước Pháp trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng những thoả hiệp đã ký kết, Người viết:

"Chúng tôi mong Chính phủ Pháp đình chỉ ngay cuộc chiến tranh huynh đệ tương tàn này và tin rằng dù có nhiều sự khó khăn vẫn có thể giải quyết cơn khủng hoảng một cách hoà bình và hợp đạo công bằng".

13 giờ, Người viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam, nhắc gửi thư ngay cho lãnh sự Anh Tơrêdo Uynxơn (Tresor Wilson) và lưu ý công việc chuẩn bị cho cuộc họp Hội đồng Chính phủ kỳ tới.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 32-33.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 26

8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam nhắc việc cho phát Lời kêu gọi gửi Chính phủ Pháp.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 27

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi các chiến sĩ cảm tử quân Thủ đô 6) thăm hỏi tình hình ăn Tết, khen ngợi tinh thần gan dạ chiến đấu của các chiến sĩ và dặn dò những điều cần thiết.

Bức thư có đoạn:

"Các em là đội cảm tử. Các em cảm tử để cho Tổ quốc quyết sinh 7). Các em là đại biểu cái tinh thần tự tôn tự lập của dân tộc ta mấy nghìn năm để lại, cái tinh thần quật cường đó đã kinh qua Hai Bà Trưng, Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung, Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, truyền lại cho các em. Nay các em gan góc tiếp tục cái tinh thần bất diệt đó, để truyền lại cho nòi giống Việt Nam muôn đời về sau".

10 giờ, Người viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam góp ý kiến về nhân sự, tổ chức trong Hội đồng Chính phủ.

Cùng ngày, Người còn gửi một bức điện tới ông Aung San - Phó Chủ tịch Chính phủ Miến Điện và một bức điện tới các ông Nêru - Phó Chủ tịch Chính phủ lâm thời Ấn Độ, Sara Săngđơra Bôdơ - Bộ trưởng Bộ Công chính Ấn Độ, Cripalani - Chủ tịch Quốc hội Ấn Độ và Ginnát - lãnh tụ Đảng Hồi giáo Ấn Độ.

Cả hai bức điện đều bày tỏ lòng biết ơn chân thành của Người về những việc các ông đã làm và sẽ làm để giúp cho cuộc đấu tranh giành tự do của nhân dân Việt Nam.

- Bút tích bức thư gửi ông Hoàng Hữu Nam. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 35-37.

Tháng 1, ngày 28

10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam nhắc việc cho đăng báo Thư gửi cụ Từ 8), Lời kêu gọi Chính phủ Pháp và việc họp Hội đồng Chính phủ.

Cùng ngày, Người viết thư gửi ông Cù Huy Cận. Toàn văn bức thư như sau:

"Nhờ chú Lưu 9) chuyển chú Cận 10),

Thứ trưởng Canh nông.

Về việc tản cư đến các đồn điền, chú nên làm một kế hoạch thiết thực thi hành được ngay. Như tôi nói hôm Tết.

Cần phải chú ý:

1. Cách phân phối người (ai đem áo chăn nấy).

2. Giúp đỡ lúc đi đường (trạm nghỉ, hành lý).

3. Nơi nào bao nhiêu người.

4. Đến nơi thì sao có chỗ ăn, chỗ ở và làm việc ngay.

Chú làm sẵn kế hoạch, đến Hội đồng Chính phủ ta bàn. Việc gì làm trước được, chú cứ làm.

Đã có người đi các tỉnh khai hội với U.B.H.C 11) và các chủ đồn điền chưa?

Chào thân ái và quyết thắng

Ngày 28 tháng 1 năm 1947

HỒ"

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 38.

Tháng 1, ngày 29

Nhân Ngày độc lập của Ấn Độ, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng tới ông Nêru - Phó Chủ tịch Chính phủ lâm thời Ấn Độ, "xin chung sự hân hoan với dân tộc Ấn Độ, và rất tin cậy vào sự thắng lợi của các dân tộc Á châu trong cuộc tranh đấu cho tự do và tiến bộ".

Trong ngày, Chủ tịch ký Sắc lệnh số 9/SL, tạm thời đình chỉ thi hành mục B Sắc lệnh số 13/SL ngày 24-1-1946 và Sắc lệnh số 42 ngày 3-4-1946 về việc bắt, giam và truy tố nhân viên các cấp trong Chính phủ cùng các cơ quan hành chính và tư pháp; ấn định lại trình tự thủ tục truy tố đối với các đối tượng trên.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 39.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 30

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 10/SL, bổ nhiệm ông Nguyễn Sơn làm Cục trưởng Cục Quân huấn Bộ Quốc phòng.

- Sắc lệnh số 11/SL, về việc ấn định lại thời hạn giam cứu cho tiểu hình và đại hình ghi trong Sắc lệnh số 40 ngày 29-3-1946.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư Gửi các chiến sĩ vệ quốc đoàn, tự vệ và dân quân toàn quốc.

Người nhiệt liệt ca ngợi nhiệm vụ vẻ vang nhưng đầy gian khổ của các chiến sĩ, biểu dương đức hy sinh, lòng dũng cảm và niềm tin quyết thắng của họ đã được thể hiện ngay từ những ngày đầu kháng chiến và kêu gọi toàn thể các chiến sĩ anh dũng tiến lên.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 42-43.

Tháng 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư chia buồn tới bác sĩ Vũ Đình Tụng, Giám đốc Y tế Bắc Bộ, khi nhận được tin con trai bác sĩ đã anh dũng hy sinh trong chiến đấu.

Bức thư có đoạn:

"Ngài biết rằng tôi không có gia đình, cũng không có con cái. Nước Việt Nam là gia đình của tôi. Tất cả thanh niên Việt Nam là con cháu của tôi. Mất một thanh niên thì hình như tôi đứt một đoạn ruột... Họ chết cho Tổ quốc sống mãi; vật chất họ mất nhưng tinh thần họ vẫn luôn luôn sống với non sông Việt Nam".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 40.

Tháng 1

Biết tin Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Pháp Mutê đã rời Hà Nội về Pháp mà không gặp Người, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra tuyên bố về việc này.

Tuyên bố có đoạn:

"Thật là đáng tiếc, ông Mutê và tôi có thể nói với nhau nhiều câu chuyện ích lợi. Tôi có thể nhân danh Chính phủ giao cho ông Mutê những tài liệu về cuộc xung đột hiện tại và đề nghị cùng ông những phương sách có thể làm chấm dứt, nếu nước Pháp muốn, cuộc chiến tranh huynh đệ tương tàn mà cả hai dân tộc đều không muốn, và có thể nối lại tình thân ái giữa hai nước".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 41.

Tháng 2, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Giám mục Lê Hữu Từ, nói rõ chính sách tự do tín ngưỡng của Chính phủ đã được ghi trong Hiến pháp. Người tin chắc, những xích mích nhỏ giữa một số đồng bào "không thể động chạm đến sự đại đoàn kết của chúng ta", và mong muốn Giám mục "sẽ hết sức giúp, đặng triệt để hoàn thành đại đoàn kết, để toàn dân không phân lương giáo, chỉ một tâm lo chống ngoại xâm".

Bức thư có đoạn:

"Chắc cụ không bao giờ tin rằng Việt Minh chống đạo, vì cụ thừa biết Việt Nam độc lập đồng minh là cốt đoàn kết tất cả đồng bào để làm cho Tổ quốc độc lập, chứ không phải để chia rẽ, phản đối tôn giáo.

Mà tôi cũng không bao giờ nghĩ rằng đồng bào Công giáo chống Việt Minh, vì hơn ai hết, đồng bào Công giáo càng mong cho Tổ quốc độc lập, cho tôn giáo được hoàn toàn tự do; và tôi chắc ai cũng tuân theo khẩu hiệu: Phụng sự Thượng đế và Tổ quốc".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Cục Lưu trữ Trung ương Đảng.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 44.

Tháng 2, ngày 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để nghe báo cáo về quốc phòng, ngoại giao và thảo luận một số vấn đề về tài chính, kinh tế, tăng gia sản xuất.

18 giờ 30, Người rời xã Cần Kiệm chuyển đến khu Chùa Một Mái xã Sài Sơn, phủ Quốc Oai, Sơn Tây (nay thuộc Hà Tây).

Trước khi đi, Người mời cụ chủ nhà sang để cảm ơn và căn dặn cụ cùng các con cháu tích cực ủng hộ kháng chiến và giữ gìn bí mật.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 11/SLb, sáp nhập các Sở, Ty Địa chính trong toàn quốc vào Bộ Canh nông.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hà Tây những lần đón Bác. Tạp chí Lịch sử Đảng, số 3-1992, tr. 47.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Phùng Thế Tài: Bác Hồ - Những kỷ niệm không quên, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1994, tr.154.

Tháng 2, ngày 3

Tại khu Chùa Một Mái, trong gian buồng đầu hồi phía trái của Nhà Tổ vốn là chỗ ở của người coi chùa, vẻn vẹn chỉ có một tấm phản, một bàn nhỏ với chiếc máy chữ và cây đèn dầu, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 12/SL, ấn định chế độ kiểm duyệt, in, phát hành báo chí và ấn loát phẩm.

- Sắc lệnh số 13/SL, tạm cấm xuất nhập cảng hàng hoá cho đến khi có lệnh mới.

- Sắc lệnh số 14/SL, thành lập Nha tín dụng sản xuất nhằm mục đích giúp đỡ và khuyến khích sản xuất nông nghiệp, công nghệ và kỹ nghệ.

- Hà Tây những lần đón Bác. Tạp chí Lịch sử Đảng, tháng 3-1992, tr. 47.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2, ngày 7

10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam. Bức thư có ba nội dung:

1. Gợi ý về cách đối phó với yêu sách của lãnh sự Trung Hoa muốn cử đại biểu đi "an ủi" các Hoa kiều tản cư.

2. Đề nghị viết thư hỏi Chủ tịch Uỷ ban hành chính các tỉnh, yêu cầu họ trong 10 ngày phải trả lời rõ ràng và bí mật về một số câu hỏi Người nêu trong thư 12). Theo Người, "Những vấn đề trên, rất quan hệ cho việc tản cư và tăng gia sản xuất. Cũng quan hệ đến chính trị và quân sự".

3. Hỏi về tình hình chuẩn bị chuyến đi Nho Quan (Ninh Bình) của Người.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 15/SL, bổ nhiệm ông Đặng Việt Châu, nguyên Chánh văn phòng Bộ Nội vụ, làm đặc phái viên Bộ Nội vụ tại Thanh Hoá và ông Vũ Đình Huỳnh, nguyên Bí thư Chủ tịch Chính phủ làm đặc phái viên Bộ Nội vụ tại Ninh Bình.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2, ngày 9

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn nhân dân và ngoại kiều sau dịp Tết.

Thay mặt chiến sĩ, Người cảm ơn toàn thể đồng bào trong dịp Tết đã "tự mình tiết kiệm bớt ăn Tết mà uý lạo các chiến sĩ rất hậu... Lòng tốt của đồng bào tỏ rằng, chúng ta quân dân nhất trí, nên dù gian khổ mấy, trường kỳ kháng chiến cũng nhất định thắng lợi".

Thay mặt Chính phủ, bộ đội và nhân dân Việt Nam, Người trân trọng cảm ơn Hoa kiều và Ấn kiều "Trong lúc gian nan khổ cực này mà bà con Hoa kiều và Ấn kiều rất hăng hái ủng hộ cuộc kháng chiến cứu quốc của dân Việt Nam... Đủ thấy cảm tình của các dân tộc Á Đông ta càng ngày càng mật thiết".

Người còn gửi lời cảm ơn tới thanh niên, nhi đồng, các đoàn thể và cá nhân đã gửi thư chúc Tết. "Tiếc vì bận việc quá, không thể trả lời khắp. Vậy xin đồng bào nguyên lượng và nhận lời cảm ơn chung này".

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời một số câu hỏi của Đôn Camben (Doon Campbell), phóng viên Hãng Reuter (Anh).

Về câu hỏi Với điều kiện nào, Chính phủ Việt Nam ngừng chiến tranh?, Người khẳng định: "Khi những mục tiêu thống nhất và độc lập của nhân dân Việt Nam đạt được sẽ ngừng chiến và hoà giải ngay".

Về vấn đề tù binh, Người tuyên bố: "Họ được đối xử tốt hơn nhiều so với người Việt Nam".

Người còn giải thích việc các bộ trưởng không đảng phái tham gia Chính phủ, nói rõ những mục tiêu chính trị - xã hội của nhân dân Việt Nam, nhận xét việc báo chí nước ngoài thường đưa tin thất thiệt.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 45-46.

- Báo Vietnam News Service (Bangkok), ngày 9-2-1947.

- Tạp chí Lịch sử quân sự, tháng 3-1994.

Tháng 2, ngày 10

10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ Hội nghị điền chủ toàn tỉnh Ninh Bình họp tại phủ Nho Quan để bàn việc tăng gia sản xuất, giúp đỡ đồng bào tản cư, di cư, vấn đề ủng hộ Chính phủ kháng chiến.

Phát biểu với Hội nghị, Người nói đại ý: kháng chiến và kiến quốc mới nghe thì tưởng như mâu thuẫn. Thực ra không phải, kháng chiến là để kiến quốc, là để xây dựng một nước Việt Nam tự do, độc lập. Nhưng muốn kháng chiến thắng lợi thì phải trường kỳ kháng chiến, muốn trường kỳ kháng chiến thì phải tăng gia sản xuất và giúp đỡ đồng bào tản cư. Lúc này, "nước nhà trên hết, dân tộc trên hết, kháng chiến thắng lợi hơn hết".

- Bản chụp Biên bản Hội nghị điền chủ ở Nho Quan, Ninh Bình ngày 10-2-1947, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2, ngày 12

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư trả lời Chính phủ Cao Miên giải phóng 13), nhiệt liệt hoan nghênh việc thành lập một Uỷ ban giải phóng Việt - Miên - Lào, nhằm mục đích theo đuổi đến cùng cuộc chiến đấu chung chống đế quốc và thực dân Pháp.

Bức thư có đoạn:

"Thay mặt cho toàn dân Việt Nam, tôi xin gửi Uỷ ban giải phóng lời chào mừng thân ái. Tôi tin chắc rằng các dân tộc ta, đã sẵn có một tinh thần tranh đấu cao, lại gắng đi tới một sự cộng tác chặt chẽ, thì thắng lợi thế nào cũng về ta, và chúng ta nhất định sẽ giành được
độc lập".

Cùng ngày, Người ký Sắc lệnh số 16/SL, bổ nhiệm ông Văn Tiến Dũng làm Chính trị Cục trưởng Bộ Quốc phòng và ông Khuất Duy Tiến làm Phó Chủ tịch Uỷ ban hành chính Hà Nội kiêm Chính trị phó Cục trưởng, Trưởng phòng dân quân trong Chính trị cục Bộ Quốc phòng.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 47.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2, ngày 14

Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh thảo điện mật gửi Thanh Hoá về chủ trương "vào Thanh kinh lý".

Toàn văn bức điện như sau:

"10 giờ sáng ngày 14-2-42. Thanh Hoá  

Điện cho Châu 14)

Một.

Sẽ có tối cao đặc phái Chính phủ vào Thanh kinh lý.

Ngày vào sẽ định sau.

Hai.

Châu chuẩn bị báo cáo các việc.

Ba.

Mời các uỷ ban tản cư, tăng sản, các điền chủ, đại thương gia, nhà giàu, những người danh vọng, các lãnh tụ dân tộc thiểu số, các cán bộ hành chính và mặt trận các huyện, đại biểu quốc dân liên hiệp, đại biểu Công giáo.

Bốn.

Chuẩn bị chỗ khai hội xa thành phố và giữ bí mật.

Năm.

Phái đoàn đi đêm, chuẩn bị đón ở đâu?

Về việc này các chú có ý kiến gì đề nghị?".

Chiều, Người chỉ thị cho Bộ Tổng chỉ huy rút các lực lượng chiến đấu ở trung tâm Hà Nội ra khỏi thành phố để bảo toàn chủ lực, kháng chiến lâu dài.

- Bút tích bức điện. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sự nghiệp và tư tưởng quân sự của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1990, tr. 120.

Tháng 2, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện (viết bằng tiếng Anh) cho Đại uý Mỹ Sáclơ Phen (Charles Fenn) trả lời về bức công điện ngày 7-2-1947 của ông ta.

Bức điện có đoạn:

"Chúng tôi vô cùng cảm kích vì thiện chí của ngài muốn giúp Việt Nam. Nếu như ngài tới đây với tư cách là một nhà báo Mỹ của một tờ báo lớn thì ngài còn có thể làm được rất nhiều việc".

- Bút tích bức điện. Bản chụp lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, Cục Lưu trữ Nhà nước.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 48.

Tháng 2, ngày 16

Tại Chương Mỹ (Hà Tây), Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để nghe báo cáo của Bộ  Kinh tế, Bộ Ngoại giao và bàn về một số vấn đề khác. Hội nghị đến 12 giờ đêm, tạm nghỉ ăn cháo gà, sau đó tiếp tục đến 4 giờ 30 phút sáng mới giải tán.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 17/SL, thành lập Nha khẩn hoang, di dân đặt trong Bộ Canh nông.

- Sắc lệnh số 18/SL, về việc bổ nhiệm Giám đốc và các Phó Giám đốc Nha khẩn hoang, di dân.

- Sắc lệnh số 19/SL, về tổ chức và chức năng của các Toà án binh trên toàn cõi Việt Nam (trừ các Toà án binh mặt trận).

- Sắc lệnh số 20/SL, quy định chế độ hưu bổng thương tật, tiền tuất cho thân nhân tử sĩ.

- Sắc lệnh số 21/SL, về việc bổ nhiệm Tổng Giám đốc Nha tín dụng sản xuất.

- Sắc lệnh số 22/SL, trích 30 triệu đồng ở ngân sách toàn quốc "làm số tiền quyên trợ (lần thứ nhất) cấp cho Nha tín dụng sản xuất".

- Sắc lệnh số 23/SL, thành lập Hội đồng sản xuất kỹ nghệ đặt trong Bộ Kinh tế.

- Sắc lệnh số 24/SL, bổ nhiệm Đổng lý văn phòng Bộ Kinh tế.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 37.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2, ngày 17

Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc với các ông Lê Đức Thọ, Võ Nguyên Giáp, Lê Văn Hiến, Hoàng Hữu Nam để bàn và giải quyết một số vấn đề về quốc phòng, nội vụ, tài chính và thông báo về chuyến đi Thanh Hoá sắp tới của Người.

Làm việc xong, Chủ tịch Hồ Chí Minh mời mọi người ở lại cùng ăn cơm, vừa ăn vừa bàn việc nước.

Cùng ngày, Người viết thư gửi đồng bào tản cư, căn dặn "tản cư cũng là kháng chiến", "tản cư cũng phải tăng gia sản xuất", "các đồng bào mỗi người phải làm một việc, không nên một ai ăn rồi ngồi không", "mỗi người phải tự cho mình là một người chiến sĩ, mỗi người phải làm tròn nhiệm vụ của mình".

Cuối thư, Người viết:

"Tôi và Chính phủ không giờ phút nào không lo lắng đến các đồng bào. Bây giờ đang cực khổ, thì chúng ta vui chịu với nhau. Đến ngày kháng chiến thắng lợi, độc lập thành công, chúng ta sẽ cùng nhau vui sướng. Con cháu Lạc Hồng, bao giờ cũng quật cường, không bao giờ sợ khổ".

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 38.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 49-50.

Tháng 2, ngày 18

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi Chính phủ và nhân dân Pháp, một lần nữa kêu gọi hãy đình chỉ ngay "cuộc chiến tranh trái Hiến pháp, tai hại và không vinh dự này".

Người trịnh trọng nhắc lại lập trường của phía Việt Nam là: "Chúng tôi muốn độc lập và thống nhất trong khối Liên hiệp Pháp; chúng tôi muốn hoà bình, một nền hoà bình hợp công lý làm vinh dự cho cả nước Pháp và nước Việt Nam".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 51-52.

Tháng 2, ngày 19

Từ núi Thầy (Sài Sơn, Quốc Oai, Hà Tây), Chủ tịch Hồ Chí Minh lên đường vào Thanh Hoá. Cùng đi có Nguyễn Đăng Cao 15) phụ trách bảo vệ. Chiếc xe Jeep cũ kỹ do Phạm Văn Ngọc lái đưa Người đi theo tuyến Sơn Tây - Hoà Bình.

Buổi chiều, xe đến đồn điền Chi Nê 16) (Hoà Bình). Người dừng chân và nghỉ qua đêm ở đây.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Vũ Đình Huỳnh 17):

"Chú Huỳnh cùng Chủ tịch UBHC Ninh Bình,

1- Trả đồn điền của ông Phạm Lê Bổng lại cho ông ấy.

2- Người quản lý hiện giờ, phải trả lại sản vật hoa màu đầy đủ theo lệ thường. Nếu thiếu hoặc hư hỏng vật gì, thì theo phép luật mà xử trí. Nếu người quản lý mượn tên người nào hoặc đoàn thể nào mà làm quấy, thì cứ theo phép luật mà trị.

3- Hôm trước, ông Bổng có hứa với tôi: Đồn điền đó có thể thu nạp 500 đồng bào tản cư. Hỏi lại ông ấy rõ ràng. Thật có thể hay không. Nếu quả có thể, thì bao giờ người tản cư đến được.

4- Làm xong việc rồi, báo cáo cho tôi biết.

5- Công tác Ban Cứu tế (các điền chủ giúp đồng bào tản cư) tiến bộ thế nào?

Chào thân ái và quyết thắng

Ngày 19 tháng 2 năm 1947

HỒ CHÍ MINH".

Người còn tái bút: "Gửi lời thăm cụ Từ, cụ Trực, cụ Trung và tất cả đồng bào Công giáo. Chú Nam mong gặp cụ Ngô Tử Hạ".

- Hồi ký của Thiếu tướng Hoàng Hữu Kháng và hồi ký của Phạm Văn Ngọc. Tài liệu lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 53.

Tháng 2, ngày 20

Khoảng 2 - 3 giờ sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh từ Chi Nê đi tiếp vào Thanh Hoá. Đến Thanh Hoá khoảng 7 - 8 giờ.

Sau khi làm việc với lãnh đạo tỉnh, Người gặp gỡ cán bộ trong tỉnh, đến dự cuộc mít tinh của đại biểu các tầng lớp nhân dân.

Nói chuyện với các cán bộ, Chủ tịch đặc biệt nhấn mạnh vai trò quan trọng của người cán bộ và nêu cụ thể những đức tính cần thiết của người cán bộ trong việc đối xử với bản thân, với đồng chí, với công việc, với nhân dân và với đoàn thể.

Gặp gỡ đại biểu các tầng lớp nhân dân, Người góp những ý kiến cụ thể về các mặt quân sự, chính trị, kinh tế, văn hoá để xây dựng Thanh Hoá trở thành một tỉnh kiểu mẫu.

Khoảng 4 - 5 giờ chiều, Người rời Thanh Hoá, về thẳng đồn điền Chi Nê và nghỉ qua đêm tại đây.

- Hồi ký của Thiếu tướng Hoàng Hữu Kháng và hồi ký của Phạm Văn Ngọc. Tài liệu lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng tỉnh Thanh Hoá: Thanh Hoá khắc sâu lời Bác, 1975, tr. 24-33.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 54-63.

Tháng 2, ngày 21

Sáng sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm cơ sở in bạc và kho bạc đầu tiên của nước ta đặt tại đồn điền
Chi Nê, sau đó Người lên đường về núi Thầy (Sài Sơn, Quốc Oai).

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 25/SL về việc cải tổ Uỷ ban hành chính Thanh Hoá và viết Thư gửi đồng bào thiểu số Thanh Hoá 18). Toàn văn bức thư như sau:

"Cùng đồng bào yêu quý,

Tôi đến thăm Thanh Hoá, tôi định lên thăm đồng bào, nhưng có việc gấp phải trở về ngay, chưa lên được. Tôi lấy làm tiếc. Lần sau tôi sẽ lên thăm đồng bào.

Lúc này toàn thể quốc dân đang ra sức chống giặc cứu nước. Tôi chắc đồng bào Thượng du đều ra sức đoàn kết chuẩn bị tham gia giết giặc cứu nước để giữ vững quyền thống nhất độc lập của Tổ quốc. Việc dìu dắt đồng bào Thượng du, tôi trông cậy vào lòng ái quốc và sự hăng hái của các vị lang đạo.

Tôi gửi lời chúc mừng các vị lang đạo và toàn thể đồng bào mạnh khoẻ.

Chào thân ái và quyết thắng

Ngày 21 tháng 2 năm 1947

Chủ tịch Chính phủ Việt Nam

Dân chủ Cộng hoà

HỒ CHÍ MINH".

- Hồi ký của Thiếu tướng Hoàng Hữu Kháng và hồi ký của Phạm Văn Ngọc. Tài liệu lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Cục Cảnh vệ Bộ Nội vụ.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 64.

Tháng 2, sau ngày 21 19)

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài Thanh Hoá kiểu mẫu nêu rõ mục đích, phương châm, cách làm cụ thể để xây dựng Thanh Hoá trở thành một tỉnh kiểu mẫu.

- Bút tích bài viết. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 65-67.

Tháng 2, sau ngày 22

Nhận được báo cáo: ngày 22-2-1947, máy bay giặc Pháp oanh tạc đồn điền Chi Nê, nơi đặt nhà máy in bạc đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, gây tổn thất nghiêm trọng cho cơ quan ấn loát, tài sản của điền chủ Đỗ Đình Thiện cũng bị thiệt hại nặng, Chủ tịch
Hồ Chí Minh đã gửi thiếp thư dưới đây cho gia đình
ông Thiện:

"Chú thím Thiện,

Được tin chú thím, nhà Hiền và các cháu đều bình an, tôi rất vui lòng. Mất của cải, không sợ. "Còn trời còn nước còn non, thì còn của cải bà con họ Hồ". Kháng chiến thành công, ta làm ra của khác, chắc chắn hơn. Chúc các chú thím mạnh khoẻ. Hôn các cháu.

Chào thân ái và quyết thắng".

- Bút tích thiếp thư. Bản gốc lưu tại gia đình ông Đỗ Đình Thiện.

Tháng 2, ngày 24

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam, nhắc một số việc cụ thể liên quan đến công tác di chuyển và nội quy tản cư của các cơ quan Chính phủ.

Cùng ngày, Người viết thư gửi J. Xanhtơni (Jean Sainteny) - Uỷ viên Cộng hoà Pháp, khi biết tin ông ta sắp sửa về Pháp. Bức thư viết:

"Gửi ông Xanhtơni, Uỷ viên Cộng hoà Pháp.

Bạn thân mến,

Tôi vừa nhận được tin ông sắp trở về Pháp. Xin gửi tới ông và bà Xanhtơni lời chúc sức khoẻ, thượng lộ bình an.

Tôi tin chắc rằng, cũng như tôi, ông lấy làm tiếc một cách sâu sắc, rằng những cố gắng chung của chúng ta vun đắp cho hoà bình đã bị phá huỷ bởi một cuộc chiến tranh giữa những người anh em này. Tôi đã hiểu ông khá rõ, đủ để nói với ông rằng, ông không phải chịu trách nhiệm về chính sách vũ lực và tái chinh phục này.

Vì vậy, tôi muốn được nhắc lại với ông, mặc dù những điều đã xảy ra, giữa ông và tôi, chúng ta vẫn là bạn. Và tôi có thể khẳng định với ông, rằng nhân dân hai nước chúng ta vẫn là bạn của nhau.

Đã xảy ra bao nhiêu chết chóc và tàn phá!

Ông và tôi, chúng ta phải làm gì bây giờ?

Chỉ cần nước Pháp công nhận nền độc lập và sự thống nhất của Việt Nam thì ngay lập tức cuộc chiến sẽ ngừng, hoà bình và niềm tin cậy lẫn nhau sẽ trở lại, và chúng ta sẽ lại có thể bắt tay vào công cuộc lao động và kiến thiết vì hạnh phúc chung của hai dân tộc chúng ta.

Về phần tôi, tôi sẵn sàng cộng tác vì hoà bình, một nền hoà bình công bằng và vinh dự cho cả hai nước. Tôi hy vọng rằng, về phía ông, ông cũng sẽ hành động theo hướng đó. Hãy cầu Chúa ban cho chúng ta thành công!

Người bạn tận tâm của ông

24-2-1947

HỒ CHÍ MINH".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Jean Sainteny: Face à Ho Chi Minh (Đối diện với Hồ Chí Minh), Seghers Paris, 1970.

- Tạp chí Xưa và Nay, số 34, tháng 12-1996.

- Jean Sainteny: Câu chuyện về một nền hoà bình bị bỏ lỡ, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2004, tr. 395-396.

Tháng 2, sau ngày 21, trước ngày 26

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư Gửi đồng bào thượng du, biểu dương tinh thần yêu nước của đồng bào các dân tộc thiểu số trong công cuộc kháng chiến cứu nước.

Người cảm ơn đồng bào và trân trọng hứa: "Đến ngày kháng chiến thắng lợi, độc lập thành công, Tổ quốc và Chính phủ sẽ luôn luôn ghi nhớ những công lao của các đồng bào".

- Tài liệu lưu trữ của Cục Lưu trữ Văn phòng  Hội đồng Bộ trưởng.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 70.

Tháng 2, ngày 26

Chủ tịch Hồ Chí Minh thảo bức điện mật gửi ông Đặng Việt Châu, yêu cầu:

"1- Gửi mau tờ trình việc lập Uỷ ban sáu châu thượng du, nói rõ vẫn thuộc quyền hành chính tỉnh Thanh và có phái viên của Chính phủ tham gia Uỷ ban đó. Làm khéo và mau. Không nên trễ. Chính phủ sẽ y ngay.

2- Nói cụ Lê Thước gửi chương trình thiết thực tăng gia sản xuất ra để Chính phủ duyệt y đặng thi hành ngay".

11 giờ, Người viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam nhắc gửi điện cho Chủ tịch tỉnh Thanh Hoá Đặng Thai Mai
và ông Đặng Việt Châu đăng báo thư của Hồ Chủ tịch
Gửi đồng bào thượng du và động viên các quan lang và dân chúng trả lời. Người còn hỏi về thời gian họp Hội đồng Chính phủ.

- Bút tích điện và thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2, ngày 27

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi các ông Hoàng Hữu Nam, Nguyễn Văn Lưu dặn những công việc cụ thể cho việc chuẩn bị địa điểm cuộc họp Hội đồng Chính phủ ngày 2-3-1947 ở Quốc Oai (Hà Tây), và hỏi về việc thả các cha cố bị tạm giữ.

Trong ngày, Người còn viết thư cho ông Hoàng Hữu Nam, đề nghị:

- Nhắc ông Vũ Đình Huỳnh báo cáo tình hình ở Ninh Bình.

- Trả lời về việc giúp Lào và Campuchia.

- Tổ chức sơ tán cho Hoa kiều ở Sơn Tây.

- Báo cáo về tình hình ở Lào Cai.

- Bút tích các bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2, ngày 28

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 26/SL, ấn định "trong niên khoá 1947, cho thu trong toàn quốc một số bách phân phụ thu là một phần trăm (1%) về thuế điền thổ".

- Sắc lệnh số 27/SL, ấn định thể thức và chế độ thuế trực thu áp dụng trong toàn quốc trong thời kỳ kháng chiến và cho đến khi có lệnh mới.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho ông Hoàng Hữu Nam, nhắc bốn việc:

- Xử lý ngay (bắt và làm án) những cán bộ ngành công an ăn tiền của dân.

- Làm rõ quan hệ và quyền hạn giữa Bộ Nội vụ với Uỷ ban hành chính.

- Báo cáo tình hình cụ thể ở tỉnh Lào Cai.

- Đề nghị các ông Vũ Đình Huỳnh và Cẩn trả lời về tình hình ở tỉnh Ninh Bình.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của báo Chiến đấu về tình hình sức khoẻ của Người, về lý do Pháp chưa điều đình với ta, về cuộc kháng chiến của quân và dân miền biển.

Trả lời câu hỏi: "Nếu Pháp điều đình với một nhóm người khác, thì thái độ của Chính phủ ta sẽ thế nào?", Người nói:

"Bất kỳ Pháp điều đình với ai, nếu Tổ quốc ta được thống nhất độc lập thật thà, đồng bào ta được tự do dân chủ thật thà, thì Chính phủ ta và quốc dân ta sẽ thoả thuận. Bất kỳ ai mà phản bội quyền lợi của Tổ quốc và của đồng bào, thì Chính phủ và nhân dân ta sẽ coi họ là những người phản quốc. Và cứ kháng chiến".

- Bản chụp bút tích, lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 68-69.

Tháng 3, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi các đồng chí
Bắc Bộ.

Người căn dặn đoàn thể cũng như mỗi đảng viên phải đem hết tinh thần, lực lượng nhằm vào một mục đích: đánh đuổi thực dân Pháp và làm cho nước nhà thống nhất, độc lập.

Người nêu những khuyết điểm cần sửa chữa ngay, như: địa phương chủ nghĩa, óc bè phái, óc quân phiệt quan liêu, óc hẹp hòi, ham chuộng hình thức, làm việc lối bàn giấy, vô kỷ luật, kỷ luật không nghiêm, ích kỷ, hủ hoá và nhấn mạnh phải "kiên quyết khắc phục những khuyết điểm vừa kể trên thì chúng ta mới chắc đi đến hoàn toàn thắng lợi" 20).

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 71-75.

Tháng 3, ngày 2

20 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để nghe báo cáo về tình hình quân sự, ngoại giao, kiểm điểm các mặt hoạt động. Quan trọng và cấp bách nhất là vấn đề nhanh chóng dời cơ quan Chính phủ lên Phú Thọ.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 27b/SL, về việc cấp đất công hoang ở những miền gọi là "vùng tiểu dinh điền" cho các công dân Việt Nam trên 18 tuổi.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 45.

Tháng 3, ngày 4

Mờ sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh rời Sơn Tây qua bến Trung Hà sang đất Phú Thọ trên đường di chuyển lên căn cứ Việt Bắc.

Người vào nghỉ chân ở nhà cụ Nguyễn Liên 21).

Tối, Người chuyển đến nhà ông Hoàng Văn Nguyên 22) ở Xóm Đồi, xã Cổ Tiết, Tam Nông, Phú Thọ.

Thời gian ở Cổ Tiết (từ ngày 4-3-1947 đến ngày 18-3-1947), Người dùng bí danh Xuân trong các giấy tờ giao dịch. Hằng ngày, Người tranh thủ thời gian đọc các sách viết về lịch sử Việt Nam, dịch cuốn Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, viết một loạt bài nói về lịch sử kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta, thảo các văn thư gửi Quốc hội và Chính phủ Pháp, thư kêu gọi đồng bào đẩy mạnh sản xuất, phục vụ kháng chiến.

- Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Vĩnh Phú: Vĩnh Phú những lần đón Bác, 1990, tr. 11-14.

- Hoàng Quốc Việt: Con đường theo Bác, Nxb. Thanh niên, Hà Nội, 1990, tr. 233-234.

Tháng 3, ngày 5

Sau trận quân Pháp tấn công ra ngoại vi Hà Nội 23), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư gửi đồng bào toàn quốc vạch rõ âm mưu của địch và kêu gọi mọi người: "Chúng ta không hoang mang. Chúng ta phải nhẫn nại, phải cương quyết. Thắng lợi cuối cùng nhất định về tay ta".

Đồng thời, Người viết Thư gửi đồng bào hậu phương kêu gọi mọi người hãy an ủi, giúp đỡ đồng bào tản cư với tinh thần:

Nhiễu điều phủ lấy giá gương,

Người trong một nước phải thương nhau cùng.

Cùng ngày, Chủ tịch viết Thư gửi Quốc hội và nhân dân Pháp trình bày sự thật về vấn đề Việt Nam nhân dịp Quốc hội Pháp sắp họp thảo luận vấn đề này.

Trong sáu điểm cụ thể của nội dung bức thư, Người nêu rõ thái độ thiện chí của nhân dân Việt Nam đối với nước Pháp và nhân dân Pháp, lên án sự bội tín bất nhân của những người đại diện nước Pháp ở Đông Dương và một lần nữa, Người nhắc lại với Quốc hội và nhân dân Pháp lập trường và nguyện vọng của nhân dân Việt Nam mà trước đây Người đã nhiều lần nêu lên.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 80-84.

Tháng 3, ngày 6

Sáng sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh gọi các đồng chí phục vụ đến hội ý. Mọi người ngồi quây quần thành một vòng tròn. Người nhìn anh em rồi nói với giọng trầm ấm:

- Chiến sự đang ngày một lan rộng, mọi sinh hoạt bây giờ các chú phải quân sự hoá, không thể đi ôtô được nữa, dễ bị lộ bí mật. Ai có xe đạp thì sử dụng, người còn lại sẽ đi bộ. Các chú may cho mỗi người một chiếc ba lô để đựng đồ và may cho Bác một cái để Bác đeo máy chữ.

Sau đó, Người nói đến tình hình chiến sự và giải thích về đường lối kháng chiến của ta:

- Sức ta bây giờ như chàng trai mười sáu, mà thế giặc bây giờ như một lão già quỉ quyệt độc ác. Nếu ta cậy sức đánh bừa thì sao chắc thắng được. Phải vừa đánh vừa nuôi cho sức mình khoẻ lên. Khi sức ta đã khoẻ, giặc suy yếu dần, ta mới lừa thế quật ngã nó, như vậy mới chắc thắng. Cho nên kháng chiến trường kỳ mới nhất định thắng lợi.

Rồi Người mỉm cười nói tiếp:

- Các chú ở đây, nếu gọi tên các chú thì dễ lộ nơi Bác ở. Để giữ bí mật và cũng để thể hiện quyết tâm kháng chiến của chúng ta, hôm nay Bác sẽ đặt lại tên cho các chú là Trường, Kỳ, Kháng, Chiến, Nhất, Định, Thắng, Lợi.

(Không cố ý sắp đặt mà vừa đúng 8 người, 4 là người Kinh, 4 là người dân tộc).

Người hỏi thêm:

- Các chú có biết tại sao Bác lại đặt tên cho các chú như vậy không? - Và giải thích - Nhiệm vụ của Bác hiện nay là cùng toàn Đảng, toàn dân đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi. Đó vừa là nhiệm vụ trước mắt vừa là nhiệm vụ lâu dài. Bác đặt tên cho các chú như vậy cũng để hằng ngày nhìn thấy các chú hoặc gọi tên các chú là nhắc nhở Bác phải cố gắng hoàn thành nhiệm vụ.

Tám anh em như trở thành một khẩu hiệu ngày đêm sống bên Người. (Trong số các đồng chí đó, nếu do nhu cầu chuyển công tác khác thì người được chọn vào thay thế sẽ được mang bí danh của người cũ. Do đó, có ba người mang tên Trường, hai người mang tên Nhất, hai người mang tên Thắng).

- Chuyện kể của những người phục vụ Bác Hồ,  Nxb. Thông tấn, Hà Nội, 2003, tr. 161-172.

- Trần Đương: Những người được Bác Hồ đặt tên, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2005, tr. 95-97.

Tháng 3, ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi các ông Phạm Văn Bạch và Nguyễn Văn Tây (Phòng Nam Bộ) 24).

Trong thư, Người nhấn mạnh: "Dù gay go mấy, chúng ta cũng không sợ, không hoang mang, vì chúng ta đã biết trước những sự gay go khốn nạn 25) đó. Vì chúng ta tự tin đủ sức khắc phục nó. Và vì chúng ta chắc thắng lợi cuối cùng sẽ về tay ta".

Cuối thư Người vẽ hai nửa vòng tròn cắt nhau để giải thích cuộc chiến giữa ta và Pháp. Nửa vòng tròn phía trên, màu đỏ, là cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam, lúc đầu có khó khăn (đoạn vòng tròn cong xuống), sau vươn lên thắng lợi. Nửa vòng tròn phía dưới, màu xanh, tượng trưng cho cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp, lúc đầu tạm thời thắng lợi (đoạn vòng tròn cong lên), nhưng cuối cùng cũng sẽ thất bại.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 85.

Tháng 3, ngày 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Giấy giới thiệu cho một đại diện Hoa kiều ở Việt Nam với các anh em cán bộ phụ trách địa phương. Giấy giới thiệu viết:

"Tôi xin giới thiệu với các anh em phụ trách địa phương ông Cốc Tinh Han là đại biểu Hoa kiều ở Thái Nguyên.

Nếu có việc gì can hệ xảy ra giữa Hoa kiều và người Việt Nam, anh em nên trực tiếp liên lạc cùng giải quyết với ông trên lập trường Hoa - Việt thân thiện".

Người còn ghi chú bên dưới: "Ông Cốc Tinh Han tức Quách Lương Thái được mang vũ khí để tự vệ".

- Sách ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh với Trung Quốc, Nxb. Đại bách khoa toàn thư Trung Quốc, Bắc Kinh, 1995, ảnh số 144, tr. 42.

Tháng 3, ngày 9

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp và trả lời phỏng vấn của phóng viên các báo Việt Nam.

Phát biểu về lời tuyên bố của Thủ tướng Pháp Ramađiê (Ramadier) ngày 6 tháng 3 vừa qua, Người tỏ ý tiếc rằng Chính phủ Pháp một mặt thì nói "nước Pháp không phản đối nguyện vọng thống nhất của người Việt Nam", nhưng một mặt lại cố sức dùng vũ lực. Chủ tịch khẳng định:

"Nếu chiến tranh kéo dài, thì khối Liên hiệp Pháp cũng hỏng, lợi quyền Pháp ở Á Đông cũng mất, nước ta sẽ bị tàn phá tiêu điều. Nhưng dù tiêu điều đến đâu, non nước này vẫn là non nước Việt Nam. Trên đống xương máu, trên đống tro tàn, thanh niên ta, con cháu ta, sẽ xây dựng một nước Việt Nam hoàn toàn độc lập".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 86.

Tháng 3, ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị cho Bộ Nội vụ những công việc cần làm ngay để ổn định lòng dân, chấm dứt tình trạng lộn xộn do việc quân Pháp mở rộng tiến công quân sự.

Người nhắc Bộ Nội vụ phải quan tâm việc củng cố các Uỷ ban hành chính, làm tốt công tác tản cư và xây dựng hậu phương vững mạnh, chú ý vấn đề phòng gian bảo mật.

Cùng ngày, Người viết thư gửi Giám mục Lê Hữu Từ cảm ơn một số việc làm tốt có kết quả của ông và nhắc Giám mục thực hiện những điều đã hứa. Đồng thời, Người viết thư gửi ông Vũ Đình Huỳnh, đề nghị "Chú bỏ bức thư này 26) vào phong bì tử tế, rồi đưa đến cho cụ Từ... Xong các việc, chú điện về báo cáo".

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 28/SL, về việc sửa đổi địa giới của huyện Can Lộc (Hà Tĩnh) và thị xã Vinh - Bến Thuỷ.

- Tài liệu lưu trữ của Cục Lưu trữ Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 87-89.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 12

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 29/SL, gồm 10 chương, 187 điều khoản, quy định mối quan hệ giữa chủ (người Việt Nam hay người nước ngoài) với công dân Việt Nam tại các nhà máy, hầm mỏ, thương điếm và các nhà làm nghề tự do.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 13

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Nguyễn Văn Lưu, yêu cầu: "Bảo điện đài phải bỏ hai chữ Phú Thọ đi để giữ bí mật" và "Nói với Nam 27) thông tri các cơ quan phải giữ bí mật".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 14

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Bộ Nội vụ nhắc vấn đề di chuyển ngay các cơ quan đến nơi an toàn, đề phòng chiến sự xảy ra.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 16

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 29b/SL, về việc lập Ngoại thương Cục thuộc Bộ Kinh tế, định thể thức về ngoại thương, ấn định chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ và tổ chức của Ngoại thương Cục.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 17

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 30/SL, cử ông Bộ trưởng Bộ Lao động Nguyễn Văn Tạo, đặc nhiệm việc tản cư và di cư.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 18

Chiều tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh rời Cổ Tiết qua bến Ghềnh, Ba Triệu, sang xã Xứ Nhu, qua phố huyện Lâm Thao, xã Xuân Dũng, chuyển đến ở và làm việc tại Chu Hoá, huyện Lâm Thao, Phú Thọ.

Thời gian ở Chu Hoá (từ 18-3 đến 29-3-1947), Người đã chủ trì một số cuộc họp của Thường vụ Trung ương và Hội đồng Chính phủ. Các ông Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Nguyễn Lương Bằng... thường đến báo cáo tình hình với Người.

- Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Vĩnh Phú: Vĩnh Phú những lần đón Bác, 1990, tr. 15-16.

- Hoàng Quốc Việt: Con đường theo Bác, Nxb. Thanh niên, Hà Nội, 1990, tr. 234.

Tháng 3, ngày 19

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết hai bức thư gửi ông Hoàng Hữu Nam. Một thư gợi ý nên có chế độ phụ cấp cho những cán bộ "làm việc tận tuỵ nhưng gặp khó khăn về đời sống". Người đề nghị "nên lập một danh sách những người đáng giúp, bàn với Hiến 28) rồi tìm cách giúp những người đáng giúp mà tránh khỏi sự nạnh kẹ". Và nhắc ông Nam cần đôn đốc công việc phá đường ở Phú Thọ, "không thì đến lúc gấp, làm không kịp. Và trong lúc dân đến làm việc đó, nên có người đến tuyên truyền giải thích và khuyến khích họ".

Người còn hỏi ý kiến ông Nam nên có những hình thức gì để tranh thủ, lôi kéo các thổ ty, lang đạo.

Một thư dặn ông Nam đến thăm cụ Vi Văn Định và "hỏi xem cụ có thể đi Lào Cai, Hoà Bình được không? Nếu đi được thì tốt lắm".

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký các sắc lệnh:

- Sắc lệnh số 31/SL, về việc sửa đổi điều 3 Sắc lệnh số 131/SL ngày 20-7-1946 về tổ chức tư pháp và công an.

- Sắc lệnh số 32/SL, về việc sửa đổi điều 9 Sắc lệnh
số 40/SL ngày 29-3-1946 về bảo hiểm quyền tự do của
công dân.

- Sắc lệnh số 32b/SL, ấn định Quỹ tản cư, di cư toàn quốc là 30 triệu đồng trích từ ngân sách chung năm 1947 và do ông Bộ trưởng Bộ Lao động sử dụng.

- Sắc lệnh số 33/SL, tăng mười lần tất cả các số tiền phạt, tối thiểu và tối đa, đã được ấn định trong các Luật hình ban bố trước ngày 19-8-1945.

- Sắc lệnh số 34/SL, về việc sửa đổi điều 2 Sắc lệnh số 1/SL, ngày 20-12-1946 về Uỷ ban bảo vệ khu và tỉnh.

- Sắc lệnh số 35/SL, về việc sửa đổi điều 4, bãi bỏ điều 6 và điều 10 của mục 4 trong Sắc lệnh số 34/SL, ngày 25-3-1946 về tổ chức Bộ Quốc phòng.

- Sắc lệnh số 36/SL, bổ nhiệm ông Trần Dụ Châu, nguyên Thanh tra hành chính Sở Hoả xa, giữ chức Cục trưởng Cục Quân nhu Bộ Quốc phòng.

- Sắc lệnh số 37/SL, bổ nhiệm ông Lê Khắc làm Cục trưởng Cục Giao thông công binh Bộ Quốc phòng.

- Bút tích các bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam, yêu cầu điều tra hai vụ án đương sự có đơn khiếu nại. Người nhắc lại đề nghị phải tiến hành kiên quyết, "tiếc không được", đối với việc tiêu thổ kháng chiến và lưu ý về thái độ đối với đồng bào thiểu số.

Cùng ngày, Người hoàn thành tác phẩm Đời sống mới 29) (ký bút danh Tân Sinh) làm tài liệu hướng dẫn và tuyên truyền cuộc vận động xây dựng nếp sống mới. "Trong lúc kháng chiến cứu quốc chúng ta phải đồng thời kiến quốc. Thực hành đời sống mới là một điều cần kíp cho công cuộc cứu quốc và kiến quốc".

Dưới hình thức hỏi - đáp, cuốn sách giới thiệu một cách vắn tắt, rõ ràng, thiết thực, dễ hiểu những nội dung của đời sống mới và nêu ra những yêu cầu cụ thể đối với mỗi người, mỗi gia đình, từng giới và từng ngành.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 91-110.

Tháng 3, ngày 21

Nhận được nhiều Quyết tâm thư của các đoàn thể, các đơn vị bộ đội, các tổ chức tôn giáo... từ khắp nơi gửi về, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn đồng bào và trịnh trọng hứa: "Chính phủ quyết làm trọn nhiệm vụ kháng chiến cứu quốc, quyết không phụ lòng trông cậy của quốc dân, và quyết tranh lấy quyền thống nhất và độc lập cho Tổ quốc".

Trong ngày, Người viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam, yêu cầu chỉ thị cho Đài phát thanh Tiếng nói Việt Nam, báo Cứu quốc, phải di chuyển ngay các máy móc, không được do dự trì hoãn.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 111.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp và trả lời phỏng vấn của các nhà báo xung quanh cuộc tranh luận về vấn đề Việt Nam tại Quốc hội Pháp2.

Người tỏ ý tiếc vì "nhiều vị đại biểu Pháp không hiểu rõ tình hình Việt Nam mà lại cố ý bịa đặt những điều sai hẳn sự thực, làm cho Nghị viện và nhân dân Pháp thêm bối rối". Một lần nữa, Người nhắc lại thiện chí của nhân dân Việt Nam trong quan hệ Pháp - Việt.

Cùng ngày, Người gửi thư tới Phó Chủ tịch Chính phủ Ấn Độ Nêru và các vị đại biểu dự hội nghị nhân ngày khai mạc Hội nghị Liên Á.

Bức thư có đoạn:

"Thay mặt nhân dân Việt Nam và riêng tôi, tôi xin chúc các ngài thắng lợi rực rỡ. Nhân dân Việt Nam, bộ phận của đại gia đình châu Á, đang đấu tranh giành thống nhất và độc lập. Chúng tôi mong rằng tất cả các nước anh em ở châu Á hết lòng giúp chúng tôi".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 112-114.

- Tài liệu của Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 27

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư Gửi báo Vệ quốc quân 30) nêu rõ nhiệm vụ của tờ báo là nâng cao tinh thần và kỷ luật cho bộ đội, giáo dục bộ đội thực hiện 12 điều kỷ luật được Người nêu cụ thể trong thư.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 115.

Tháng 3, ngày 28

Nhân dịp 100 ngày toàn quốc kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ và đồng bào ngoài Bắc gửi điện biểu dương tinh thần bền bỉ hy sinh chiến đấu của đồng bào Nam Bộ và miền Nam Trung Bộ.

Bức điện có đoạn:

"Sự anh dũng của đồng bào trong đó đã làm gương cho đồng bào toàn quốc noi theo. Chúng ta đồng tâm hiệp lực, không sợ gian nan, kiên quyết tranh đấu đến cùng, thì trường kỳ kháng chiến nhất định thắng lợi, thống nhất, độc lập nhất định thành công".

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 38/SL, sửa đổi điều 1 của Sắc lệnh số 34/SL ngày 19-3-1947 về thành phần của các Uỷ ban bảo vệ khu, tỉnh, huyện và xã.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 116.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 29

Chủ tịch Hồ Chí Minh rời Chu Hoá. Theo quốc lộ 2, Người qua Tiên Kiên, Phú Lộc, Phú Hộ, Châu Mộng... trên quãng đường dài gần 50 km.

- Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Vĩnh Phú: Vĩnh Phú những lần đón Bác, 1990, tr. 16.

Tháng 3, ngày 30

Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến xã Yên Kiện (Đoan Hùng, Phú Thọ) và ở lại đây ba ngày (30, 31-3 và 1-4-1947).

Trong những ngày này, máy bay địch hoạt động dữ dội. Ban ngày, Người phải mang tài liệu ra rừng làm việc, tối mới về ngủ. Nhà cửa chật chội, Người và các đồng chí phục vụ phải tháo cánh cửa kê xuống đất làm giường nằm.

- Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Vĩnh Phú: Vĩnh Phú những lần đón Bác, 1990, tr. 17-18.

Tháng 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới Chính phủ, Quốc hội, nhân dân Pháp và các nước dân chủ trên thế giới, tố cáo thực dân phản động Pháp cố ý phá hoại hoà bình, đang thực hiện chính sách vũ lực hòng cướp nước Việt Nam và bắt dân Việt Nam làm nô lệ.

Người nêu rõ: nhân dân Việt Nam chỉ muốn độc lập và thống nhất, chỉ muốn hoà bình, nhưng cũng quyết tâm tự vệ đến giọt máu cuối cùng, "quyết không chịu mất nước làm nô lệ thực dân lần nữa".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 117-118.

Tháng 3

Trên đường lên ATK (An toàn khu) Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh và đoàn cán bộ được nhân dân địa phương tặng một gánh xôi lúa. Đồng chí trưởng đoàn lên báo cáo và xin ý kiến. Người nói:

- Ta vừa mới ăn cơm xong, để đến mai ăn đỡ được bữa sáng...

Sáng hôm sau, thấy vẫn được bát cơm như thường lệ, Người hỏi:

- Thế xôi lúa đâu?

- Thưa Bác, lúc dân mang đến nóng, ăn ngay thì được, giống xôi lúa ở đây nó thế. Để đến hôm sau thì phía trên còn ăn được, ở dưới thì đã thiu.

Bác nói:

- Thế sao các chú không nói cho Bác rõ. Có phải cái gì Bác cũng biết đâu. Thôi đừng tiếc nữa. Trời còn mờ sáng, tìm chỗ nào suối sâu ấy, đổ xôi xuống, rửa sạch thúng trả cho dân, nhớ cảm ơn cẩn thận.

- Báo Tiền phong, số 13, ngày 27-3-1990.

Tháng 4, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 39/SL, huỷ bỏ tất cả các kiểu tem trước bạ và giấy tín chỉ đã lưu hành trước ngày 19-12-1946; ấn định cách thức thu thuế, tem trước bạ mới.

- Sắc lệnh số 40/SL, cho phép một kiều dân Trung Hoa được nhập quốc tịch Việt Nam.

Tối, Người rời Phú Thọ sang Tuyên Quang.

-  Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Vĩnh Phú: Vĩnh Phú những lần đón Bác, 1990, tr. 18.

Tháng 4, ngày 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh đến nơi ở mới: làng Xảo, xã Hợp Thành, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang.

Lúc đầu, Người ở tạm trong nhà dân, sau ra ở trong một chiếc lán mái lợp lá, vách che liếp do các đồng chí phục vụ làm.

Trong khu vực lán, Người tăng gia, trồng bí đỏ.

- Tài liệu của Ban Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4, từ ngày 3 đến ngày 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì Hội nghị cán bộ Trung ương Đảng, bàn việc cụ thể hoá đường lối kháng chiến, rút kinh nghiệm những tháng đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc.

- Tài liệu lưu trữ của Cục Lưu trữ Trung ương Đảng.

Tháng 4, ngày 4

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Vũ Đình Huỳnh thông báo lại một số ý kiến của Giám mục Lê Hữu Từ trong thư gửi cho Người.

Người căn dặn ông Huỳnh: "Nhiệm vụ của chú ở đó là để cùng với cụ Từ, dàn xếp việc xích mích giữa đồng bào lương giáo, để thực hiệnđoàn kết kháng chiến.

Vì vậy, chú cần phải khôn khéo và cẩn thận, từ lời nói cho đến việc làm".

Và yêu cầu "Bất kỳ thế nào, chú phải lập tức đi gặp cụ Từ, và giải thích rõ ràng, làm cho hết sự hiểu lầm đó".

Cùng ngày, Người ký Sắc lệnh số 41/SL, về việc thành lập Uỷ ban hành chính đặc biệt miền thượng du tỉnh Thanh Hoá để giúp Uỷ ban hành chính tỉnh giải quyết công việc của địa phương.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 119-120.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4, ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam nhắc phải làm gấp việc di chuyển các Bộ, và dặn: "Đường khó đi. Dù có xe hơi cũng không chắc đi được. Vậy, tốt nhất là dùng xe bò, xe ngựa". "Phải giải thích cho các Bộ trưởng hiểu: chịu khó mấy hôm mà an toàn, hơn là cầu yên và chờ nước đến chân mới nhảy, và dặn họ giải thích với gia quyến họ". "Phải cử người thạo việc đi theo để lúc gặp việc khó khăn, biết cách giải quyết và biết nâng đỡ tinh thần của đàn bà, trẻ con".

Người còn viết thư gửi ông Lê Văn Hiến, yêu cầu khẩn trương di chuyển cơ quan và máy móc lên Việt Bắc để chủ động đề phòng quân Pháp tấn công.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 42/SL, quy định kể từ ngày 1-1-1947, bãi bỏ các ngân sách các cấp kỳ, tỉnh, thành phố, thị xã, khu tự trị và sáp nhập vào Quỹ toàn quốc. Riêng Quỹ đặc biệt Quốc phòng vẫn giữ như cũ.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 65.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4, ngày 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam, nhắc nhở "một khuyết điểm chính trị rất to", đó là "trên đường Tuyên – Thái 31), xe cộ (vừa xe ngựa, xe ôtô) rất bừa bãi, không camouflé 32) hoặc có cũng rất sơ sài. Như thế là dễ làm mồi cho phi cơ địch, dễ mất xe mất đồ đạc. Hai là địch dễ biết ta đi phương hướng nào".

Người đề nghị ông Nam "phải ra lệnh cho công an, tự vệ, hễ thấy bất kỳ thứ xe gì, không cải trang thì giữ lại bắt cải trang cẩn thận, rồi mới cho đi".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4, ngày 9

17 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Hữu Nam báo tin quân địch chuẩn bị tấn công và chỉ thị "nhân viên và tài liệu Chính phủ phải dời ngay vào nơi an toàn. Lúc dời phải rất bí mật, chỉ một số người rất ít, rất cần thiết ở lại, nhưng cũng phải chuẩn bị sẵn sàng".

Người đề nghị ông Nam báo ngay cho ông Lê Văn Hiến biết tin này.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4, ngày 19

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp của Hội đồng Chính phủ bắt đầu từ 20 giờ 30. Cuộc họp kéo dài tới 2 giờ sáng hôm sau. Trọng tâm thảo luận là vấn đề ngoại giao.

Kết thúc phiên họp, Người yêu cầu tất cả các vị Bộ trưởng nhanh chóng thu xếp chuyển vào an toàn khu ngay, càng sớm càng tốt.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 43/SL, cấp cho Ngoại thương Cục 20 triệu đồng làm vốn hoạt động ban đầu.

- Sắc lệnh số 44/SL, về việc bổ nhiệm Giám đốc Nha tiếp tế.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 74-75.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4, ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 45/SL, thiết lập Toà án binh tối cao và quy định thành phần, thẩm quyền xét xử của toà án này.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4, ngày 29

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi đồng bào cả nước sau ngày Bộ trưởng Bộ Nội vụ Huỳnh Thúc Kháng mất.

Người ca ngợi nhân cách, đức độ, lòng yêu nước thương dân của cụ Huỳnh và kêu gọi toàn thể đồng bào hãy bày tỏ lòng tiếc thương đối với cụ bằng cách "càng đoàn kết chặt chẽ, càng hăng hái kháng chiến", bằng cách "theo gương dũng cảm, nối chí quật cường của cụ", bằng cách "hoàn thành sự nghiệp cứu nước, cứu dân mà cụ đã ra sức đeo đuổi suốt đời".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 121-122.

Tháng 4, ngày 30

Hội đồng Chính phủ họp. Các thành viên ngồi trên mấy chiếc chiếu trải dài, giữa để mấy ngọn đèn dầu.

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp.

Cuộc họp bắt đầu lúc 19 giờ và kết thúc hồi 3 giờ sáng hôm sau (1-5) để bàn các việc:

- Cử người thay cụ Huỳnh Thúc Kháng và ông Hoàng Hữu Nam (vừa mới mất).

- Vấn đề trao đổi đại diện ngoại giao theo đề nghị của Chính phủ Inđônêxia.

- Việc thả tù binh và trao trả cho phía Pháp các cha cố người nước ngoài.

- Nghe báo cáo của các Bộ Quốc phòng và Tài chính.

Mở đầu phiên họp, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề nghị mọi người đứng dậy mặc niệm cụ Huỳnh Thúc Kháng và ông Hoàng Hữu Nam. Người nói về thân thế và sự nghiệp cách mạng của hai vị. Sau đó, Chủ tịch báo cáo trước Hội đồng Chính phủ về tình hình chung trong nước và quốc tế.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 46/SL, về việc bổ nhiệm Đổng lý sự vụ Bộ Y tế và Chánh văn phòng Bộ Y tế.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 82.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi ông Sáclơ Phen bức thư viết bằng tiếng Anh dưới đây:

"Ông Phen thân mến,

Tôi rất cảm ơn ông về tình bạn tích cực của ông. Cho tôi gửi lời chúc mừng tốt đẹp tới các bạn bè của chúng ta. Xin gửi tới ông những lời thăm hỏi nồng nhiệt của tôi và Hồ Chí Minh mãi mãi vẫn là bạn của ông.

4/7

Hồ".

-          Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

----------------------------

Chú thích

1) Mật danh của Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc đó (B.T).

2) Lúc này là Thứ trưởng Bộ Canh nông (B.T).

13 Nay gọi là Mianma (B.T).

4) Chúc mừng năm mới (B.T).

5) Vũ Đình Huỳnh, đặc phái viên Bộ Nội vụ tại Ninh Bình (B.T).

6) Một bộ phận của Trung đoàn Thủ đô (B.T).

7) Trong sách Hồ Chủ tịch với các lực lượng vũ trang nhân dân (Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1975), trang 25-26 in là "Các em là đội quyết tử. Các em quyết tử để cho Tổ quốc quyết sinh" (B.T).

8) Giám mục Lê Hữu Từ (B.T).

9) Nguyễn Văn Lưu, lúc đó là Chánh Văn phòng Chủ tịch Chính phủ (B.T).

10) Cù Huy Cận (B.T).

11) Uỷ ban hành chính (B.T).

12) Nguyên văn những câu hỏi Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu trong thư là: 1. Tên tỉnh; 2. Mấy huyện, tên huyện; 3. Mấy xã; 4. Mấy mẫu ruộng; 5. Số dân; 6. Số trâu bò, lợn gà; 7. Mỗi năm có bao nhiêu lúa... chiêm, mùa; 8. Có hoa màu gì khác; 9. Có mấy đồn điền, mấy mẫu; 10. Có thổ sản gì khác; 11. Mấy cái chợ; 12. Mấy trường học; 13. Số người biết quốc ngữ; 14. Công việc bình dân học vụ khá không; 15. Có mấy học sinh trung và tiểu học; 16. Có mấy đại biểu Quốc hội; 17. Ai là người có danh vọng, dân phục; 18. Mấy người Việt Minh, mấy cán bộ; 19. Có những tổ chức nào khác; 20. Có bao nhiêu vệ quốc

13) Chủ tịch nước Cao Miên giải phóng (Campuchia) gửi Chủ tịch Hồ Chí Minh bức thư báo tin một Uỷ ban giải phóng Việt - Miên - Lào đã được thành lập và kêu gọi sự giúp đỡ của nhân dân Việt Nam. Người đã viết thư trả lời.

14) Đặng Việt Châu, đặc phái viên Bộ Nội vụ tại Thanh Hoá (B.T).

1) Sau này được Người đặt tên mới là Hoàng Hữu Kháng (B.T).

2) Đồn điền của ông Đỗ Đình Thiện (B.T).

3) Đặc phái viên Bộ Nội vụ tại Ninh Bình (B.T).

18) Trong cuộc gặp gỡ các đại biểu nhân dân Thanh Hoá chiều 20-2-1947, các đại biểu dân tộc thiểu số trong tỉnh vì nhận được thông báo muộn và ở xa nên không về kịp. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết gửi đồng bào thiểu số Thanh Hoá lá thư này.

19) Trong nguyên bản không ghi ngày tháng. Căn cứ vào nội dung bài viết, chúng tôi phỏng đoán Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài này sau chuyến đi thăm Thanh Hoá ngày 20-2-1947.

20) Bức thư này, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn gửi cho các đồng chí ở Trung Bộ. Người có sửa lại đôi chỗ về câu chữ và bớt một phần về nội dung (xem Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.5, tr. 76-79).

21) Cụ Nguyễn Liên, thân sinh ông Nguyễn Trung lúc đó là Chủ nhiệm huyện bộ Việt Minh Tam Nông (B.T).

22) Cụ Hoàng Văn Nguyên, bố vợ đồng chí Đỗ Văn Mô lúc đó là Phó Chủ nhiệm huyện bộ Việt Minh Tam Nông (B.T).

23) Ngày 2-3-1947, quân đội Pháp đánh nống ra ngoại vi Hà Nội, cố chiếm tỉnh lỵ Hà Đông và một vài làng khác nhằm gây ảnh hưởng với Quốc hội và nhân dân Pháp.

24) Phòng Nam Bộ trực thuộc Chính phủ được thành lập từ tháng 1-1946, có nhiệm vụ giúp đỡ Chính phủ theo dõi phong trào kháng chiến ở Nam Bộ, tổ chức chi viện sức người, sức của cho Nam Bộ.

25) Chủ tịch Hồ Chí Minh dùng nguyên âm Hán Việt, có nghĩa là khó khăn (B.T).

26) Thư gửi cho Giám mục Lê Hữu Từ (B.T).

27) Hoàng Hữu Nam (B.T).

28) Lê Văn Hiến (B.T).

29) Cuốn sách do Uỷ ban Trung ương vận động Đời sống mới xuất bản năm 1947 (B.T).

30) Cơ quan tuyên truyền và giáo dục bộ đội của Quân đội ta. Báo ra hằng tuần. Số đầu tiên ra ngày 22-3-1947. Năm 1951, báo Vệ quốc quân và báo Quân du kích sáp nhập thành báo Quân đội nhân dân (B.T).

31) Tuyên Quang - Thái Nguyên (B.T).

32) Nghĩa là nguỵ trang, cải trang (B.T).

Tháng 5, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 47/SL, quy định về tổ chức của Bộ Tổng chỉ huy, Bộ Tổng tham mưu, Cục Chính trị và Văn phòng Bộ Tổng chỉ huy quân đội.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh tới thăm mặt trận X, đã tiếp và trả lời phỏng vấn của các nhà báo Việt Nam có mặt tại đây về cảm tưởng của Người đối với Hội nghị Mátxcơva, về kết quả Hội nghị Liên Á, về tình hình nước Pháp...

Trả lời câu hỏi: Tinh thần các chiến sĩ ta thế nào? Người nhận xét:

"Mặc dầu dầm mưa dãi nắng, khi đói, khi no, bom nổ tứ tung, đạn kêu váng óc, mà tướng sĩ vui vẻ kiên quyết, tinh thần rất cao. Họ rất xứng đáng cái tên: Đội xung phong của dân tộc".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 123-124.

Tháng 5, trước ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phóng viên báo L'Humanité, Rơnê Lécmitơ (René L'Hermite). Người nói: "Tôi hoàn toàn tin rằng đình chiến là điều có thể thực hiện được... Chúng tôi khao khát hoà bình và chúng tôi sẵn sàng hoà bình. Chỉ còn tuỳ thuộc vào quyết tâm của Chính phủ Pháp mà thôi".

- Báo Vietnam News Service, Bangkok, ngày 10-5-1947.

Tháng 5, ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn Hội nhi đồng Công giáo khu Thượng Mỹ, huyện Phú Xuyên, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Tây), đã gửi thư cho Người. Người khuyên các cháu:

"- Biết giữ kỷ luật.

- Siêng học, siêng làm.

- Yêu Chúa, yêu nước".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 125.

Tháng 5, ngày 12

Hồi 22 giờ, tại thị xã Thái Nguyên, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Pôn Muýt (Paul Mus), đại diện của Cao uỷ Pháp Bôlaéc (Bollaert), để trao đổi về điều kiện ngừng bắn của hai phía Việt - Pháp.

Do dã tâm xâm lược và những yêu sách ngang ngược của thực dân Pháp đòi phía Việt Nam phải đầu hàng 1), cuộc hội kiến đã không mang lại kết quả.

- Hoàng Minh Giám: Bác Hồ, nhà lãnh đạo kiên cường mà lịch thiệp biết bao. Báo Nhân dân, số Xuân Canh Ngọ, 1990.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, t.1, tr.92-93.

Tháng 5, ngày 15

20 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để bàn vấn đề ngoại giao với Pháp sau cuộc hội kiến giữa Người với Pôn Muýt ngày 11 tháng 5. Tiếp đó, nghe báo cáo của Bộ Quốc phòng về tình hình các mặt trận.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 48/SL, cho phép lưu hành trong toàn quốc loại giấy bạc một đồng, năm đồng, mười đồng, hai mươi đồng, năm mươi đồng, một trăm đồng, năm trăm đồng.

- Sắc lệnh số 49/SL, đặt "Giải thưởng Hồ Chí Minh" cho ngành quân giới.

- Sắc lệnh số 50/SL, đặt và quy định việc thưởng Huy chương Quân công và Huy chương Chiến sĩ cho các cá nhân và đơn vị trong quân đội, dân quân tự vệ lập được nhiều thành tích trong chiến đấu. Mỗi loại huy chương đều có ba hạng: hạng Nhất, hạng Nhì và hạng Ba.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 95.

Tháng 5, ngày 19

Chào mừng ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các đồng chí phục vụ chuẩn bị sẵn một bó hoa rừng đến chúc thọ Người. Nhận bó hoa từ tay các đồng chí, Người rất xúc động và đề nghị dành những bông hoa ấy đi viếng mộ đồng chí Lộc 2) vừa mới mất trước đó ít ngày vì bệnh sốt rét.

Cùng ngày, Người rời Sơn Dương (Tuyên Quang) chuyển đến địa điểm mới.

- Vũ Kỳ: Những bức thư kể chuyện Bác Hồ, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1985, tr.17-20.

- Tài liệu của Phòng Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh đến ở và làm việc tại thôn Điền Mạc, xã Thanh Định, huyện Định Hoá, tỉnh Thái Nguyên.

- Tài liệu của Phòng Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 25

Sau cuộc hội kiến với Pôn Muýt, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi đồng bào và chiến sĩ cả nước, tố cáo bọn quân phiệt thực dân Pháp "quen thói hung tàn, bất nhân, vô lễ" đã đưa ra những điều kiện ngang ngược đòi nhân dân Việt Nam phải đầu hàng, đời đời phải quỳ gối cúi đầu làm nô lệ cho chúng. Người kêu gọi mọi người hãy kiên quyết hy sinh chiến đấu, đánh tan bọn quân phiệt thực dân, giành lấy thống nhất và độc lập cho Tổ quốc.

Cùng ngày, Người viết Thư gửi nhân dân Pháp và Thư gửi anh em giới văn hoá và trí thức Nam Bộ.

Trong Thư gửi nhân dân Pháp, Người nhắc lại thiện chí của Chính phủ và nhân dân Việt Nam, tố cáo thái độ hiếu chiến của bọn quân phiệt thực dân Pháp, và khẳng định: "Bọn quân phiệt thực dân đã bắt buộc chúng tôi phải tiếp tục chiến đấu, chúng tôi sẽ chiến đấu đến cùng, chúng tôi lấy câu châm ngôn hiên ngang của các bạn làm châm ngôn của chúng tôi:

"Thà chết không làm nô lệ".

Chúng tôi chiến đấu vì công lý. Chúng tôi sẽ tồn tại; chúng tôi sẽ chiến thắng".

Trong Thư gửi anh em văn hoá và trí thức Nam Bộ, Người nhắn nhủ: "Ngòi bút của các bạn cũng là những vũ khí sắc bén trong sự nghiệp phò chính trừ tà 3), mà anh em văn hoá và trí thức phải làm cũng như là những chiến sĩ anh dũng trong công cuộc kháng chiến để tranh lại quyền thống nhất và độc lập cho Tổ quốc.

Nhân dân ta sẵn lòng thân thiện với nhân dân Pháp, nhưng quyết không chịu làm nô lệ cho thực dân phản động. Anh em văn hoá với trí thức là lớp tiên tri tiên giác 4), càng phải quyết tâm không chịu làm nô lệ".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 126-131.

Tháng 5, ngày 27

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư Gửi nam nữ chiến sĩ dân quân, tự vệ và du kích toàn quốc3. Người khen ngợi và đánh giá cao vai trò của lực lượng dân quân, tự vệ, du kích: "Dân quân, tự vệ và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là một bức tường sắt của Tổ quốc. Vô luận địch nhân hung bạo thế nào, hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan rã".

Người căn dặn những điều cụ thể mà các chiến sĩ cần luôn luôn ghi nhớ và thực hiện trong nội bộ, đối với dân, đối với công việc và đối với kẻ thù.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 132-133.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời 11 câu hỏi của Vasiđép Rao (Vasidev Rao) - thông tín viên Hãng Reuters, liên quan đến cuộc chiến ở Việt Nam, lập trường quan điểm của Chính phủ và nhân dân Việt Nam trong vấn đề thống nhất và độc lập, vấn đề hoà bình ở Việt Nam và mối quan hệ giữa Việt Nam với các nước châu Á và thế giới.

Về quan hệ với Pháp, Người nói rõ: "Nếu Chính phủ Pháp có một chính sách rõ rệt đối với Việt Nam thì có thể làm cho dễ dàng việc trở lại điều đình"... "Tuy chúng tôi rất có cảm tình với dân Pháp, nhưng nước Việt Nam không phải đày tớ của Pháp, vậy vấn đề Việt Nam không phải là một việc nhà của Pháp".

Về quan hệ với các nước, Người khẳng định: "Thái độ nước Việt Nam đối với những nước Á châu là một thái độ anh em, đối với ngũ cường 5) là một thái độ bạn bè".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 134-138.

Tháng 6, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 51/SL, tạm thời định giá một đồng bạc Việt Nam bằng hai mươi đồng tiền đồng 6). Mọi sự đổi chác, giao dịch... bằng tiền đồng sẽ tính theo tỷ lệ trên.

- Sắc lệnh số 52/SL, ấn định lại mức thuế nhập nội, thuế xuất ngoại các loại hàng hoá.

- Sắc lệnh số 53/SL, ấn định quy cách kiểu tem
trước bạ.

- Sắc lệnh số 54/SL, bãi bỏ Hội đồng quản trị Ngoại thương Cục ghi trong Điều 2 Sắc lệnh số 29/SL ngày 16-3-1947 và đặt Ngoại thương Cục dưới quyền điều khiển trực tiếp của Bộ Kinh tế. Sắc lệnh ghi rõ hệ thống tổ chức của Ngoại thương Cục, chức năng và quyền hạn của các tổ chức đó.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 6, ngày 2

Tại Tân Trào (Tuyên Quang), 1 giờ sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ.

Nhắc lại một kỷ niệm trong chuyến đi họp Hội đồng Chính phủ lần này, ông Lê Văn Hiến đã ghi trong nhật ký:

"... Trời mưa, ai nấy đều bị ướt hết cả. Đường đi vất vả quá, cụ Bùi 7) phải đi võng. Chúng tôi kẻ đi bộ, người đi ngựa, nhưng mọi người đều vui vẻ. Khi đến địa điểm đã gặp Cụ 8) và Giáp 9) đến sẵn từ lâu rồi. Thì ra bản này là nơi trước đây, năm 1945, đã họp cuộc Hội nghị dân tộc và sau đó cử lâm thời Chính phủ... Cụ bắt tay từng người, rờ những bộ quần áo ướt sũng của chúng tôi, rồi lập tức cho đốt lửa để mọi người ngồi quây quần xung quanh sưởi và hong áo cho khô".

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 102-108.

Tháng 6, ngày 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 58/SL, đặt ba loại huân chương: Sao Vàng, Hồ Chí Minh, Độc Lập, do Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra sắc lệnh tặng (hoặc truy tặng) cho đoàn thể và những người có công với nước, với dân; hoặc các nhân vật người nước ngoài có công với nước Việt Nam.

Huân chương Sao Vàng chỉ có một hạng, "để tặng những người có công đức vĩ đại với dân tộc".

Huân chương Hồ Chí Minh có ba hạng: hạng Nhất, hạng Nhì, hạng Ba, "để tặng những người có tài, đức, có công với dân tộc".

Huân chương Độc lập có ba hạng: hạng Nhất, hạng Nhì, hạng Ba, "để tặng những người có công đặc biệt trong việc cứu quốc hoặc kiến quốc".

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 6, ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Tướng Raun Xalăng (Raul Salan) vừa trở lại Đông Dương nhận chức Tổng chỉ huy quân đội viễn chinh Pháp thay Tướng Valuy (Valluy). Đồng thời, nhờ Xalăng chuyển bức thư của Người viết gửi Lêông Bơlum.

Trong Thư gửi Tướng R. Xalăng có đoạn:

"Vì chúng tôi đã buộc phải chiến đấu, thì các ngài hãy tỏ ra là những chiến binh hào hiệp, những đối thủ quân tử, trong khi chờ đợi chúng ta lại trở thành bạn hữu của nhau. Chúng ta đã từng là bạn. Giữa hai chúng ta hiện nay vẫn là bạn bè của nhau. Ngài muốn như vậy chứ?

Vì tình yêu thương con người, lòng nhân đạo và nhân danh tình bạn của chúng ta, tôi yêu cầu ngài nghiêm cấm binh lính Pháp sát hại dân lành, hãm hiếp phụ nữ, đốt phá làng mạc và phá huỷ nhà thờ, đền miếu như họ vẫn làm từ trước tới nay.

Tôi đảm bảo với ngài rằng binh lính và thường dân Pháp ở chỗ chúng tôi được đối xử rất tử tế. Tôi hy vọng người của chúng tôi trong tay các ngài cũng được đối xử như vậy".

Trong Thư gửi Chủ tịch Lêông Bơlum, sau khi nêu rõ "những nét thật đặc biệt" về nguyên nhân, về diễn biến và hậu quả của chiến tranh, Người viết:

"Vậy làm thế nào để chấm dứt cuộc chiến tranh huynh đệ tương tàn này, làm thế nào để lập lại hoà bình?

Tôi cho rằng, chỉ có một chính sách phù hợp là chính sách mà chính ngài đã đề ra trên báo Dân chúng (ngày 12-12-1946), một chính sách hữu nghị và tin tưởng lẫn nhau, dựa trên sự thống nhất và độc lập của Việt Nam trong Liên hiệp Pháp.

Vì lợi ích và tương lai chung của hai dân tộc chúng ta, tôi hy vọng các ngài sẽ cố gắng làm cho chính sách khôn ngoan và hào hiệp đó được thực hiện".

- Salan: Fin d'un empire, Edition Press de la Cité, Paris, 1971, tr. 76-77, 450-451.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 141-146.

Tháng 6, ngày 12

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Đại hội Đảng bộ Liên khu IV, căn dặn: "Hội thì phải nghị, nghị thì phải quyết, quyết thì phải hành" và nhấn mạnh: "Các đồng chí đều là cán bộ cao cấp tức là những người phụ trách vận mệnh an nguy của nước nhà và dân tộc. Vì vậy mỗi đồng chí phải gắng làm cho đúng năm chữ: Trí, Nhân, Dũng, Nghĩa, Liêm... Nếu thiếu một trong năm điều đó, tức là một khuyết điểm to và ảnh hưởng đến công tác.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 55/SL, cho phép ông Frey, kiều dân Áo, được nhập quốc tịch Việt Nam và lấy tên là Nguyễn Dân.

- Tài liệu lưu trữ của Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 6, ngày 16

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi các nhân viên cơ quan Chính phủ, khen ngợi mọi người đã cố gắng vượt qua thiếu thốn gian khổ, cùng nhau đoàn kết, đồng cam cộng khổ tham gia kháng chiến. Người chỉ rõ: cuộc trường kỳ kháng chiến chính là "một viên đá thử vàng đối với mỗi một quốc dân, đồng thời là một trường học để rèn luyện cho cán bộ".

Lấy tư cách "như một người anh", Người nêu một số kinh nghiệm bản thân, khuyên nhủ và căn dặn mọi người những việc làm thiết thực để giữ vững, nâng cao tinh thần và sức mạnh mỗi người góp phần làm cho cuộc kháng chiến cứu nước mau đi đến thắng lợi.

- Tài liệu lưu trữ của Cục Lưu trữ Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 147-149.

Tháng 6, ngày 17

Tại Tân Trào (Tuyên Quang), từ 14 giờ đến 18 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Đảng đoàn Chính phủ.

Từ 20 giờ đến 1 giờ sáng hôm sau (18-6), Người chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ, bàn hai vấn đề chính:

- Kỷ niệm sáu tháng kháng chiến.

- Nghe Bộ trưởng Bộ Quốc phòng báo cáo và thảo luận về tình hình quân sự trong sáu tháng qua.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 56/SL, thành lập Trường Ngoại ngữ, nhằm mục đích đào tạo cán bộ ngoại ngữ cho các ngành trong nước.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 113-114.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 6, ngày 19

Nhân kỷ niệm cuộc kháng chiến toàn quốc tròn sáu tháng, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi gửi đồng bào và toàn thể các chiến sĩ vệ quốc quân, dân quân tự vệ.

Người nêu rõ những thất bại của địch, sự trưởng thành của ta qua sáu tháng chiến đấu và phân tích những nguyên nhân dẫn tới thắng lợi:Vì kháng chiến của ta là chính nghĩa; Vì đồng bào ta đại đoàn kết; Vì tướng sĩ ta dũng cảm; Vì chiến lược ta đúng; Vì ta nhiều bầu bạn. Người kêu gọi: "Chúng ta quyết hy sinh chịu khổ và gắng sức 5 năm, 10 năm để phá tan cái xiềng xích nô lệ 80 năm vừa qua, để tranh lấy quyền thống nhất và độc lập cho muôn đời sắp đến".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 150-152.

Tháng 6, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi gửi nhân dân thế giới, nêu rõ ý nghĩa cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam và kêu gọi nhân dân Pháp, nhân dân châu Á, các nhân sĩ dân chủ trên thế giới hãy cùng hành động với nhân dân Việt Nam, hãy "lên tiếng ủng hộ hoà bình, ủng hộ chính nghĩa, ủng hộ dân chủ, ủng hộ Việt Nam".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 153-154.

Tháng 6, ngày 22

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của một nhà báo nước ngoài về những câu hỏi liên quan đến tính chất của Chính phủ Việt Nam, thời hạn kết thúc chiến tranh, chương trình kiến thiết của Việt Nam sau chiến tranh...

Nói về chương trình kiến thiết bước đầu của Việt Nam sau chiến tranh, Người "rất hoan nghênh tư bản Pháp và tư bản các nước cộng tác thật thà với chúng tôi".

Đề cập tới vai trò của trí thức Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng đất nước, Người khẳng định: "Trí thức là vốn liếng quý báu của dân tộc. Ở nước khác như thế, ở Việt Nam càng như thế... Địa vị những người trí thức ái quốc Việt Nam là cùng với toàn thể đồng bào, kiến thiết nước Việt Nam mới, một nước Việt Nam thống nhất và độc lập, dân chủ, tự do, hạnh phúc".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.155-156.

Tháng 6, ngày 30

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng tới Ban Chấp hành Đảng Dân chủ Việt Nam nhân kỷ niệm lần thứ 3 ngày thành lập Đảng Dân chủ4.

Người chỉ rõ: Đảng Dân chủ có nhiệm vụ rất quan trọng là "làm cho dân chủ thắng lợi hoàn toàn". Người mong các đảng viên Dân chủ nêu cao tinh thần đoàn kết, ra sức thi đua bằng hành động cụ thể trong thực tế cứu nước và xây dựng đất nước, đồng thời từng đảng viên "phải là người kiểu mẫu trong sự hy sinh phấn đấu cho Tổ quốc, cho đồng bào".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 157.

Tháng 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho đồng bào trung du và hạ du về việc chống lụt. Người nhấn mạnh: "Lụt cũng là một thứ giặc ghê gớm... Chúng ta cần phải ra sức ngăn giặc lụt cũng như chống giặc ngoại xâm" và kêu gọi mọi người phải coi việc canh đê phòng lụt là công việc thiết thân ai cũng phải tham gia.

"Lụt thì lút cả làng,

Muốn cho khỏi lụt thiếp chàng cùng lo".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.160-161.

Tháng 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời các nhà báo Việt Nam về những lời tuyên bố mới đây của Cao uỷ Bôlaéc (Bollaert).

Người công nhận ông ta đã có những ý kiến đúng đắn về hướng giải quyết cuộc chiến ở Việt Nam, nhưng điều kiện họ đưa ra thì không thể nào chấp nhận được. Một lần nữa, Người nhắc lại thiện chí của Chính phủ ta trong việc giải quyết vấn đề chiến tranh ở Việt Nam.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 158-159.

Tháng 6

Hai bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng trên báo Sự thật:

1. Bài Cán bộ tốt và cán bộ xoàng (ký bút danh A.G.), đăng trên số 77.

Người chỉ rõ: nơi nào có cán bộ tốt thì "công việc rất phát triển", nơi nào cán bộ xoàng thì "công việc cứ luộm thuộm". Bằng những ví dụ điển hình ở những địa phương có cán bộ "tốt" và cán bộ "xoàng", Người kết luận: "Cán bộ mà lên mặt quan cách mạng thì mọi việc đều lủng củng. Cán bộ mà biết làm cho dân tin, dân phục, dân yêu, thì việc gì cũng mỹ mãn".

2. Bài Người tuyên truyền và cách tuyên truyền (ký bút danh A.G.) của Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng trên số 79.

Người hướng dẫn cho các cán bộ tuyên truyền cách tuyên truyền để "dân hiểu, dân nhớ, dân theo, dân làm". Muốn vậy, theo tác giả, người đi tuyên truyền phải hiểu rõ nội dung, phải biết cách nói, phải có lễ độ, phải chịu khó, chịu khổ đi sát với dân.

- Báo Sự thật, số 77 (từ ngày 1 đến ngày 15-6-1947); số 79 (từ ngày 26-6 đến ngày 9-7-1947).

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 139-140, 162-163.

Tháng 7, ngày 1

Nhân dịp ông Trần Đăng Ninh, phái viên Bộ Quốc phòng đi công tác ở Hoà Bình, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết ba lá thư gửi tới ba ông: Đinh Công Huy - Phó Chủ tịch, Hội trưởng Hội Liên Việt tỉnh Hoà Bình; Đinh Công Niết - Chủ tịch châu Lương Sơn và Đinh Công Phủ - Lang đạo vùng Mai Đà.

Thay mặt Chính phủ, Người khen ngợi các ông đã tận tâm làm việc, vận động đồng bào địa phương hăng hái tham gia kháng chiến, nêu cao tinh thần "ái quốc và oanh liệt" của dòng họ Đinh. Người mong các ông hăng hái hơn nữa, ra sức cổ động thân sĩ, kêu gọi đồng bào Hoà Bình tham gia kháng chiến, giúp đỡ bộ đội, tăng gia sản xuất và phát triển bình dân học vụ.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi thi sĩ Huyền Kiêu sau khi nhận được bản trường ca "Hồ Chí Minh - Tinh hoa dân tộc" dài 300 câu của nhà thơ gửi tặng Người. Toàn văn bức thư như sau:

"Gửi thi sĩ Huyền Kiêu,

Tôi đã nhận được bản trường ca của chú với nội dung cổ vũ đồng bào và chiến sĩ ta hăng hái kháng chiến chống thực dân Pháp và bọn bù nhìn tay sai. Thế là rất tốt.

Tôi mong chú và anh chị em văn nghệ sĩ trong Hội Văn hoá cứu quốc đi sâu hơn nữa vào cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc, sáng tác được nhiều tác phẩm phục vụ cuộc kháng chiến lâu dài gian khổ nhưng nhất định thắng lợi của nhân dân ta.

Chào thân ái và quyết thắng

HỒ CHÍ MINH".

- Bút tích các bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 164-165.

- Bản gốc bức thư, lưu tại gia đình ông Huyền Kiêu.

- Báo Pháp luật, số 6-1997.

Tháng 7, ngày 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn ông Lê Ngọc Tiến trong Ban Chấp hành Đảng Xã hội Việt Nam5 đã gửi thư cho Người. Trong thư, Người góp một số ý kiến về phương hướng công tác để xây dựng Đảng Xã hội Việt Nam phát triển mau chóng và vững chắc.

20 giờ, Người khai mạc và chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để nghe và thảo luận báo cáo của các bộ về tình hình hoạt động sáu tháng qua.

Phát biểu ý kiến, Người đặc biệt nhấn mạnh đến những chuyển biến của tình hình thế giới, những bước tiến của phong trào quần chúng tại các nước nhược tiểu, các nước dân chủ.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 59/SL, đặt trong Bộ Quốc phòng một Toà án binh gọi là "Toà án binh khu, trung ương". Sắc lệnh quy định rõ thành phần và thẩm quyền xét xử của Toà
án này.

- Sắc lệnh số 60/SL, về việc sửa đổi điều 2 Sắc lệnh số 19/SL ngày 16-2-1947, về chế độ hưu bổng, thương tật tiền tuất cho thân nhân tử sĩ.

- Sắc lệnh số 61/SL, về việc cấm xuất cảnh và nhập nội các tư bản (các thứ tiền tệ nước ngoài, Đông Dương, Việt Nam; các chứng thư hối đoái, các chứng thư ngân hàng, các chứng thư tư hữu, v.v.).

- Sắc lệnh số 62/SL, sáp nhập hai xã Đại Hoá và Kiến An, thuộc huyện Thạch Hà (Hà Tĩnh) vào huyện Can Lộc (Hà Tĩnh).

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.166.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 121.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 7, ngày 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển phiên họp Hội đồng Chính phủ.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 122.

Tháng 7, ngày 16

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn các cụ phụ lão, các vị thân hào tỉnh Phúc Yên (nay thuộc Vĩnh Phúc) đã có nhiều sáng kiến hay trong việc động viên đồng bào trong tỉnh tham gia kháng chiến.

Cùng ngày, Người viết thư gửi đồng bào vùng địch tạm chiếm bày tỏ sự thông cảm với những nỗi khổ mà đồng bào đang phải chịu đựng.

Bức thư có đoạn:

"Trong lúc viết thư này, một mặt tôi rất đau lòng vì tôi tài hèn đức mọn, chưa đuổi được giặc ngay để đồng bào chịu khổ cực. Song một mặt tôi rất phấn phát, vì tôi chắc rằng trải qua bước cực khổ, thì chúng ta nhất định thành công, cũng như qua khỏi mùa đông, thì chắc chắn mùa xuân sẽ đến".

Cũng cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời một nhà báo nước ngoài. Người đã giải thích về tính chất của Quốc hội Việt Nam; nói rõ thành phần của Chính phủ cùng với chính sách đối nội, đối ngoại của nó; ý nghĩa của Quốc kỳ Việt Nam; vai trò của giai cấp tư sản và trí thức Việt Nam trong công cuộc kháng chiến và kiến quốc; thái độ đối với những người lỡ đi lầm đường, v.v..

Về phần cá nhân, Người nói:

"Ngài đã hỏi, tôi xin dẹp sự khiêm tốn lại một bên mà đáp lại một cách thực thà: Tôi không có nhà cửa, không vợ, không con, nước Việt Nam là đại gia đình của tôi. Phụ lão Việt Nam là thân thích của tôi. Phụ nữ Việt Nam là chị em của tôi. Tôi chỉ có một điều ham muốn là làm cho Tổ quốc tôi được độc lập, thống nhất, dân chủ.

Bao giờ đạt được mục đích đó, tôi sẽ trở về làm một người công dân du sơn ngoạn thuỷ, đọc sách làm vườn".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.167-174.

Tháng 7, ngày 17

Nhân Ngày thương binh liệt sĩ đầu tiên trong cả nước6 (27-7-1947), Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Ban Thường trực của Ban tổ chức Ngày thương binh toàn quốc, nói rõ ý nghĩa của ngày kỷ niệm và kêu gọi mọi người có hành động thiết thực giúp đỡ thương binh.

Nhân ngày này, Người gửi tặng một chiếc áo lụa của chị em phụ nữ biếu Người, một tháng lương của Người, tiền một bữa ăn của Người và của các nhân viên làm việc trong Phủ Chủ tịch, tổng cộng là 1.127 đồng 10).

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.175-176.

Tháng 7, ngày 18

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 228-SL/M, cử ông Nguyễn Sơn làm Khu trưởng Chiến khu IV thay ông Lê Thiết Hùng được điều đi nơi khác.

- Sắc lệnh số 229-SL/M, điều ông Lê Thiết Hùng về phụ trách công tác thanh tra quân đội của Bộ Tổng chỉ huy.

- Sắc lệnh số 230-SL/M, về việc lập một phân khu quân sự trong Chiến khu IV gồm các tỉnh: Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên và cử phân khu trưởng.

- Sắc lệnh số 231-SL/M, cho phép phát hành tại Nam phần Trung Bộ các loại tín phiếu: một đồng, năm đồng, mười đồng, hai mươi đồng, năm mươi đồng, một trăm đồng, năm trăm đồng, có giá trị như giấy bạc Việt Nam, với tổng số giá trị không được quá một trăm triệu.

- Sắc lệnh số 232-SL/M, cử ông Phan Mỹ, nguyên Chánh Văn phòng Bộ Quốc phòng, giữ chức Chánh Văn phòng Chủ tịch Chính phủ, thay ông Nguyễn Văn Lưu.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 7, ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh đến địa điểm họp Hội đồng Chính phủ (Hồng Thái, Tân Trào, Tuyên Quang). Trời mưa to, nước lũ dâng cao, các vị bộ trưởng chưa đến đủ, Người quyết định hoãn cuộc họp sang ngày hôm sau.

20 giờ, Người cùng với một số vị trao đổi trước mấy vấn đề khẩn cấp, quan trọng là việc cải tổ Chính phủ với mục đích mở rộng thành phần người tham gia để tránh âm mưu chia rẽ của Pháp và để tranh thủ ảnh hưởng đối với quốc tế.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 233-SL/M, cử các chính trị uỷ viên các khu I, II, III, IV, V, X, XII; và Sắc lệnh số 235-SL/M, quy định địa giới Khu XI, Khu II, Khu XIV 11).

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 136.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 7, ngày 26

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để nghe báo cáo về quân sự, ngoại giao, tình hình nội bộ và giải quyết một số vấn đề khẩn cấp ở các bộ.

Người đã trình bày lý do cải tổ và mở rộng Chính phủ, nêu các nguyên tắc để Hội đồng Chính phủ cho ý kiến.

Tối, Người cùng với một số đồng chí bàn riêng về công tác của Đảng đoàn Chính phủ.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 65/SL, về việc cử người thay thế Uỷ viên Uỷ ban hành chính tỉnh Hà Nam.

- Sắc lệnh số 66/SL, về việc cử Phó Chủ tịch huyện Nga Sơn (Thanh Hoá).

- Sắc lệnh số 67/SL, cho phép Uỷ ban hành chính Nam Bộ phát hành công trái (lần thứ hai) để lấy tiền dùng trong khu vực (Nam Bộ) và ấn định số tiền vay nhiều nhất là năm triệu đồng, phát hành làm năm kỳ, lãi suất không được quá 5%.

- Sắc lệnh số 68/SL, bãi bỏ điều 9 Sắc lệnh số 40 ngày 29-3-1946, thay bằng điều 9 mới về trình tự thủ tục việc bắt giam, điều tra, lập và gửi hồ sơ đối với những người bị bắt về tội "xét thấy lời nói hay việc làm của họ nguy hại tới trị an hay kháng chiến".

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 136.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 7, ngày 27

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen bà Bá Huy đã hăng hái giúp ruộng đất, trâu bò, thóc lúa, tiền bạc để lập một trại an dưỡng cho thương binh.

Bức thư có đoạn:

"Như thế là bà đã giúp sức vào công việc giữ gìn Tổ quốc.

Như thế là bà đã làm kiểu mẫu cho đồng bào thực hành cái khẩu hiệu:

"Có tiền giúp tiền, có sức giúp sức,

Đồng tâm hiệp lực, kháng chiến thành công"".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.177.

Tháng 7, ngày 30

Nhân dịp Đảng Xã hội họp Đại hội toàn quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư chào mừng đại hội, bày tỏ niềm phấn khởi "thấy các đồng chí trong Đảng Xã hội Việt Nam đều hăng hái tham gia kháng chiến cứu quốc và ra sức thực hiện đại đoàn kết", và "trân trọng chúc quý Đảng càng ngày càng phát triển".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.178.

Tháng 8, ngày 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư Gửi các chiến sĩ và nhân dân Nam Dương7 bày tỏ sự đồng tình ủng hộ cuộc chiến đấu bảo vệ độc lập, tự do của "anh em Nam Dương" và "tin chắc rằng cuộc kháng chiến anh dũng của nhân dân Nam Dương sẽ thắng lợi, cũng như tin chắc rằng cuộc kháng chiến, cứu quốc của nhân dân Việt Nam nhất định sẽ thành công".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 179.

Tháng 8, ngày 4

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 234-SL/M, bổ nhiệm ông Tôn Đức Thắng, nguyên Bộ trưởng Bộ Nội vụ, giữ chức Thanh tra đặc biệt toàn quốc.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 8, ngày 5

Nhân dịp giới báo chí họp đại hội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư chúc mừng.

Trong thư, Người nêu cụ thể năm nhiệm vụ của giới báo chí và căn dặn những người làm báo khi viết "lời lẽ phải phổ thông, dễ hiểu, đường hoàng, vui vẻ, làm cho người xem báo có thú vị mà lại có bổ ích".

Cùng ngày, Người ký Sắc lệnh số 236-SL/M, quy định ông Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia có quyền hạn và chức vụ như một Bộ trưởng và là một thành viên của Hội đồng Liên Bộ 12) trong Hội đồng Chính phủ.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 180.

Tháng 8, ngày 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chúc mừng Hội nghị bình dân học vụ Khu XII.

Người khen ngợi các cán bộ bình dân học vụ về những thành tích đã đạt được và mong các Uỷ ban, các đoàn thể và toàn thể đồng bào Khu XII cùng góp sức phát triển bình dân học vụ. "Như thế thì về mặt trận văn hoá, chúng ta cũng sẽ thắng lợi như về các mặt trận khác trong cuộc trường kỳ kháng chiến".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.182.

Tháng 8, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện mừng tới Phó Chủ tịch Chính phủ Ấn Độ Nêru, nhân ngày Ấn Độ tuyên bố
độc lập.

Bức điện có đoạn: "Tin tưởng vào mối cảm tình và tình đoàn kết giữa các dân tộc Ấn Độ và Á châu, dân tộc Việt Nam cương quyết tranh đấu cho được thống nhất và độc lập".

Cùng ngày, Người gửi điện mừng tới ông Ginnát - Toàn quyền Pakixtan, nhân ngày Pakixtan tuyên bố
độc lập.

Bức điện viết: "Thay mặt dân tộc Việt Nam và riêng tôi nữa, tôi trân trọng yêu cầu Ngài nhận và chuyển cho nhân dân Pakixtan lời chúc tụng nhiệt liệt và lời chào mừng thân ái của chúng tôi".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.183-184.

Tháng 8, ngày 17

Tại châu Tự Do (Sơn Dương, Tuyên Quang), Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ bàn về công tác tuyên truyền, việc kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám, vấn đề giúp đỡ đồng bào Việt Bắc, lương của cán bộ và một số vấn đề về tài chính, tư pháp.

Cùng ngày, Người viết thư Gửi các bạn thanh niên nhân Hội nghị thanh niên Việt Nam, nhấn mạnh đến vai trò của thanh niên đối với tương lai của đất nước và những phẩm chất đạo đức cần phải có ở thanh niên. Với tư cách "một người bạn có lịch duyệt", Người khuyên thanh niên:

"Chớ đặt những chương trình, kế hoạch mênh mông, đọc nghe sướng tai nhưng không thực hiện được.

Việc gì cũng cần phải thiết thực, nói được, làm được. Việc gì cũng phải từ nhỏ dần dần đến to, từ dễ dần dần đến khó, từ thấp dần dần đến cao. Một chương trình nhỏ mà thực hành được hẳn hoi, hơn là một trăm chương trình to tát mà làm không được".

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 74/SL, bổ nhiệm ông Khuất Duy Tiến làm Cục trưởng Ngoại thương Cục.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.185-186.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 8, ngày 19

Nhân dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi đồng bào toàn quốc và Thư gửi đồng bào Việt Bắc.

Trong Thư gửi đồng bào toàn quốc, sau khi nêu bật ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám, Người viết:

"Nay cuộc trường kỳ kháng chiến phải tiếp tục cái nhiệm vụ vẻ vang của Cách mạng Tháng Tám: Phải làm cho nền Dân chủ Cộng hoà chắc chắn, phải làm cho quyền thống nhất độc lập vững vàng... Chúng ta có cái chí quật cường không núng của dân tộc, chúng ta có sự đoàn kết của toàn dân. Chúng ta có cái lòng hy sinh cảm tử của chiến sĩ ở tiền tuyến. Chúng ta có cái sức kiên quyết nhẫn nại của đồng bào ở hậu phương. Đó là những vũ khí luôn luôn chiến thắng quân thù, không lực lượng nào chiến thắng được những vũ khí đó... Chúng ta dám trả cái giá cho thắng lợi, thì chúng ta nhất định thắng lợi".

Trong Thư gửi đồng bào Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc lại truyền thống cách mạng vẻ vang của nhân dân các dân tộc Việt Bắc và dặn dò những công việc cần làm để Việt Bắc tiếp tục góp phần vào công cuộc kháng chiến của toàn dân tộc.

Cùng ngày, Người đã trả lời phỏng vấn của các nhà báo. Về câu hỏi "Nghe nói có một bộ phận người Pháp ở đây muốn lập một chính phủ bù nhìn, ý kiến của Chủ tịch đối với bọn người ấy thế nào?", Người nói:

"Một số thực dân phản động có thể có mưu mô đó. Nhưng Cao uỷ Bôlaéc là một nhà đại chính trị, chắc ông thừa biết các kinh nghiệm chính phủ bù nhìn ở Nam Bộ, nó đã không giải quyết được gì, mà chỉ làm kéo dài cuộc chiến tranh và ngăn trở sự thân thiện giữa hai dân tộc Việt - Pháp. Không lẽ một người sáng suốt như Cao uỷ Bôlaéc lại đi theo con đường đó".

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 75/SL, cho phép ông Walter Rudy Stephen, kiều dân Đức, được nhập quốc tịch Việt Nam và lấy tên là Lê Đức Nhân.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.187-191.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 8, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho ông Nguyễn Khánh Toàn. Toàn văn bức thư như sau:

"Chú Lĩnh 13),

Chú ốm đi ốm lại mãi. Mình lo cho sức khoẻ của chú. Phải gắng uống thuốc đi cho khỏi. Hoặc nhờ thầy thuốc tiêm cho. Chớ để ốm mãi như vậy, chú đã yếu mà anh cũng lo.

Thân ái và quyết thắng

Ngày 20 tháng 8 năm 1947

ANH".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.194.

Tháng 8, ngày 23

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 70/SL, cử Khu trưởng các Khu XI, XV, Khu phó Khu VI và Chính trị uỷ viên các Khu II, XII.

- Sắc lệnh số 71/SL, cử các Chính trị uỷ viên các Khu VI, VIII, IX.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 8, ngày 26

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của báo Vui sống về vấn đề y tế và quân y trong thời kỳ kháng chiến.

Người nói: "Theo tôi biết, thì y tế và quân y đều cố gắng làm việc. Riêng về quân y, vì ở gần bộ đội và gần mặt trận, đã có những bác sĩ, y sĩ, y tá, dược sĩ và chị em khán hộ rất chịu khó và gan góc, đối với anh em thương binh rất tử tế, đối với công việc rất có tinh thần phụ trách. Đó là những điều đáng nhớ, đáng khen. Tuy trong hoàn cảnh khó khăn, anh em y giới đã tự chế được mấy thứ thuốc mới. Đó là một sự đáng mừng.

Y tế và quân y cần phải đoàn kết chặt chẽ, cộng tác mật thiết, phải ra sức đào tạo cán bộ, phát minh thêm thuốc mới".

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 76/SL, thành lập Đại đoàn Độc lập.

- Sắc lệnh số 77/SL, cử ông Hoàng Văn Thái - Tổng tham mưu trưởng Quân đội quốc gia Việt Nam kiêm chức Đại đoàn trưởng Đại đoàn Độc lập; ông Nguyễn Lâm Kính - nguyên Tham mưu trưởng Chiến khu II, giữ chức Đại đoàn phó và ông Lê Vinh Quốc -  nguyên Chính uỷ Trung đoàn 147, giữ chức Chính uỷ Đại đoàn.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 195.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 8, ngày 28

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời báo Độc lập về việc mở rộng Chính phủ.

Người nêu rõ: "Chính sách của Chính phủ trước sau vẫn là đại đoàn kết. Đối với các vị quan lại cũ cũng như đối với tất cả các giới đồng bào, những người có tài có đức thì Chính phủ đều hoan nghênh ra gánh việc nước". Và khẳng định: "Trước sự đại đoàn kết của Chính phủ và quốc dân đồng bào, mưu mô chia rẽ của thực dân phản động Pháp nhất định thất bại".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.196.

Tháng 8, ngày 29

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Quyết định số 136-M/QĐ, cử Tham chính Văn phòng Chủ tịch Chính phủ.

- Bản chụp quyết định, lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

Tháng 8, ngày 30 (15-7 âm lịch)

Nhân ngày lễ Phật rằm tháng Bảy, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi Hội Phật tử Việt Nam. Người "kính cẩn cầu nguyện Đức Phật bảo hộ Tổ quốc và đồng bào", cảm ơn sự đóng góp của đồng bào Phật giáo trong công cuộc kháng chiến cứu nước và mong đồng bào "cố gắng thêm, cố gắng mãi" cho đến ngày kháng chiến thắng lợi, thống nhất và độc lập thành công.

Bức thư có đoạn:

"Đức Phật là đại từ đại bi, cứu khổ cứu nạn, muốn cứu chúng sinh ra khỏi khổ nạn Người phải hy sinh tranh đấu, diệt lũ ác ma.

Nay đồng bào ta đại đoàn kết, hy sinh của cải xương máu, kháng chiến đến cùng, để đánh tan thực dân phản động, để cứu quốc dân ra khỏi khổ nạn, để giữ quyền thống nhất và độc lập của Tổ quốc. Thế là chúng ta làm theo lòng đại từ đại bi của Đức Phật Thích Ca, kháng chiến để đưa giống nòi ra khỏi cái khổ ải nô lệ".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 197.

Tháng 8

Nhân dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho thiếu niên và nhi đồng cả nước biểu dương những gương dũng cảm, hy sinh của nhiều cháu từ Nam đến Bắc, khen ngợi những việc làm tốt và khuyên các cháu: "Việc gì có ích cho kháng chiến, có ích cho Tổ quốc thì các cháu nên gắng sức làm. Làm được bao nhiêu tốt bấy nhiêu. Tuổi các cháu còn nhỏ, thì các cháu làm những công việc nhỏ. Nhiều công việc nhỏ cộng lại thành công việc to".

Trong tháng, Người còn viết hai bức thư bằng thể thơ bốn chữ gửi hai em nhi đồng liên lạc của bộ đội Chiến khu II là Phạm Đỗ Hải14) và Lê Văn Thức 15) đã lập công xuất sắc: dụ hàng và bắt sống được lính Pháp.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.192-193, 198-199.

Tháng 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự Lễ khai mạc và huấn thị cho lớp bổ túc cán bộ trung cấp toàn quân do Bộ Tổng chỉ huy tổ chức tại xã La Bằng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên.

- Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Lịch sử cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1945 - 1954, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1986, t. 2, tr. 127.

-----------------

Chú thích

1) Trong cuộc hội kiến này, phía Pháp đã đưa ra bốn điều kiện cho việc ngừng bắn: 1 - Quân đội Việt Nam phải nộp vũ khí cho Pháp; 2 - Quân đội Pháp được quyền đi lại tự do trên đất nước Việt Nam; 3 - Chính phủ Việt Nam phải trả lại cho Pháp tất cả những người đã bị bắt; 4 - Chính phủ Việt Nam phải trao trả cho Pháp tất cả những người nước ngoài đã chạy sang phía Việt Nam.

2) Đồng chí Lộc, người được phân công lo việc ăn uống cho Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chủ tịch đã quen biết đồng chí Lộc hồi hoạt động ở Thái Lan, ở Trung Quốc, sau đó theo Người về nước tham gia kháng chiến.

3) Phò chính trừ tà: giúp người ngay thẳng, chân chính, trừ diệt kẻ gian ác (B.T).

4) Tiên tri tiên giác: hiểu biết trước (B.T).

5) Ngũ cường: năm nước mạnh, theo quan niệm lúc đó gồm các nước: Liên Xô (cũ), Anh, Pháp, Mỹ và Trung Quốc (B.T).

6) Loại tiền hình tròn, có lỗ vuông, mang niên hiệu Minh Mệnh, Thiệu Trị... vẫn còn lưu hành tại các tỉnh miền Bắc Trung Bộ lúc bấy giờ (B.T).

7) Bùi Bằng Đoàn (B.T).

8) Chủ tịch Hồ Chí Minh (B.T).

9) Võ Nguyên Giáp (B.T).

10) tiÒn ViÖt Nam l­u hµnh trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (B.T).

11)  Khu I: gồm các tỉnh Cao Bằng, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Phúc Yên (cũ).

Khu II: gồm các tỉnh Sơn Tây, Hà Đông, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Hoà Bình, Sơn La, Lai Châu (cũ).

Khu III: gồm các tỉnh Hải Phòng, Kiến An, Thái Bình, Hưng Yên, Hải Dương (cũ).

Khu IV: gồm các tỉnh Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên (cũ).

Khu V: gồm các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Kon Tum, Gia Lai (cũ).

Khu X: gồm các tỉnh Lào Cai, Hà Giang, Yên Bái, Phú Thọ, Tuyên Quang, Vĩnh Yên (cũ).

Khu XI: Hà Nội.

Khu XII: gồm các tỉnh Lạng Sơn, Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Ninh, Hòn Gai, Quảng Yên (cũ).

12) Theo quyết định của Hội đồng Chính phủ ngày 5-7-1947, Hội đồng Liên bộ gồm các vị Bộ trưởng các Bộ Nội vụ, Quốc phòng, Tài chính, Kinh tế, Tư pháp; nay thêm ông Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia.

13) Hồng Lĩnh, bí danh của ông Nguyễn Khánh Toàn, lúc này là Thứ trưởng Bộ Giáo dục (B.T).

14) Em Phạm Đỗ Hải bị giặc bắt trong khi đang làm nhiệm vụ, đã tìm cách trốn thoát, lại lôi kéo được hai lính địch về theo cách mạng.

15) Em Lê Văn Thức đã dùng súng doạ Tây, bắt nó phải hàng, lấy được súng mang về.

Tháng 9, ngày 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi đồng bào cả nước nhân kỷ niệm ngày Quốc khánh lần thứ hai.

Người kêu gọi đồng bào, chiến sĩ và kiều bào ở nước ngoài, hãy tin tưởng vào vận mệnh vẻ vang của Tổ quốc, ra sức đoàn kết, cố gắng thực hiện Cần, Kiệm, Liêm, Chính, góp phần vào thắng lợi của công cuộc trường kỳ kháng chiến. Đồng thời, Người thay mặt Chính phủ và nhân dân Việt Nam gửi lời chào thân ái tới các dân tộc anh em châu Á, tới nhân dân Pháp, tới dân tộc anh em các thuộc địa Pháp.

Người còn viết Thư gửi đồng bào các tỉnh Việt Bắc, Gửi Việt Mỹ ái hữu hội, Thư gửi Quân đội quốc gia Việt Nam nhân dịp kỷ niệm Quốc khánh lần thứ hai và viết bài Cán bộ và đời sống mới.

Trong Thư gửi đồng bào các tỉnh Việt Bắc, Người động viên đồng bào tiếp tục cố gắng để giữ vững danh hiệu vẻ vang là căn cứ cách mạng trước kia và căn cứ kháng chiến ngày nay.

Trong thư Gửi Việt Mỹ ái hữu hội, Người viết:

"Chúng ta không bao giờ quên sự hợp tác thân ái của các bạn người Mỹ hồi chúng ta du kích chống Nhật, và chúng ta mong rằng sự hợp tác đó được tiếp tục trong cuộc đấu tranh của chúng ta chống thực dân phản động Pháp, giành thống nhất và độc lập".

Trong Thư gửi Quân đội quốc gia Việt Nam, Người khen ngợi tinh thần yêu nước, dũng cảm, hy sinh và những chiến công của quân đội trong hai năm qua, căn dặn cán bộ và chiến sĩ những việc cần phải làm "để khỏi phụ lòng tin cậy của Chính phủ, của đồng bào và để trở nên một quân đội tất thắng".

Bài Cán bộ và đời sống mới nêu rõ: Cán bộ muốn làm việc, muốn được dân tin, dân phục, dân yêu thì phải "tự mình làm đúng đời sống mới, nghĩa là phải siêng năng, tiết kiệm, trong sạch, chính đáng".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.200-211.

- Báo Vệ quốc quân, số 13, ngày 2-9-1947.

- Báo Sự thật, số 88, ngày 2-9-1947.

Tháng 9, ngày 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 78/SL, ấn định số lượng uỷ viên và cách chỉ định các uỷ viên trong Uỷ ban kháng chiến khu.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 9, ngày 4

Tại Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp ông Phạm Khắc Hoè. Người hoan nghênh việc ông Hoè đã thoát ra được vùng tự do tham gia kháng chiến.

Tối, trước khi đi ngủ, trong câu chuyện thân mật, Người hỏi ông Hoè:

- Cái gì đã làm cho chú cương quyết đi ra vùng tự do tham gia kháng chiến?

Nghe ông Hoè trả lời: yếu tố quyết định là hình ảnh và uy tín của Người, Người không đồng ý và nói:

- Yếu tố quyết định nằm ngay trong bản thân chú. Đó là lòng yêu nước của chú.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 79/SL và Sắc lệnh số 80/SL, cử hai uỷ viên vào Uỷ ban kháng chiến Khu XIV.

- Phạm Khắc Hoè: Từ triều đình Huế đến chiến khu Việt Bắc, Hà Nội, 1983, tr. 277.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 9, ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 81/SL, bổ nhiệm ông Khuất Duy Tiến làm Trưởng phòng Dân quân thuộc Bộ Quốc phòng.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 9, ngày 12

Tại Đại Từ (Thái Nguyên), Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ bàn về kế hoạch đề phòng cuộc tấn công mùa đông của giặc Pháp, vấn đề tuyên dương công trạng quân nhân, việc hưởng ứng cuộc vận động "Mùa đông binh sĩ", vấn đề ân xá ân giảm trong dịp Quốc khánh và một số vấn đề liên quan đến Bộ Thương binh, Bộ Canh nông.

Trong ngày, Người viết Thư gửi đồng bào Liên khu III, biểu dương những thành tích mà quân dân trong Liên khu đã đạt được và căn dặn:

"Cũng như đường xa, đi đến nơi thì thường nhọc mệt, sự nghiệp kháng chiến gần đến lúc thành công thì càng nhiều nỗi gian nan.

Vậy nếu chúng ta đã đoàn kết, càng phải đoàn kết chặt chẽ thêm, đã tiến bộ càng phải cố gắng mãi, chớ thấy thất bại mà nản, chớ thấy đắc thắng mà kiêu. Phải luôn luôn cẩn thận, luôn luôn cố gắng. Trước mặt trận cũng như ở hậu phương, muôn người như một, đều cùng quyết tâm làm trọn nhiệm vụ kháng chiến cứu quốc của mình. Như thế thì kháng chiến nhất định thành công cũng như Cách mạng Tháng Tám thành công vậy".

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Tài liệu lưu trữ của Bộ Ngoại giao, hồ sơ 68 (1945-1954), t. 2.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.212.

Tháng 9, ngày 13

Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng sáu Bộ trưởng họp Hội đồng Liên bộ để bàn tiếp về chế độ doanh nghiệp nhà nước, chính sách tài chính và một số vấn đề chưa được thảo luận tại phiên họp Hội đồng Chính phủ.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 173.

Tháng 9, ngày 17

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 82/SL, về việc sửa đổi điều 7 trong Sắc lệnh số 29b/SL ngày 16-3-1947 thiết lập Ngoại thương Cục.

- Sắc lệnh số 83/SL, về việc thành lập Viện Huân chương trực thuộc Phủ Chủ tịch.

- Sắc lệnh số 86/SL, về việc thành lập Việt Nam Quốc gia Ngân hàng.

- Sắc lệnh số 87/SL, về việc đặt một khoản phụ cấp đặc biệt tạm thời cho tất cả các nhân viên giúp việc Chính phủ đã được lĩnh sinh hoạt phí hay lương bổng hằng tháng.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 9, ngày 18

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư trả lời ông Lam Sơn 1) báo tin Người gửi biếu đồng bào trong vùng tạm chiếm Khu VII 2) một khăn mùi xoa thêu do các cháu nhi đồng Nghệ An tặng Người.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 213.

Tháng 9, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 88/SL, ấn định các hình thức thưởng cho những gia đình có ba con trở lên tham gia quân đội.

Cùng ngày, Người gửi cho bác sĩ Trần Hữu Tước bức thư sau đây:

"Cher 3) chú Tước,

Đã lâu không gặp, lại không được tin tức, nhớ chú lắm. Hỏi thăm, người thì nói chú khoẻ, kẻ thì nói chú yếu, nhưng họ cũng chỉ nghe nói thôi. Mong chú cho tôi biết tin.

Nói chú biết, chú mừng: Tôi vẫn mạnh khoẻ luôn. Mấy anh em cùng về một lần với chúng ta, chú Nghĩa và chú Huân 4) làm việc rất hăng hái và đắc lực, đã gắng sức rất nhiều trong công việc kháng chiến".

Chào thân ái và quyết thắng

HỒ CHÍ MINH".

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại gia đình bác sĩ Trần Hữu Tước.

Tháng 9, ngày 23

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi đồng bào và chiến sĩ Nam Bộ, miền Nam Trung Bộ nhân kỷ niệm tròn hai năm ngày Nam Bộ kháng chiến8. Người biểu dương đồng bào và chiến sĩ miền Nam đã chấp nhận hy sinh, phải chịu nhiều gian khổ, mà "lòng yêu nước ngày càng nồng nàn, chí dũng cảm ngày càng bền chặt, sức chiến đấu ngày càng tăng gia, chí quyết thắng ngày càng vững chắc". Nhân dịp này, Người kêu gọi những người lầm đường lạc lối hãy mau tỉnh ngộ trở về với Tổ quốc.

Tối, Người chủ toạ phiên họp bất thường của Hội đồng Chính phủ bàn về chương trình hành động kỷ niệm ngày Nam Bộ kháng chiến (23-9) và trao đổi ý kiến về thái độ đối với Vĩnh Thuỵ (Bảo Đại).

Sau khi nghe ý kiến của nhiều đại biểu, Người kết luận: "... Đối với thực dân Pháp xâm lược, chúng ta phải đánh. Đối với nhân dân các giới, ta phải tìm cách giải thích cho họ rõ. Với Vĩnh Thuỵ, ta vừa giải thích, đồng thời cần có những lời khuyên bảo ông ta".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.214-215.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 9, ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi cụ Võ Liêm Sơn - Chủ tịch Uỷ ban Trung ương Mùa đông kháng chiến giúp binh sĩ bức thư sau đây:

"Thưa cụ,

Uỷ ban Trung ương Mùa đông kháng chiến giúp binh sĩ chỉ quyên vải vóc hoặc chăn áo. Nhưng tôi không biết may, không có vải, mà áo cũng chỉ có hai bộ đã cũ. Vậy tôi xin quyên một tháng lương là 1.000 đồng 5), nhờ Cụ mua giùm vật liệu và may giùm mấy chiếc chăn, áo cho chiến sĩ, gọi tỏ chút lòng thành.

Đồng bào ta đã giúp nhiều lần. Lần này, mặc dầu hoàn cảnh khó khăn, nhưng tôi rất mong đồng bào cũng ra sức giúp, để cho chiến sĩ khỏi lạnh lùng và đủ ấm áp để ra sức xung phong diệt địch.

Chúc Cụ mạnh khoẻ, chúc Uỷ ban Trung ương Mùa đông kháng chiến giúp binh sĩ thành công.

Chào thân ái và quyết thắng.

Ngày 25 tháng 9 năm 1947

HỒ CHÍ MINH".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 9, ngày 26

Trong thư gửi đồng bào xã N.L., huyện Hưng Nhân (nay thuộc Hưng Hà) tỉnh Thái Bình, Chủ tịch Hồ Chí Minh khen ngợi về thành tích xoá nạn mù chữ của xã và khuyên đồng bào trong xã cố gắng học thêm cho tiến bộ nữa. Người mong các xã khác trong huyện và trong tỉnh đều cố gắng để theo kịp xã N.L.

- Báo Cứu quốc, số 712, ngày 26-9-1947.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.216.

Tháng 9, ngày 27

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho nhi đồng cả nước nhân dịp Tết Trung thu kháng chiến đầu tiên. "Thấy các cháu không được ăn Tết, lòng Bác rất áy náy, và thêm căm giận bọn thực dân phản động Pháp". "Bác hứa với các cháu: các bác, các chú, toàn cả đồng bào, sẽ ra sức tranh đấu, để sớm đuổi bọn thực dân phản động, để trường kỳ kháng chiến sớm thắng lợi, thống nhất độc lập sớm thành công, để các cháu được ăn Tết Trung thu vui vẻ như năm kia, năm ngoái".

- Báo Cứu quốc, số 713, ngày 27-9-1947.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.217-218.

Tháng 9, ngày 30

Tại Chợ Chu (Định Hoá, Thái Nguyên), sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc với các ông Nguyễn Lương Bằng, Lê Văn Hiến, sau đó mời cơm hai người.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 90/SL, quy định quan hệ giữa Bộ Quốc phòng và Bộ Tổng chỉ huy.

- Sắc lệnh số 237/SL/M, về việc cử Chủ tịch Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính tỉnh Ninh Bình.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 184.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 9

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của ông S. Êli Mâysi (S. Elie Maissie) - nhà báo Mỹ, đồng thời là phóng viên Hãng International News Service, về những vấn đề liên quan đến Việt Nam, mối quan hệ với Chính phủ Pháp, vai trò của Vĩnh Thuỵ...

Về chính sách đối ngoại của nước Việt Nam, Người tuyên bố: "Làm bạn với tất mọi nước dân chủ và không gây thù oán với một ai".

- Tài liệu lưu trữ của Phòng Lưu trữ Bộ Ngoại giao.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.219-221.

Tháng 9

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Cao Triều Phát, đại biểu Quốc hội, Cố vấn Uỷ ban kháng chiến hành chính Nam Bộ, Hội trưởng Hội Liên hiệp quốc dân Việt Nam Nam Bộ, Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương "Cao Đài cứu quốc 12 phái hợp nhất".

Trong thư "gửi đến người bạn già ở miền Nam", Người viết: "Dù xa cách, Chính phủ và tôi lúc nào cũng nghĩ đến công nghiệp 6) của Ông... Với sự đồng tâm nhất trí của toàn thể quốc dân, ngày vinh quang của đất nước sẽ gần đây... Chúc Ông mạnh khoẻ.

Xin gửi tặng Ông bức ảnh của tôi gọi là vật kỷ niệm mọn".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam.

Tháng 10, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 91/SL, quy định Uỷ ban kháng chiến và Uỷ ban hành chính các cấp (tỉnh, huyện, phủ hay châu, xã) "nay hợp lại thành Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính, viết tắt là UBKCKHC".

Bản Sắc lệnh còn quy định cụ thể thành phần Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính mỗi cấp, việc bổ nhiệm hoặc thay thế các thành viên trong Uỷ ban, quan hệ giữa Uỷ ban các cấp.

Cùng ngày, Người gửi điện trả lời chi bộ Đảng Xã hội Pháp ở Sài Gòn 7) nói rõ lập trường của Chính phủ Việt Nam vẫn như trước, không thay đổi, "ấy là nền độc lập và sự thống nhất của nước Việt Nam, ấy là tinh thần hữu hảo, sự tin cậy và sự hợp tác giữa hai dân tộc Việt - Pháp".

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 222.

Tháng 10, ngày 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 92/SL, cử Đổng lý sự vụ, Phó đổng lý sự vụ, Đổng lý văn phòng Bộ Thương binh, Cựu binh.

- Sắc lệnh số 93/SL, cử các uỷ viên hành chính và uỷ viên nhân dân của Uỷ ban kháng chiến hành chính Chiến khu I.

- Sắc lệnh số 94/SL, cử các uỷ viên hành chính và uỷ viên nhân dân của Uỷ ban kháng chiến hành chính Chiến khu II.

- Sắc lệnh số 95/SL, cử các uỷ viên hành chính và uỷ viên nhân dân của Uỷ ban kháng chiến hành chính Chiến khu III.

- Sắc lệnh số 96/SL, cử các uỷ viên hành chính và uỷ viên nhân dân của Uỷ ban kháng chiến hành chính Chiến khu X.

- Sắc lệnh số 97/SL, cử các uỷ viên hành chính và uỷ viên nhân dân của Uỷ ban kháng chiến hành chính Chiến khu XI.

- Sắc lệnh số 98/SL, cử các uỷ viên hành chính và uỷ viên nhân dân của Uỷ ban kháng chiến hành chính Chiến khu XII.

- Sắc lệnh số 99/SL, cử Phó phòng Dân quân (Bộ Quốc phòng).

- Sắc lệnh số 100/SL, cử người vào Ban phụ trách Tây Nguyên.

- Sắc lệnh số 101/SL, về việc thành lập Sở Thương binh, Cựu binh khu và Ty Thương binh, Cựu binh tỉnh.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 10, ngày 8

Sau khi được tin địch tiến công lên Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư kêu gọi bộ đội và nhân dân ra sức tiêu diệt địch.

Người vạch trần ý đồ của địch là muốn hội quân ở Bắc Cạn, tạo thành một cái ô bọc lấy Việt Bắc rồi khép chặt vòng vây, dưới đánh lên, trên đánh xuống, để tiêu diệt chủ lực ta và phá cơ quan đầu não của cuộc kháng chiến. Người chỉ rõ: Chúng mạnh về hai gọng kìm. Gọng kìm mà gãy thì cái ô cụp xuống sẽ thành ô rách.

- Lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1974, t. 1, tr. 317.

- Bộ Quốc phòng - Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sự nghiệp và tư tưởng quân sự của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. Quân đội nhân dân, 1995, tr. 309.

Tháng 10, khoảng ngày 8 đến ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Những điều cần chú ý cho cán bộ chỉ huy cao cấp quân đội, căn dặn cách ứng xử của cán bộ đối với người, đối với việc, đối với vật, đối với địch:

"Muốn được người, được việc, được vật, được địch phải sáng suốt, chân tình, khôn khéo.

- Gắng sức học tập, khuyên nhau học tập.

- Khu này học kinh nghiệm khu kia.

- Chí công vô tư, đối với việc phải sáng suốt, đối với vật không tham lam, làm kiểu mẫu cho bộ đội, cho nhân dân, phải có kỷ luật. Người cán bộ phải chú ý chớ sợ khó khăn nguy hiểm...".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Bộ Quốc phòng.

Tháng 10, trước ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ bế mạc lớp bổ túc cán bộ quân sự trung cấp của quân đội. Nói chuyện trong buổi lễ, Người căn dặn: Người cán bộ muốn tốt phải có đạo đức cách mạng. Quân sự giỏi song nếu không có đạo đức cách mạng thì khó thành công. Muốn có đạo đức cách mạng phải có năm điều: Trí - Tín - Nhân - Dũng - Liêm. Ngoài ra, phải biết tự phê bình và phê bình, phải thật thà đoàn kết và biết giữ kỷ luật.

- Báo Vệ quốc quân, số 15, ngày 10-10-1947.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.223-225.

Tháng 10, ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Quyết định truy tặng Huân chương Kháng chiến cho liệt sĩ Trần Bình, điệp báo viên Công an Hà Nội.

- Bản chụp quyết định, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Khoảng đầu tháng

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lệnh chuyển cơ quan ngay sau khi nhận được thư "hoả tốc" của ông Võ Nguyên Giáp do một chiến sĩ giao thông phi ngựa đưa đến, báo tin địch sẽ nhảy dù xuống một số địa điểm.

Khoảng 3 giờ sáng hôm sau, Người cùng các chiến sĩ bảo vệ, nhân viên, với tám gánh "hàng" lại ra đi.

- Theo Bác đi kháng chiến, Nxb. Thanh niên, Hà Nội, 1980, tr. 139-141.

Tháng 10, ngày 11

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ cuộc họp của Đảng đoàn Chính phủ để thảo luận kế hoạch chuẩn bị đối phó cuộc tấn công của Pháp, vấn đề di chuyển cơ quan Chính phủ.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 190.

Tháng 10, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh chuyển về ở và làm việc tại xã Liên Minh, huyện Võ Nhai (Thái Nguyên).

- Tài liệu của Phòng Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 10, ngày 17

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 263/SL-M, cử ông Phạm Văn Đồng làm đặc phái viên của Chính phủ tại Nam Trung Bộ.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 10, ngày 21

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi hai lão du kích Kiến An, khen ngợi: "Hai cụ thật xứng đáng với tổ tiên oanh liệt của ta, các phụ lão đời Trần đời Lê, chẳng những kêu gọi con cháu, mà tự mình hăng hái tay chống gậy, tay cầm dao giết giặc cứu nước".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 226.

Tháng 10, ngày 27

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 264-SL/M, bổ nhiệm ông Hoàng Văn Hoan làm Đặc phái viên Chính phủ tại Chiến khu IV.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi những người Nam Bộ trong quân đội Pháp, khuyên họ "lúc còn ở trong bộ đội địch, thì cần phải tìm đủ mọi cách để giúp quân đội ta. Khi có cơ hội thì lập tức chạy qua với bộ đội ta. Chính phủ và đồng bào luôn luôn sẵn sàng hoan nghênh các bạn".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 227.

Tháng 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết tác phẩm Sửa đổi lối làm việc 8), ký bút danh X.Y.Z.

Cuốn sách gồm  sáu phần:

1. Phê bình và sửa chữa: nêu lên tầm quan trọng của việc tự phê bình và phê bình. Cách thức tiến hành. Những căn bệnh cần phải sửa chữa trong lối làm việc của Đảng.

2. Mấy điều kinh nghiệm: nêu lên sáu bài học lớn:

- Có cán bộ tốt, việc gì cũng xong.

- Có chính sách đúng đồng thời phải có cách làm đúng.

- Phải nghiên cứu kinh nghiệm đến tận gốc.

- Phải nâng cao sáng kiến và lòng hăng hái.

- Bất kỳ việc gì cũng vì lợi ích của nhân dân mà làm và chịu trách nhiệm trước nhân dân.

- Sát quần chúng, hợp quần chúng.

3. Tư cách và đạo đức cách mạng: nêu 12 tiêu chuẩn của một đảng chân chính cách mạng; nhiệm vụ của đảng viên và cán bộ; năm điều nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm; những khuyết điểm cần sửa chữa và cách sửa chữa.

4. Vấn đề cán bộ: công tác huấn luyện cán bộ; bồi dưỡng và sử dụng cán bộ; tiêu chuẩn lựa chọn cán bộ; chính sách cán bộ.

5. Cách lãnh đạo.

6. Chống thói ba hoa.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.229-306.

Tháng 11, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 102/SL, cho phép phát hành tại Nam Bộ các tín phiếu loại một đồng, năm đồng, mười đồng, hai mươi đồng, năm mươi đồng, một trăm đồng, năm trăm đồng, có giá trị như giấy bạc Việt Nam. Tổng số giá trị tín phiếu phát hành không được quá hai mươi triệu đồng.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 11, ngày 9

Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ để nghe báo cáo về tình hình thế giới, tình hình nước Pháp, tình hình sau cuộc tấn công của giặc Pháp lên Việt Bắc và bàn về kế hoạch công tác quân sự, tài chính...

Theo đề nghị của Người, Chính phủ đã cử ông Phan Kế Toại giữ chức quyền Bộ trưởng Bộ Nội vụ.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 11, ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục dự họp Hội đồng Chính phủ.

Trong ngày, Người viết Thư gửi ông giám đốc và toàn thể nam nữ giáo viên bình dân học vụ Khu III, khen ngợi thành tích xoá nạn mù chữ trong toàn khu. Người mong "ông giám đốc, các giáo viên và các cơ quan đoàn thể cố gắng làm thế nào để chừng tháng 6 năm sau toàn thể nhân dân Khu III từ 8 tuổi trở lên đều biết chữ".

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.307-308.

Tháng 11, ngày 13

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi đồng bào xã Duyên Trang, huyện Tiên Hưng, Thái Bình, khen ngợi về thành tích toàn dân trong xã từ 8 tuổi trở lên đều thoát nạn mù chữ. Người căn dặn: "Học hành là vô cùng. Học càng nhiều biết càng nhiều càng tốt,... đồng bào trong xã gắng học thêm thường thức như làm tính, lịch sử, địa dư, chính trị, vệ sinh. Đồng thời cố gắng tăng gia sản xuất ủng hộ kháng chiến".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 309.

Tháng 11, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký giấy uỷ nhiệm cho các ông Vũ Đình Hoè, Trần Đăng Khoa, Trần Huy Liệu đi kinh lý Khu I và Khu XII.

- Bản chụp giấy uỷ nhiệm, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 11, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh chuyển đến ở và làm việc tại xã Phú Bình, huyện Định Hoá (Thái Nguyên).

- Tài liệu của Phòng Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 11, ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 265-SL/M, sáp nhập tỉnh Quảng Yên (gồm cả khu vực Hồng Gai) vào Chiến khu XII về mọi phương diện kháng chiến, hành chính và quân sự.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 11, ngày 29

Chủ tịch Hồ Chí Minh chuyển đến ở và làm việc tại Khuôn Đào, xã Trung Yên, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang.

- Tài liệu của Phòng Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Ban Tuyên huấn Tỉnh uỷ Hà Tuyên: Bác Hồ với Hà Tuyên, 1986, tr. 84.

Tháng 12, ngày 4

Chủ tịch Hồ Chí Minh chuyển đến ở và làm việc tại Khuổi Tẩu, xã Hùng Lợi, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.

- Tài liệu của Phòng Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 12, ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 612/MDB, về việc khen thưởng các Chủ tịch và Uỷ viên kháng chiến kiêm hành chính cấp xã, nhân kỷ niệm một năm Ngày toàn quốc kháng chiến.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 12, ngày 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp và trả lời phỏng vấn của các nhà báo Việt Nam và nước ngoài.

Về cuộc gặp gỡ giữa Vĩnh Thuỵ và Cao uỷ Pháp Bôlaéc 9), trong tuyên bố của Người có đoạn: "Chính phủ và nhân dân ta rất mong cố vấn Vĩnh Thuỵ không có những hành động trái ngược với những lời cố vấn đã thề trước Tổ quốc và trước đồng bào, trái với nguyện vọng của dân tộc. Dù sao vận mệnh của dân tộc sẽ không vì một người, hoặc một nhóm người mà thay đổi".

Cùng ngày, Người điện gửi Giám mục Lê Hữu Từ nhân dịp lễ Thiên Chúa giáng sinh. Người chúc Giám mục "mọi sự lành" để phụng sự Đức Chúa, để lãnh đạo đồng bào Công giáo tham gia kháng chiến và nhờ chuyển lời chúc phúc của Người tới toàn thể đồng bào Công giáo.

- Báo Sự thật, số 88, ngày 19-12-1947.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.310-312.

Tháng 12, ngày 12

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư Gửi Chính phủ Cao Miên giải phóng 10) nhiệt liệt hoan nghênh việc thành lập Uỷ ban Giải phóng Việt - Miên - Lào nhằm mục đích theo đuổi đến cùng cuộc chiến đấu chung chống đế quốc và thực dân Pháp.

Bức thư có đoạn:

"Tôi tin chắc rằng các dân tộc ta, đã có sẵn một tinh thần đấu tranh cao, lại gắng đi tới một sự cộng tác chặt chẽ thì thắng lợi thế nào cũng về ta, và chúng ta nhất định sẽ giành được độc lập cho đất nước".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

Tháng 12, ngày 19

Nhân kỷ niệm một năm Ngày toàn quốc kháng chiến9, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi gửi đồng bào và chiến sĩ cả nước.

Người kêu gọi các tầng lớp đồng bào, chiến sĩ cả nước hãy ra sức phấn đấu, đóng góp cho kháng chiến, và trịnh trọng tuyên bố:

"Nhân dân Việt Nam sẵn sàng cộng tác thân thiện với nhân dân Pháp, song nhân dân Việt Nam quyết không đầu hàng, quyết không chịu mất nước, quyết không chịu làm nô lệ một lần nữa.

Và Chính phủ Hồ Chí Minh thề quyết lãnh đạo nhân dân và quân đội chiến đấu đến cùng, để phá tan xiềng xích của bọn thực dân, để tranh lại quyền thống nhất và độc lập. Chính phủ Hồ Chí Minh quyết làm trọn cái nhiệm vụ vẻ vang mà quốc dân đã giao cho, và quyết không phụ lòng tin cậy mà đồng bào đã đặt vào Chính phủ".

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết sáu bức thư: Thư gửi cán bộ Khu I; Thư gửi đồng bào và tướng sĩ Khu II; Thư gửi đồng bào và chiến sĩ Khu III; Thư gửi đồng bào và chiến sĩ Khu X; Thư gửi đồng bào, vệ quốc quân, dân quân du kích, cán bộ xung phong cảm tử Khu XI; Thư gửi đồng bào và tướng sĩ Khu XII và bài Kỷ niệm ngày thành lập Giải phóng quân Việt Nam10.

Trong các bức thư, ngoài nội dung biểu dương quân dân các vùng trong một năm kháng chiến vừa qua đã phát huy tinh thần khắc phục khó khăn, chịu đựng gian khổ, hăng hái chiến đấu, lập nhiều chiến công, Người đã thẳng thắn vạch rõ những khuyết điểm cụ thể của từng vùng, phân tích nguyên nhân và rút ra những bài học kinh nghiệm cho "năm kháng chiến mới".

Trong bài Kỷ niệm ngày thành lập Giải phóng quân Việt Nam, Người nêu lên sự trưởng thành của lực lượng vũ trang Việt Nam từ Giải phóng quân đến Vệ quốc quân, và căn dặn: "Vệ quốc quân, dân quân du kích phải luôn luôn phát triển cái kỷ luật nghiêm như sắt, cái tinh thần vững như đồng, cái chí khí quật cường tất thắng, cái đạo đức: trí, dũng, liêm, trung của Giải phóng quân".

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký thông tư gửi các Bộ "Về việc cử các nhân viên làm việc đắc lực để khen thưởng".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.313-331.

- Bản chụp thông tư, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 12, khoảng ngày 19

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời sáu câu hỏi của các nhà báo về những kinh nghiệm trong một năm kháng chiến, về triển vọng cuộc kháng chiến năm tới, về cuộc tấn công mùa đông của địch...

Trả lời câu hỏi: "Theo Chủ tịch, kết quả cuộc hành quân mùa đông của địch sẽ thế nào?", Người khẳng định:

"Cũng như các cuộc hành quân khác, kết quả địch sẽ thất bại, vì:

a) Địch chỉ hoạt động được mấy tháng. Sau mùa mưa thì chúng hết thiên thời.

b) Việt Bắc địa thế hiểm trở, quân địch không có địa lợi.

c) Địch càng lan rộng thì người càng thiếu, sức người càng mỏng, chúng dễ bị tiêu diệt, chúng càng đánh lan ra, càng giở thói tham ô tàn nhẫn, càng làm cho đồng bào ta, miền ngược cũng như miền xuôi, đoàn kết chặt chẽ chống lại chúng, thế là địch không có nhân hoà.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.327-328.

Tháng 12, ngày 23

Lời kêu gọi tướng sĩ Vệ quốc quân, dân quân du kích nhân cuộc vận động luyện bộ đội lập chiến công của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đăng trên báo Vệ quốc quân, số 16.

Người nêu rõ ý nghĩa của cuộc vận động luyện bộ đội, lập chiến công do Bộ Tổng chỉ huy quân đội phát động và kêu gọi cán bộ chiến sĩ phải ra sức thi đua diệt giặc lập công.

- Báo Vệ quốc quân, số 16, ngày 23-12-1947.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.332.

Tháng 12, ngày 24

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi đồng bào Công giáo nhân dịp lễ Nôen 1947.

Bức thư có đoạn: "Chúng ta toàn dân, giáo cũng như lương, đoàn kết kháng chiến để Tổ quốc được độc lập, tôn giáo được tự do. Đức Chúa phù hộ chúng ta, chúng ta chắc sẽ thắng lợi.

Trong cuộc kháng chiến, nhiều đồng bào công giáo đã hăng hái hy sinh. Tôi đề nghị toàn thể đồng bào công giáo trong kỳ lễ Nôen này cầu nguyện cho linh hồn các chiến sĩ giáo và lương đã bỏ mình vì nước và cầu nguyện cho Tổ quốc ta được thắng lợi".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 333.

Cuối năm

Chủ tịch Hồ Chí Minh chuyển đến ở và làm việc tại bản Ca, Bình Trung, Chợ Đồn (Bắc Cạn).

- Tài liệu của Phòng Di tích, Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Cuối năm

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết tác phẩm Việt Bắc anh dũng 11) (ký bút danh Tân Sinh).

Cuốn sách vạch rõ những thất bại của Pháp trong cuộc phiêu lưu quân sự lên Việt Bắc, khái quát những nguyên nhân quyết định thắng lợi và dự báo những âm mưu mới của địch.

Tác giả nhắc nhở mọi người chớ kiêu căng, chủ quan khinh địch, mà phải luôn luôn chuẩn bị, cẩn thận đề phòng, phải ra sức sửa chữa những khuyết điểm và phát huy các ưu điểm, làm trọn bổn phận công dân.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.339-368.

Cuối năm

Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp giáo sư Hồ Đắc Di sau khi Trường đại học Y ở Chiêm Hoá (Tuyên Quang) bị quân Pháp phá hủy.

Người nói: Nước nhà đang kháng chiến, còn gặp nhiều khó khăn, các chú phải "tự lực cánh sinh", bàn bạc với nhau, tự tìm cách giải quyết. Chính phủ cũng sẽ cố gắng giúp đỡ.

- Báo Sức khoẻ và đời sống, ngày 13-5-2000.

Trong năm

Chủ tịch Hồ Chí Minh cử ông Phạm Ngọc Thạch làm phái viên Chính phủ đi gặp lãnh đạo Thái Lan, Miến Điện, Ấn Độ để vận động chính quyền các nước này giúp Việt Nam đặt cơ quan đại diện Chính phủ và tổ chức Phòng thông tin 12).

- Lưu Văn Lợi: Ngoại giao Việt Nam (1945 - 1995), Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2004, tr. 132.

Trong năm

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết gửi tặng ba cụ lão du kích Cao Bằng bốn câu thơ lục bát:

Tuổi cao chí khí càng cao,

Múa gươm giết giặc ào ào gió thu.

Sẵn sàng tiêu diệt quân thù,

Tiếng thơm Việt Bắc ngàn thu lẫy lừng.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.334.

Trong năm

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài thơ Cảnh rừng Việt Bắc và bài Cảnh khuya. Nguyên văn hai bài thơ như sau:

CẢNH RỪNG VIỆT BẮC

Cảnh rừng Việt Bắc thật là hay,

Vượn hót chim kêu suốt cả ngày,

Khách đến thì mời ngô nếp nướng,

Săn về thường chén thịt rừng quay,

Non xanh, nước biếc tha hồ dạo,

Rượu ngọt, chè tươi mặc sức say.

Kháng chiến thành công ta trở lại,

Trăng xưa, hạc cũ với xuân này.

CẢNH KHUYA

Tiếng suối trong như tiếng hát xa,

Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa.

Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ,

Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.335, 336.

-----------------------

Chú thích

1) Hưởng ứng phong trào ủng hộ thương binh liệt sĩ, ông Lam Sơn, thay mặt một số đồng bào trong vùng tạm chiếm Khu VII đã gửi số tiền 10.000 đồng để mua một cái cúc của chiếc áo lụa mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tặng cho Ngày thương binh liệt sĩ. Được biết Liên hiệp công đoàn Bắc Cạn đã mua chiếc áo đó và đã tặng lại cho ông Cao Triều Phát - đại biểu đồng bào Cao Đài Nam Bộ, nên Người đã gửi lá thư trên (B.T).

2) Khu VII gồm các tỉnh Bà Rịa,  Biên Hoà, Thủ Dầu Một, Tây Ninh, Gia Định, Chợ Lớn và Sài Gòn (cũ) (B.T).

3) Tiếng Pháp có nghĩa là "thân", "thân ái" (B.T).

4) Trần Đại Nghĩa, Võ Quý Huân - những nhà trí thức ở Pháp đã cùng Chủ tịch Hồ Chí Minh về nước tham gia kháng chiến sau khi Người dự Hội nghị Phôngtennơblô (B.T).

5) Tiền lưu hành trong thời kỳ kháng chiến (B.T).

6)  Sự nghiệp chung, công việc chung (B.T).

7) Chi bộ Đảng Xã hội Pháp ở Sài Gòn có gửi Chủ tịch Hồ Chí Minh một bức điện yêu cầu Người cho biết lập trường của Chính phủ Việt Nam sau khi thành lập Chính phủ mới.

8) Cuốn sách do Nhà xuất bản Sự thật xuất bản lần đầu tiên năm 1948 (B.T).

9) Ngày 6 và 7-12-1947, Vĩnh Thuỵ đã có cuộc gặp gỡ với Cao uỷ Pháp Bôlaéc ở Vịnh Hạ Long (B.T).

10) Chủ tịch nước Cao Miên (Campuchia) giải phóng, gửi Chủ tịch Hồ Chí Minh bức thư báo tin Uỷ ban Giải phóng Việt - Miên - Lào đã được thành lập nhằm mục đích chiến đấu chống đế quốc và thực dân Pháp đang âm mưu đặt lại nền thống trị của chúng ở Đông Dương. Ông tin tưởng vào sự thắng lợi cuối cùng của nhân dân Campuchia và kêu gọi sự giúp đỡ của nhân dân Việt Nam. Trên đây là thư trả lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh (B.T).

11) Cuốn sách do Tổng bộ Việt Minh xuất bản lần đầu tiên năm 1948 (B.T).

12) Theo cuốn sách Ngoại giao Việt Nam (1945-1995), Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2004, với sự giúp đỡ của Chính phủ và các đoàn thể sở tại, có sự phối hợp tốt với các cơ quan đại diện, ta đã cử đại biểu đi tham gia 12 hội nghị quốc tế và khu vực, đáng chú ý là Hội nghị liên Á tháng 4-1947 tổ chức tại Niu Đêli (Ấn Độ), Hội nghị ESCAP (Hội đồng Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương) tháng 1-1949 tổ chức tại Băng Cốc (Thái Lan), Hội nghị Nhân dân thế giới đấu tranh cho hoà bình tổ chức tại Pari (Pháp) tháng 4-1949, Hội nghị Liên hiệp công đoàn thế giới tổ chức tại Milan (Italia) tháng 6-1949. Từ năm 1947 đến năm 1949, ta tổ chức được 12 phòng thông tin ở Pari, Luân Đôn, Niu Oóc, Praha, Niu Đêli, Rănggun, Băng Cốc, Xingapo, Hồng Kông, Tân Đảo. Với sự hỗ trợ của các tổ chức dân chủ, các hội ái hữu sở tại và Việt kiều, các phòng thông tin của ta đã cung cấp ra thế giới tin tức và hình ảnh cuộc kháng chiến của ta, đường lối chính sách của ta (B.T).

Tháng 1, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 103/SL, bãi bỏ chức Tổng Thanh tra lao động, Giám đốc Ban Thanh tra - hành chính Bộ Lao động.

- Sắc lệnh số 104/SL, ấn định các nguyên tắc căn bản của "Doanh nghiệp quốc gia".

- Sắc lệnh số 105/SL, cử Phó Giám đốc Nha khẩn hoang, di dân.

- Sắc lệnh số 106/SL, cử uỷ viên Uỷ ban kháng chiến Khu III thay bác sĩ Nguyễn Văn Vinh từ trần.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 14

Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh họp với một số vị ủy viên Trung ương về những vấn đề sẽ đưa ra thảo luận tại Hội nghị Trung ương mở rộng.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 254.

Tháng 1, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (mở rộng) để đánh giá những chuyển biến trong so sánh lực lượng giữa ta - địch và đề ra những nhiệm vụ về chính trị, quân sự, kinh tế nhằm đẩy mạnh kháng chiến.

Nhớ lại kỷ niệm về kỳ họp này, ông Lê Văn Hiến ghi trong nhật ký:

"Buổi sáng, Cụ cặm cụi chế cà phê và cho mỗi người một cốc. Ấm bụng rồi, cùng với Cụ và các anh em đi đến địa điểm hội nghị. Trong một khoảng rừng khác, một ngôi nhà của đồng bào Mán, đã chật cả người. Ai nấy đều ra đón chào Cụ. Anh em gặp nhau sau những ngày vất vả vì cuộc tấn công của địch, vui mừng quá. Cụ bắt tay mọi người, rồi câu chuyện thân mật đậm đà kéo dài chung quanh Cụ trong lúc gió rừng hắt vào lạnh thấu xương".

Trong ngày, Người viết thư gửi ông Đinh Công Phủ 1). Bức thư có đoạn:

"Tôi rất vui lòng biết rằng: Gần đây, với sự chỉ đạo của Cụ, và sự cố gắng của anh em cán bộ và toàn thể đồng bào, công việc kháng chiến ở khu ta khá tiến bộ. Đánh được trận, giết khá địch, cướp khá súng.

Tôi gửi biếu Cụ một chiếc áo trấn thủ. Áo này là của đồng bào Quảng Oai, tỉnh Sơn Tây biếu tôi. Cụ mặc ấm, cũng như tôi mặc ấm".

- Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sự nghiệp và tư tưởng quân sự của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1990, tr. 135.

- Tài liệu lưu trữ của Cục Lưu trữ Trung ương Đảng.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 255.

Tháng 1, ngày 16

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển Hội nghị Trung ương (mở rộng). Cuộc họp kéo dài đến tận 12 giờ đêm.

- Tài liệu lưu trữ của Cục Lưu trữ Trung ương Đảng.

Tháng 1, từ ngày 17 đến ngày 19

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ bàn một số vấn đề về nhân sự, việc phong quân hàm cho một số tướng lĩnh, việc khen thưởng, vấn đề tài chính, ngân sách năm 1948, vấn đề nông nghiệp và các vấn đề về giao thông, giáo dục, tư pháp, y tế.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 107/SL, bổ nhiệm ông Lê Thiết Hùng làm Tổng Thanh tra và ông Trần Tử Bình làm Phó Tổng Thanh tra quân đội toàn quốc.

- Sắc lệnh số 108/SL, bổ nhiệm ông Trần Hiệu làm Cục trưởng Cục Tình báo thuộc Bộ Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia Việt Nam.

- Sắc lệnh số 109/SL, bổ nhiệm ông Lê Thiết Hùng - Tổng Thanh tra quân đội toàn quốc, kiêm chức Hiệu trưởng Trường Lục quân trung học Trần Quốc Tuấn.

- Sắc lệnh số 110/SL, phong quân hàm Đại tướng cho ông Võ Nguyên Giáp - Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia và Dân quân tự vệ, kể từ ngày 20-1-1948.

- Sắc lệnh số 111/SL, phong quân hàm Thiếu tướng kể từ ngày 1-1-1948 cho các ông Hoàng Văn Thái - Tổng Tham mưu trưởng Quân đội quốc gia Việt Nam; Nguyễn Sơn - Khu trưởng Chiến khu IV; Hoàng Sâm - Khu trưởng Chiến khu II; Chu Văn Tấn - Khu trưởng Chiến khu I.

- Sắc lệnh số 112/SL, phong quân hàm Thiếu tướng kể từ ngày 1-1-1948 cho các ông Trần Tử Bình - Trưởng phòng kiểm tra cán bộ; Văn Tiến Dũng - Cục trưởng Cục Chính trị; Lê Hiến Mai - Chính uỷ viên Khu II.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 1, ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 113/SL, quy định tổ chức, nhiệm vụ của Cục Quân huấn trực thuộc Bộ Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia Việt Nam.

- Sắc lệnh số 114/SL, bổ nhiệm ông Hoàng Đạo Thuý - nguyên Hiệu trưởng Trường Lục quân trung học Trần Quốc Tuấn giữ chức Cục trưởng Cục Quân huấn thuộc Bộ Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia Việt Nam.

- Sắc lệnh số 115/SL, phong quân hàm Trung tướng cho ông Nguyễn Bình - Khu trưởng Chiến khu VII kiêm Uỷ viên quân sự Nam Bộ.

- Sắc lệnh số 116/SL, đặt hệ thống quân hàm dành cho các nhân viên thuộc Bộ Quốc phòng không phải là quân nhân nhưng do nhiệm vụ có quan hệ trực tiếp thường xuyên với quân đội. Hệ thống quân hàm này có các cấp bậc từ hạ sĩ đến trung tướng.

- Sắc lệnh số 117/SL, phong quân hàm Thiếu tướng cho ông Trần Đại Nghĩa - Cục trưởng Cục Quân giới.

- Sắc lệnh số 118/SL, đổi Phòng Dân quân trực thuộc Bộ Tổng chỉ huy thành Cục Dân quân.

- Sắc lệnh số 119/SL, đổi Phòng Kiểm tra trực thuộc Bộ Tổng chỉ huy thành Cục Tổng Thanh tra Quân đội quốc gia Việt Nam.

- Sắc lệnh số 120/SL, về việc hợp nhất các khu thành liên khu.

- Sắc lệnh số 121/SL, cử các uỷ viên Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính miền Nam Trung Bộ.

- Sắc lệnh số 122/SL, về việc cử các Liên khu trưởng, Liên khu phó, Chính trị uỷ viên Liên khu của các Liên khu I, III, X và điều động một số cán bộ quân đội về nhận công tác tại Bộ Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia Việt Nam.

- Sắc lệnh số 123/SL, cử các uỷ viên Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính Liên khu X.

- Sắc lệnh số 124/SL, cử các uỷ viên Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính Liên khu I.

- Sắc lệnh số 125/SL, cử các uỷ viên Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính Liên khu III.

- Sắc lệnh số 126/SL, chính thức công nhận ông Lê Đình Thám làm Chủ tịch Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính Nam Trung Bộ.

- Sắc lệnh số 127/SL, cử các uỷ viên Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính Liên khu IV.

- Sắc lệnh số 128/SL, chính thức công nhận ông Hồ Tùng Mậu làm Chủ tịch Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính Liên khu IV.

Cùng ngày, Người viết bức thư dưới đây gửi cụ Ưng Uý 2) ở Huế:

"Kính gửi cụ Ưng Uý tại Huế,

Trước hết, tôi xin gửi lời thăm sức khoẻ của cụ và quý quyến, xin chúc cụ được nhiều sức khoẻ. Sau đây, xin mời cụ tham gia kháng chiến để chúng ta tiếp tục sự nghiệp bỏ dở của các vị tiền bối Hàm Nghi, Thành Thái, Duy Tân là đánh đuổi thực dân Pháp để giành độc lập cho dân tộc, cho Tổ quốc".

Việt Bắc, ngày 25-1-1948

HỒ CHÍ MINH"

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Bác Hồ trong lòng dân Huế, Nxb. Thuận Hoá, 1990, tr. 129.

Tháng 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Ty Giáo dục, các hiệu trưởng, giáo viên và học sinh Khu X.

Người khen ngợi những thành tích ngành giáo dục đã đạt được, biểu dương cán bộ, giáo viên và học sinh trong khu đã "có nhiều sáng kiến tham gia công cuộc kháng chiến", "đã áp dụng Học với Hành, đã thực hiện kháng chiến bằng văn hoá, văn hoá của kháng chiến", và cảm ơn nhân dân địa phương "mặc dầu những sự khó khăn thiếu thốn trong lúc này, đồng bào đã ra sức ủng hộ giáo dục, ủng hộ kháng chiến".

Người mong Khu X trở thành "một khu kiểu mẫu về mặt giáo dục cũng như về mặt kháng chiến".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 369-370.

Tháng 2, đầu tháng

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Thơ chúc Tết Mậu Tý tới đồng bào và chiến sĩ cả nước:

Năm Hợi đã đi qua

Năm Tý vừa bước tới.

Gửi lời chúc đồng bào,

Kháng chiến được thắng lợi;

Toàn dân đại đoàn kết,

Cả nước dốc một lòng;

Thống nhất chắc chắn được,

Độc lập quyết thành công.

- Hồ Chí Minh: Thơ chúc Tết, Viện Bảo tàng Hồ Chí Minh, 1986, tr. 10.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 337.

Tháng 2, ngày 4

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết gửi ông Thứ trưởng Bộ Giao thông công chính Đặng Phúc Thông bức thư:

"Chú Thông,

Tết nhất năm nay hoãn thịt xôi,

Tết sau, thắng lợi sẽ đền bồi.

Áo bạn biếu tôi, tôi biếu chú.

Chú mang cho ấm, cũng như tôi.

HỒ CHÍ MINH".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

Tháng 2, ngày 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 129/SL, bổ sung điều 1 Sắc lệnh số 3/SL ngày 28-12-1946 về việc bầu lại Hội đồng nhân dân xã.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2, ngày 7 (28 tháng Chạp âm lịch)

Chủ tịch Hồ Chí Minh mời đại biểu Ban Thường trực Quốc hội, Hội đồng Chính phủ, Thường vụ Trung ương Đảng, Bộ Tổng chỉ huy... dự bữa cơm liên hoan tất niên và đón mừng năm mới. Người kể những mẩu chuyện hồi hoạt động ở Trung Quốc, ở châu Âu, những lần bị giam và những kỷ niệm ngày Tết ở nơi đất khách quê người.

Bàn chuyện kháng chiến, Người nói: Trường kỳ kháng chiến thì phải trường kỳ động viên. Động viên tinh thần, động viên vật chất, động viên sức người, sức của để thực hiện toàn dân kháng chiến, toàn diện kháng chiến, vừa kháng chiến vừa kiến quốc, làm cho thế và lực của ta mau chuyển biến.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 270.

- Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sự nghiệp và tư tưởng quân sự của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1990, tr. 134-135.

Tháng 2, ngày 9

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Uỷ ban nhân dân tỉnh và huyện của ba tỉnh Lạng Sơn, Bắc Ninh và Bắc Giang, vạch rõ những khuyết điểm của các cấp chính quyền địa phương trên các mặt quân sự, hành chính, kinh tế, văn hoá, y tế.

Người yêu cầu các cán bộ "cần phải căn cứ vào những khuyết điểm nói trên và những khuyết điểm mình tự nhận thấy, mà lập tức lập một chương trình thiết thực, bệnh nào thuốc ấy để sửa chữa ngay những khuyết điểm đó", và nhấn mạnh: "Các đồng chí có thể làm, các đồng chí phải làm cho kỳ được".

- Văn kiện của Đảng bộ Liên khu Việt Bắc, 1970, tr. 35.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 371-373.

Tháng 2, trước ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư chúc Tết báo Cứu quốc Việt Bắc. Người chúc mừng mọi người năm mới đoàn kết tốt, công tác tốt.

- Tô Hoài: Chúng tôi làm báo Cứu quốc Việt Bắc. In trong Thời gian và nhân chứng, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1994, tr. 100.

Tháng 2, trước ngày 10

Bài Thanh niên phải làm gì? của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh A.G., đăng trên báo Sự thật, số 89.

Người chỉ rõ những nguyên nhân đã khiến Đoàn Thanh niên Việt Nam hoạt động còn kém hiệu quả, và nêu những phẩm chất đòi hỏi thanh niên phải phấn đấu để xứng đáng là chủ nhân tương lai của nước nhà.

- Báo Sự thật, số 89, số Tết Mậu Tý.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 374-375.

Tháng 2, ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư (bằng tiếng Pháp) gửi báo Bạn chiến đấu 3), góp "một vài ý kiến nhỏ" về hình thức và nội dung để tờ báo có thể tranh thủ được cảm tình của độc giả.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 376-377.

Tháng 2, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 130/SL, bổ nhiệm ông Khuất Duy Tiến giữ chức Đổng lý sự vụ Bộ Nội vụ kể từ ngày 1-2-1948.

- Sắc lệnh số 131/SL, về việc phân hạng các cấp đại uý, thiếu tá, trung tá, đại tá và định lại thời hạn thăng cấp.

- Sắc lệnh số 132/SL, cử các ông Phạm Văn Bạch, Phạm Ngọc Thuần, Nguyễn Bình, Kha Vạng Cân, Ung Văn Khiêm... làm Uỷ viên Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính Nam Bộ; các ông Cao Triều Phát, Nguyễn Bá Sang làm cố vấn của Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính Nam Bộ.

- Sắc lệnh số 133/SL, chuẩn y ông Phạm Văn Bạch làm Chủ tịch, các ông Phạm Ngọc Thuần và Nguyễn Bình làm Phó Chủ tịch Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính Nam Bộ.

- Sắc lệnh số 134/SL, cử các ông Nguyễn Hữu Tạo, Nông Ích Nhàn... làm Uỷ viên nhân dân trong Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính Liên khu I.

- Sắc lệnh số 135/SL, cử các ông Bùi Kỷ, Nguyễn Văn Xước... làm Uỷ viên nhân dân trong Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính Liên khu III.

- Sắc lệnh số 136/SL, sửa đổi Điều 3 của Sắc lệnh số 4/SL ngày 28-12-1946 về việc uỷ quyền cho Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính khu ân xá, ân giảm cho các tội phạm.

- Sắc lệnh số 137/SL, về việc thành lập Nha trung ương Hoa kiều vụ Việt Nam.

- Sắc lệnh 138/SL, bổ nhiệm Tổng Giám đốc trung ương Hoa kiều vụ Việt Nam.

- Sắc lệnh số 140/SL, về việc nhận tặng phẩm ủng hộ kháng chiến và việc sử dụng các thứ đó.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2, ngày 20

Được tin Thủ tướng Ấn Độ Mahátma Găngđi từ trần, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chia buồn với Chính phủ, nhân dân Ấn Độ, gia đình Thủ tướng và báo tin "Chính phủ và Ban Thường trực Quốc hội, cũng như nhân dân và quân đội Việt Nam đã tổ chức mít tinh kỷ niệm Mahátma Găngđi... ca ngợi đạo đức, công lao và tinh thần yêu nước của nhà lãnh tụ vĩ đại Ấn Độ".

- Bút tích bức điện. Bản gốc lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I.

Tháng 2, ngày 24 (Rằm tháng Giêng Mậu Tý)

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư khen ngợi toàn thể bộ đội Khu II và Khu III về thành tích đã xoá nạn mù chữ.

Trong thư, Người nêu rõ: "Dốt nát cũng là kẻ địch. Địch dốt nát giúp cho địch ngoại xâm. Địch dốt nát tấn công ta về tinh thần, cũng như địch thực dân tấn công ta bằng vũ lực. Địch thực dân dựa vào địch dốt nát để thi hành chiến lược ngu dân. Địch dốt nát dựa vào địch thực dân để đưa dân ta vào nơi mù quáng". Người căn dặn: "Sự học hỏi là vô cùng... Một quân đội văn hay võ giỏi, là một quân đội vô địch".

Đêm, sau khi dự một cuộc hội nghị ở chốn "Yên ba thâm xứ", Người xuôi thuyền về căn cứ. Nhân trăng sáng cảnh đẹp, Người làm bài thơ chữ Hán: Nguyên tiêu:

Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,

Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên.

Yên ba thâm xứ đàm quân sự,

Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.

Dịch thơ:

Rằm xuân lồng lộng trăng soi,

Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân.

Giữa dòng bàn bạc việc quân,

          Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền 4).

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 378-380.

Tháng 2, ngày 29

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ bắt đầu từ 18 giờ 30 và kết thúc vào 2 giờ sáng hôm sau (1-3).

Hội đồng đã nghe Người đọc một báo cáo tổng hợp những tin tức thế giới có liên quan đến tình hình Việt Nam và thảo luận một số vấn đề quan trọng trong kế hoạch công tác năm 1948 của các bộ.

Sau khi tóm tắt những ý kiến đã trao đổi, Người yêu cầu các bộ nghiêm túc thực hiện các kế hoạch, và phải phát động một phong trào thi đua ở các bộ cũng như trong toàn dân.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 140/SL, thành lập Cục tiếp tế vận tải đặt trong Bộ Kinh tế và bãi bỏ Nha tiếp tế được thành lập theo Nghị định ngày 15-11-1946.

- Sắc lệnh số 141/SL, bổ nhiệm Cục trưởng Cục tiếp tế vận tải.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 283.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2

Trong tháng, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết những bức thư sau:

1. Thư gửi Hội nghị tư pháp toàn quốc, nhấn mạnh trách nhiệm của người cán bộ tư pháp:

- Với tư cách là trí thức, cần phải "hy sinh đấu tranh, dũng cảm hơn nữa" để nêu cao gương cho nhân dân.

- Với tư cách là viên chức của Chính phủ dân chủ cộng hoà, phải "tuyệt đối trung thành với chính quyền dân chủ".

- Với tư cách là người phụ trách thi hành pháp luật, phải nêu cao tấm gương "Phụng công, thủ pháp 5), chí công vô tư" cho nhân dân noi theo.

2. Thư gửi ông Nguyễn Văn Luân - Trưởng khu bình dân học vụ Khu III, cảm ơn về những quà tặng của ông Luân, của giáo viên huyện Quỳnh Côi (nay thuộc huyện Quỳnh Phụ), Thái Bình và về những lời chúc mừng năm mới của tất cả những người làm công tác bình dân học vụ.

Người hứa sẽ có giải thưởng cho huyện nào đạt thành tích xuất sắc trong việc thanh toán nạn mù chữ năm 1948.

3. Thư gửi nhi đồng, đề nghị các cháu tổ chức những đội công tác Trần Quốc Toản.

Sau khi giải thích "Trần Quốc Toản là ai? Tổ chức thế nào, và để làm gì?", Người viết:

"Các cháu nên hiểu rằng: giúp đỡ đồng bào tức là tham gia kháng chiến. Và do đó, các cháu sẽ luyện tập cái tinh thần siêng năng và bác ái để sau này thành người công dân tốt của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, Độc lập, Tự do, Hạnh phúc".

4. Thư gửi các đồng chí trong phái đoàn ngoại giao trước khi đoàn lên đường 6).

Người căn dặn mọi người phải đem hết tinh thần và nghị lực khắc phục mọi khó khăn, đoàn kết thương yêu nhau, cố gắng làm tròn nhiệm vụ để xứng đáng lòng tin cậy của anh em thanh niên, của đoàn thể và của đồng bào.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 381-382, 383, 386, 384-385.

Tháng 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Đoàn 29 (Trung đoàn Thủ đô) cảm ơn về thư báo cáo trận đánh thắng ngày 8-1-1948 và các chiến lợi phẩm của đơn vị gửi biếu. Người nhắc đơn vị cần rút kinh nghiệm trận đánh và phải luôn luôn gần gũi dân, phải làm cho dân mến, dân tin.

- Hồ Chí Minh với các lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1975, tr. 56-57.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 391.

Tháng 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư riêng gửi Hoàng thân Xuphanuvông - Chủ tịch Chính phủ kháng chiến Lào, Chủ tịch Mặt trận Lào yêu nước (Neo Lào Hắcxạt) 7).

- Báo Nhân dân, ngày 19-5-1998.

Tháng 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đại tá Nguyễn Dân, tức Frey - quốc tịch Áo, đảng viên cộng sản Pháp, theo đội quân lê dương sang tham chiến ở Đông Dương, đã bỏ sang hàng ngũ kháng chiến Việt Nam.

Tại "Dinh Chủ tịch" là một nhà sàn trong cánh rừng Việt Bắc, Người thân mật mời Nguyễn Dân hút thuốc lá, trao đổi về công việc, kể chuyện mình đã có dịp đến Viên - thủ đô nước Áo, quê hương của Nguyễn Dân.

- Pierre Sergent: Un étrange monsieur Frey (Một ông Phrây kỳ lạ), Fayard, 1982, tr. 269.

Tháng 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới Hội nghị thông tin tuyên truyền và báo chí toàn quốc.

Trong thư, Người chỉ rõ những khuyết điểm cụ thể của công tác thông tin tuyên truyền và báo chí của ta thời gian qua về mặt nhận thức, về nội dung, về cách làm... "Nói tóm lại: Các tờ báo chưa phản ánh được sinh hoạt của các tầng lớp dân chúng, chưa thành tờ báo của dân chúng". Người mong Hội nghị sẽ đề ra được một chương trình thiết thực và đầy đủ để "thông tin, tuyên truyền và báo chí làm tròn nhiệm vụ tuyên truyền, cổ động, huấn luyện và lãnh đạo nhân dân".

- Tạp chí Kinh nghiệm tuyên truyền, Sở Thông tin Nam Bộ, số 7, tháng 5-1949.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 338-390.

Tháng 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới Hội nghị tình báo toàn quốc, biểu dương những cố gắng, sáng kiến, tiến bộ của các cán bộ và nhắc nhở: "Từ trên xuống dưới, mọi người phải cố gắng nghiên cứu học tập. Ta chớ giấu dốt, chớ xấu hổ, học hỏi lẫn nhau, học hỏi người ngoài. Tổ chức của ta còn trẻ, kinh nghiệm còn ít. Ta chỉ có một cách để theo kịp và đi quá người: là ra sức học hỏi".

- Tài liệu của Cục Tình báo, bản sao lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

Tháng 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thiếp chúc sức khoẻ cụ Đinh Công Huy 8):

"Tôi gửi lời thân ái chúc Cụ cùng các cháu mạnh khoẻ và hỏi thăm tất cả đồng bào trên đó".

- Bút tích thiếp thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để nghe các bộ trình bày chương trình hoạt động. Hội đồng làm việc suốt ngày, đến nửa đêm vẫn chưa hết, phải kéo sang ngày hôm sau.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 283.

Tháng 3, ngày 2

Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển phiên họp của Hội đồng Chính phủ.

Chiều, Người bị sốt li bì.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 142/SL, bổ nhiệm Đổng lý sự vụ Bộ Tài chính.

- Sắc lệnh số 143/SL, bổ nhiệm Tổng Giám đốc quốc gia Ngân hàng Việt Nam.

- Sắc lệnh số 144/SL, về việc nghiêm cấm lạm sát trâu bò trong toàn cõi Việt Nam cho đến khi có lệnh mới.

- Sắc lệnh số 145/SL, giao nhiệm vụ cho Nha khẩn hoang di dân (thuộc Bộ Canh nông) tổ chức việc di dân đi khai thác và phục hồi những vùng đất hoang hoá thuộc sở hữu của Nhà nước.

- Sắc lệnh số 146/SL, quy định nhiệm vụ của Toà án quân sự, Toà án binh.

- Sắc lệnh số 147/SL, cho phép phát hành tại Nam Bộ và lưu hành trong toàn quốc giấy bạc Việt Nam loại mới một đồng, năm đồng, hai mươi đồng, năm mươi đồng và một trăm đồng.

Cùng ngày, bài thơ chữ Hán: Tặng Bùi Công 9) của Người đăng trên báo Cứu quốc. Bài thơ như sau:

TẶNG BÙI CÔNG

Khán thư sơn điểu thê song hãn,

Phê trát xuân hoa chiếu nghiễn trì,

Tiệp báo tần lai lao dịch mã,

Tư công tức cảnh tặng tân thi.

Dịch thơ:

TẶNG  CỤ BÙI

Xem sách, chim rừng vào cửa đậu,

Phê văn, hoa núi ghé nghiên soi.

Tin vui thắng trận dồn chân ngựa,

Nhớ cụ thơ xuân tặng một bài.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 284.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Báo Cứu quốc, ngày 2-3-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 542.

Tháng 3, ngày 3

Tuy còn bị mệt, phải nằm trên giường vì trận sốt đêm qua, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn yêu cầu những người đến thăm kể lại các vấn đề đã bàn trong cuộc họp Hội đồng Chính phủ.

Trong ngày, đọc thư của ông Nguyễn Xiển, Phó Tổng thư ký Đảng Xã hội Việt Nam (viết ngày 22-2-1948) nhận xét về những khuyết điểm trong đạo đức và tác phong công tác của một số cán bộ Mặt trận Việt Minh, Chủ tịch Hồ Chí Minh ghi ý kiến của mình bên lề bức thư: "Việt 10). Những điều phê bình trong thư này, không phải là quá đáng. Vậy chú và Thọ 11) phải bàn và thực hành cách sửa chữa ngay".

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 285.

- Bản gốc bức thư của ông Nguyễn Xiển có bút tích của Chủ tịch Hồ Chí Minh, lưu tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam.

Tháng 3, ngày 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới Hội nghị Chính trị viên toàn quốc lần thứ hai11, góp ý về công tác của chính trị viên.

Trong thư, Người nhấn mạnh về ba nhiệm vụ chính của người chính trị viên trong quân đội dù ở cấp bậc nào và nêu những nội dung chính của các nhiệm vụ đó.

- Tài liệu của Bảo tàng Cách mạng Việt Nam.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 392-393.

Tháng 3, trước ngày 14

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi hai bức điện mật cho Khu V.

Bức điện mật thứ nhất mang số 946/TRT. Toàn văn như sau:

"Mật điện gửi Khu V. Chủ tịch Chính phủ Việt Nam gửi hai ông Bảy Viễn và Mười Chi chỉ huy bộ đội Bình Xuyên.

1. Cảm ơn hai chú đã gửi điện chúc Tết tôi.

2. Tôi gửi lời thân ái khen ngợi toàn thể bộ đội Bình Xuyên đã luôn luôn cố gắng và tôi chắc anh em sẽ luôn luôn cố gắng thêm để lập nhiều chiến công mới và vẻ vang mới. Chính phủ sẽ vui lòng ghi công những chiến sĩ anh hùng.

3. Tôi lại dặn anh em mọi việc đều đặt quyền lợi của Tổ quốc lên trên hết, thì việc gì khó mấy cũng dễ giải quyết.

4. Bao giờ có vấn đề gì khó xử thì cứ điện Chính phủ và Bộ Tổng chỉ huy.

5. Nhờ hai chú thay mặt tôi hỏi thăm gia quyến liệt sĩ Ba Dương.

6. Chào thân ái và quyết thắng.

HỒ CHÍ MINH".

Bức điện mật thứ hai mang số 947/TRT. Toàn văn
như sau:

"Mật điện gửi Khu V. Chủ tịch Chính phủ Việt Nam gửi Trung tướng Nguyễn Bình.

1. Nhờ chú chuyển lời tôi khen ngợi toàn thể bộ đội đã tham gia những trận thắng lớn: Sài Gòn - Đà Lạt, Sài Gòn - Sa Đéc đầu tháng 3 (tháng 3-1948) và lời tôi khuyên bộ đội cố gắng để lập nhiều chiến công mới.

2. Nhân dịp này, riêng tôi gửi lời dặn chú mọi việc phải cẩn thận bàn bạc với anh em UBKCHC và các đồng chí phụ trách quân sự để giữ đúng nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách là nguyên tắc tối cao của chính quyền dân chủ ta: mọi việc đều đặt lợi quyền của Tổ quốc lên trên để thực hiện đại đoàn kết giữa quân và dân cũng như trong quân đội.

3. Chào thân ái và quyết thắng.

HỒ CHÍ MINH".

- Báo Quân đội nhân dân, số 10536, ngày 23-9-1990.

Tháng 3, ngày 14

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Misen Décsini (Michele Zecchini), bạn cũ người Italia, đảng viên Đảng Xã hội Pháp, người đã giúp đỡ Nguyễn Ái Quốc khi Người mới từ Anh sang Pháp. Bức thư được gửi từ bưu điện Hồng Kông, qua địa chỉ chị gái của Décsini ở Phlorăngxơ (Florence), Italia.

Trong thư, Người viết về cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam, khẳng định quyết tâm giành độc lập của dân tộc mình; về bệnh phổi và những khó khăn Người phải chống đỡ với khí hậu ẩm ướt ở chiến khu Việt Bắc.

- Michele Zecchini: Le caligraphe (Người viết chữ đẹp), Planète Action, 3-1970, p. 23-28.

Tháng 3, sau ngày 19

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư chia buồn với ông Hồ Tùng Mậu về việc người con trai duy nhất của ông là Hồ Mỹ Xuyên đã hy sinh trong chuyến đi công tác của Đặc uỷ đoàn Chính phủ tại Liên khu X ngày 19-3-1948.

Bức thư viết: "Tôi rất đau xót trước việc cháu Xuyên chết. Cháu Xuyên mất đi, chú mất một người con, tôi mất một người cháu, nhân dân mất một chiến sĩ, Đoàn thể mất một cán bộ...".

- Bút tích bức thư. Bản sao lưu tại gia đình họ Hồ ở Quỳnh Đôi, Nghệ An.

- Đời nối đời vì nước, Nxb. Nghệ An, 1996, tr. 166.

Tháng 3, ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 148/SL, bãi bỏ các danh từ phủ, châu, quận; cấp trên xã và cấp dưới tỉnh nay thống nhất gọi là cấp huyện.

- Sắc lệnh số 149/SL, quy định bỏ chữ "kiêm" trong danh từ "Uỷ ban kháng chiến kiêm hành chính", và từ nay gọi Uỷ ban đó là "Uỷ ban kháng chiến hành chính".

- Sắc lệnh số 150/SL, quy định về tổ chức, quyền hạn, cách làm việc của Hội đồng nhân dân trong vùng địch kiểm soát hoặc bị uy hiếp.

- Sắc lệnh số 151/SL, quy định thành phần uỷ viên Uỷ ban kháng chiến hành chính các cấp xã, huyện, tỉnh và liên khu.

- Sắc lệnh số 152/SL, về thể lệ bầu lại một hay nhiều uỷ viên Uỷ ban kháng chiến hành chính mỗi cấp.

- Sắc lệnh số 153/SL, quy định những uỷ viên Uỷ ban kháng chiến hành chính không ở trong Hội đồng nhân dân cấp tương đương, đều được coi như hội viên Hội đồng nhân dân cấp ấy.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, trước ngày 29

Đọc trên báo Công dân, biết tin các thân hào, thân sĩ và đồng bào thôn Hải Lạng, xã Vĩnh Thành có những việc làm cụ thể tỏ rõ "chí kiên quyết kháng chiến, và tấm lòng vì nước quên nhà", Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư khen ngợi.

Bức thư có đoạn:

"Có nước thì sẽ có nhà... Đến ngày kháng chiến thắng lợi, thống nhất và độc lập thành công, chúng ta sẽ cùng nhau xây đắp nhà cửa, phố làng đường hoàng và đẹp đẽ hơn, xứng đáng với đời sống mới của nhân dân Việt Nam mới, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, độc lập, tự do, hạnh phúc".

- Báo Cứu quốc, số 878, ngày 29-3-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 404.

Tháng 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới Hội nghị cán bộ Đảng trong quân đội lần thứ tư. Trong thư, Người nhấn mạnh: Cuộc kháng chiến đã dần dần chuyển sang giai đoạn mới, công việc sẽ nhiều hơn và gay go hơn, cho nên các cán bộ đảng cần chuẩn bị đầy đủ tinh thần, nghị lực, kế hoạch để lãnh đạo toàn quân vượt khó khăn, giành thắng lợi. Quân đội ngày càng trưởng thành và tiến bộ, đòi hỏi "các đồng chí cán bộ của Đảng ở các cấp phải cố gắng tiến bộ hơn, để lãnh đạo bộ đội. Từ việc lớn đến việc nhỏ, cán bộ đều phải làm kiểu mẫu".

Trong tháng, Người còn gửi thư tới Hội nghị quân y, biểu dương những cố gắng của nam nữ cán bộ quân y và góp một số ý kiến cụ thể về nhiệm vụ người thầy thuốc, về tổ chức quân y trong hoàn cảnh thiếu cán bộ chuyên môn, về phương hướng phát triển của ngành. Người đề nghị: "Hội nghị sẽ định một chương trình thiết thực để sửa chữa những khuyết điểm và phát triển những ưu điểm của quân y, để làm cho quân y ngày càng tiến bộ".

- Hồ Chí Minh với các lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1975, tr. 54, 48-49.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 394, 395-396.

Tháng 3

Nhân đọc báo Dân quân của Khu III, biết lão du kích Đỗ Như Thìn ở làng Tuấn Kiệt (Bình Giang, Hải Dương) đã 50 tuổi mà vẫn hăng hái tham gia du kích, có nhiều sáng kiến và lập được nhiều chiến công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư khen ngợi ông Thìn và mong ông cố gắng lập thêm nhiều thành tích. Đồng thời, Người hô hào anh chị em du kích hãy noi gương ông Thìn giết giặc lập công và mong rằng "có những chiến sĩ lão thành như đồng chí Thìn làm kiểu mẫu. Du kích Hải Dương sẽ cố gắng để trở nên du kích kiểu mẫu trong toàn khu, toàn quốc".

Người tặng ông Đỗ Như Thìn bốn chữ: "Lão đương ích tráng".

Trong tháng, Người còn gửi thư cho Trung đội du kích Kim Thành, Hải Dương: "Cảm ơn các chú đã gửi biếu tôi 1 cái áo mưa lấy của giặc. Quý hơn nữa, là các chú hứa: luôn luôn cố gắng lấy vũ khí của địch giết địch".

Người căn dặn:

"Các chú phải luôn luôn nhớ: Du kích là như cá; nhân dân là như nước.

Muốn giết địch thắng trận, thì phải có đồng bào giúp mọi mặt. Muốn được đồng bào vui lòng giúp, thì ta phải giúp đỡ đồng bào, kính trọng đồng bào. Đó là con đường thắng lợi".

- Báo Quân du kích, số 2 và 3, ngày 15-4-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 399, 400.

Tháng 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của một nhà báo nước ngoài về kết quả năm đầu tiên của cuộc kháng chiến và triển vọng tình hình năm 1948.

Về triển vọng tình hình năm 1948, theo Người, cuộc chiến có thể sẽ gay go hơn. "Song dù hy sinh và cực khổ mấy, Chính phủ và nhân dân Việt Nam cũng quyết kháng chiến đến cùng để tranh kỳ được thống nhất và độc lập thực sự... Hơn 80 năm dưới quyền thống trị của Pháp, nhân dân Việt Nam đã nếm đủ sỉ nhục và đau khổ. Nhân dân Việt Nam quyết không chịu làm nô lệ lần nữa".

- Tài liệu của Bộ Ngoại giao, lưu tại Phòng Lưu trữ Bộ Ngoại giao.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 401-403.

Tháng 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho ông Hoàng Mai - Giám đốc Sở Công an Khu XII, nhận xét và góp ý kiến về hình thức và nội dung tờ nội san Bạn dân của Công an Khu XII. Người lưu ý, tờ báo "cần thường xuyên làm cho anh chị em công an nhận rõ công an của ta là công an nhân dân, vì dân mà phục vụ và dựa vào nhân dân mà làm việc" và "phải luôn luôn nhắc nhở anh em rèn luyện tư cách đạo đức. Tư cách người công an cách mệnh là:

Đối với tự mình, phải cần, kiệm, liêm, chính.

Đối với đồng sự, phải thân ái giúp đỡ.

Đối với Chính phủ, phải tuyệt đối trung thành,

Đối với nhân dân, phải kính trọng, lễ phép.

Đối với công việc, phải tận tuỵ.

Đối với địch, phải cương quyết, khôn khéo".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 406-407.

Khoảng tháng 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi ông Nguyễn Sơn - Khu trưởng Chiến khu IV, bức thiếp thư viết bằng chữ Hán dưới đây:

Tặng Sơn đệ:

Đảm dục đại

Tâm dục tế

Trí dục viên

Hạnh dục phương.

Đại ý:

Tặng chú Sơn:

Cái gan cần phải to lớn

(nhưng) Cái tâm thì nên tế nhị, chín chắn,

Cái trí phải suy nghĩ cho toàn diện,

(và) Đức hạnh phải vuông vắn, ngay thẳng.

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

Tháng 4, trước ngày 4

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi Hội nghị dân quân toàn quốc12, biểu dương những ưu điểm và thành tích của phong trào chiến tranh du kích, đồng thời nêu những khuyết điểm "cần phải sửa chữa ngay" về nhận thức, tổ chức và huấn luyện.

Người đề ra bảy nhiệm vụ cụ thể, cũng là bảy nguyên tắc tổ chức và hoạt động, mà dân quân du kích phải thực hiện để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 415-416.

Tháng 4, ngày 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết 12 điều răn gửi anh chị em bộ đội, cơ quan Chính phủ và các đoàn thể, yêu cầu mọi người ai cũng cần phải nhớ và thực hành khi tiếp xúc hoặc sống chung với dân.

12 điều răn gồm 6 điều không nên và 6 điều nên làm, sau cùng là Bài thơ cổ động:

Mười hai điều trên,

Ai làm chả được.

Hễ người yêu nước,

Nhất quyết không quên.

Tập thành thói quen,

Muôn người như một.

Quân tốt dân tốt,

Muôn sự đều nên.

Gốc có vững cây mới bền,

Xây lầu thắng lợi trên nền nhân dân.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 409-410.

Tháng 4, ngày 11

Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Đảng đoàn Chính phủ.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 325.

Tháng 4, ngày 12

Từ 18 giờ đến 21 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ cuộc họp Hội đồng Liên bộ.

Sau đó, Người tổ chức một buổi ngâm thơ và trao đổi ý kiến. Cuộc vui kéo dài đến quá nửa đêm.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 325.

Tháng 4, ngày 13

Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ bàn việc giúp đỡ Bình - Trị - Thiên, công tác bảo vệ nội bộ, vấn đề khen thưởng, việc chuẩn bị kỷ niệm 1.000 ngày kháng chiến và một số vấn đề về kinh tế, nội vụ, quốc phòng, giáo dục, y tế, thi đua...

Chiều, do cơn sốt tái phát, Người không dự họp được.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 326.

Tháng 4, ngày 14

Từ chiều đến 21 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục dự phiên họp của Hội đồng Chính phủ.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 157/SL, bãi bỏ Uỷ ban hộ đê Trung ương và thành lập ở mỗi khu, tỉnh, huyện, và nếu cần ở mỗi xã một Uỷ ban hộ đê gồm một chủ tịch, một phó chủ tịch và một uỷ viên.

- Sắc lệnh số 158/SL, bổ nhiệm Quyền Tổng Thanh tra Tài chính.

- Sắc lệnh số 159/SL, quy định nhiệm vụ và quyền hạn của Nha Tổng thanh tra Tài chính, của Tổng Thanh tra và các thành viên.

- Sắc lệnh số 160/SL, cho phép phát hành trong cả nước "Công phiếu kháng chiến" và quy định thể thức mua.

- Sắc lệnh số 161/SL, bổ nhiệm Giám đốc Nha Pháp chính Bộ Nội vụ kể từ ngày 1-4-1948.

- Sắc lệnh số 162/SL, giải tán Uỷ ban kháng chiến hành chính thị xã Bắc Ninh và sửa đổi địa giới của thị xã.

- Sắc lệnh số 163/SL, tặng thưởng Huân chương Quân công hạng Nhất cho ba đơn vị: Đội quân giải phóng; Đội quân du kích Bắc Sơn và Đội quân khởi nghĩa Nam Bộ.

- Sắc lệnh số 164/SL, bổ nhiệm ông Nguyễn Văn Quang. Tham mưu trưởng Chiến khu VIII (Nam Bộ) giữ chức Khu phó Chiến khu VIII kể từ ngày 14-4-1948.

- Sắc lệnh số 165/SL, quy định Bộ Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia và Dân quân tự vệ Việt Nam nay đổi là Bộ Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam, ông Tổng Chỉ huy quân đội quốc gia và Dân quân tự vệ Việt Nam nay gọi là Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam.

- Sắc lệnh số 166/SL, cấp thêm cho quỹ ngoại thương 15 triệu đồng để hoạt động.

- Sắc lệnh số 167/SL, thủ tiêu tiền đồng ở Trung Bộ trong thời hạn hai tháng.

- Sắc lệnh số 168/SL, nghiêm cấm và trừng phạt tệ đánh bạc.

- Sắc lệnh số 169/SL, về việc thành lập Sở Lao động ở mỗi Liên khu kháng chiến hành chính.

- Sắc lệnh số 170/SL, tổ chức lại Toà án quân sự các cấp.

- Sắc lệnh số 171/SL, quy định Nhà máy phốt phát Nghệ An của Bộ Canh nông là doanh nghiệp quốc gia đặc biệt.

- Sắc lệnh số 173/SL, bổ nhiệm Đổng lý văn phòng Bộ Y tế.

- Sắc lệnh số 174/SL, sáp nhập Sở Địa chính Trung Bộ vào Nha Địa chính thuộc Bộ Canh nông và bổ nhiệm Tổng Giám đốc Nha Địa chính.

- Sắc lệnh số 175/SL, chuẩn y ông Nguyễn Khang làm Chủ tịch và ông Nguyễn Duy Thân là Phó Chủ tịch Uỷ ban kháng chiến hành chính Liên khu I.

- Sắc lệnh số 176/SL, gia hạn việc cấm chạy xe kéo.

- Sắc lệnh số 177/SL, quy định việc định tội xâm phạm tài sản công dân.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 326.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 178/SL, cho phép ông Burgi Anselm - kiều dân Thuỵ Sĩ, được nhập quốc tịch Việt Nam và lấy tên là Nguyễn Chiến Sĩ.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi Hội nghị Tổng bộ Việt Minh.

Trong thư, Người nêu lại một số bài học kinh nghiệm thành công của Việt Minh trong chính sách đối nội, đối ngoại, lợi dụng mâu thuẫn của kẻ thù, đào tạo cán bộ, chính sách đại đoàn kết... Đồng thời, Người chỉ ra những khuyết điểm cần chú ý khắc phục để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 411-413.

Tháng 4, ngày 21

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi tới gia đình cố Bộ trưởng Huỳnh Thúc Kháng bức điện dưới đây:

"Gửi gia đình Huỳnh Bộ trưởng,

Nhân ngày giỗ đầu cố Bộ trưởng, thay mặt Chính phủ, tôi kính cẩn nghiêng mình trước linh hồn Cụ và xin gửi gia đình Cụ lời chào thân ái và quyết thắng.

Ngày 21 tháng 4 năm 1948

HỒ CHÍ MINH".

- Báo Cứu quốc, số 930, ngày 10-5-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 414.

Tháng 4, ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 179/SL, bổ nhiệm ông Lê Liêm, Phó Cục trưởng Cục Dân quân, giữ chức Cục trưởng Cục Dân quân thay ông Khuất Duy Tiến.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4, ngày 30

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 180/SL, bãi bỏ kể từ ngày 30-4-1948, các loại giấy bạc Đông Dương do Đông Dương Ngân hàng phát hành trước đây.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 4

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Quân sự tập san. Bức thư viết:

"Nghiên cứu mà không thực hành là nghiên cứu suông.

Thực hành mà không nghiên cứu thì thường hay bị mù quáng.

Vậy cần phải nghiên cứu kinh nghiệm cũ để giúp cho thực hành mới, lại đem thực hành mới để phát triển kinh nghiệm cũ, làm cho nó đầy đủ, dồi dào thêm".

Người còn căn dặn: "Muốn trở nên người quân nhân mới, xứng đáng với cái vinh hạnh đứng trong quân đội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, thì mỗi chiến sĩ, từ trên đến dưới, các cấp bậc đều phải nghiên cứu, học tập, luôn luôn cầu tiến bộ".

- Quân sự tập san, số 1, tháng 4-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 417.

Tháng 4

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Hội nghị kiến trúc sư.

Bức thư có đoạn:

"Trong 4 điều quan trọng cho dân sinh: ở và đi là hai vấn đề cũng cần thiết như ăn và mặc. Vì vậy kiến trúc là một việc rất quan hệ. Tôi mong Hội nghị sẽ đi tới những kế hoạch thiết thực với tình thế hiện nay và những chương trình kiến thiết hợp với tương lai... đặc biệt là vấn đề nhà ở tại thôn quê, tìm ra những kiểu nhà giản dị và cao ráo sáng sủa và rẻ tiền".

- Tư liệu lưu trữ của Bảo tàng Cách mạng Việt Nam.

- Tạp chí Kiến trúc, số tháng 2-1998.

Tháng 4

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho gia đình bà Hoàng Hữu Nam. Toàn văn bức thư như sau:

"Gửi gia đình bà Hoàng Hữu Nam,

Nhân ngày giỗ năm thứ nhất của chú Nam, Thứ trưởng Bộ Nội vụ, tôi nhân danh tôi và thay mặt Chính phủ, kính cẩn nghiêng mình trước anh hồn chú Nam và gửi lời thân ái thăm thím và các cháu.

Tháng 4 năm 1948

HỒ CHÍ MINH".

- Báo Cứu quốc, số 930, ngày 10-5-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 418.

Tháng 5, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thi đua yêu nước.

Lời kêu gọi có đoạn:

"Nước ta kinh tế lạc hậu, nhưng lòng yêu nước và chí quật cường chẳng kém ai.

Nay muốn tự cấp, tự túc, đi kịp người ta, thì chúng ta phải đi mau.

Vì vậy, sĩ, nông, công, thương, binh, gái trai già trẻ, toàn thể quốc dân ta, vô luận ở địa vị nào, làm công việc gì, phải ra sức tham gia cuộcThi đua yêu nước, tức là tăng gia sản xuất".

Cùng ngày, nhân ngày Quốc tế lao động (1-5), Người viết thư gửi đồng bào lao động toàn quốc, kêu gọi mọi người hăng hái ra sức thi đua yêu nước, góp phần làm cho kháng chiến chóng thắng lợi, thống nhất và độc lập chóng thành công.

- Bút tích lưu tại Cục Lưu trữ Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng.

- Những lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1958, t.1, tr. 256-257.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 419-420.

Tháng 5, ngày 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Hoàng Quốc Việt dặn dò những nội dung cần thiết của số báo ra ngày 19-5-1948, và việc tổ chức ngày kỷ niệm này ở những vùng công giáo và vùng địch tạm chiếm.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, trước ngày 3

Nhân việc một số lớn đồng bào theo giáo phái Hoà Hảo ở Sa Đéc đã quay súng chống lại địch, trở về với hàng ngũ kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra Lời kêu gọi đồng bào Cao Đài, Hoà Hảo, nói rõ thái độ của Chính phủ là "rất hoan nghênh những anh em đã tỉnh ngộ" và "Chính phủ cùng toàn quốc đồng bào đang chờ đợi để hoan nghênh những người hiện đang lầm đường theo giặc sẽ noi gương ái quốc của anh em Hoà Hảo đó".

- Báo Cứu quốc (chi nhánh số 6), số 917, ngày 3-5-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 422.

Tháng 5, ngày 4

Trả lời bức thư của ông Trần Công Tường (Bộ Tư pháp) xin ý kiến về cách giải quyết ân xá cho tù binh như thế nào, Chủ tịch Hồ Chí Minh ghi vào bức thư: "Nếu phiếu thuận và phiếu phản đối ngang nhau, thì phải do Chủ tịch Chính phủ quyết định".

- Tài liệu của Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi Đội lão du kích huyện Yên Dũng, Bắc Giang, bày tỏ lòng thương tiếc bảy vị lão du kích đã hy sinh vì nước. Thay mặt Chính phủ, Người biểu dương công trạng của các vị và nêu rõ:

"Các cụ ấy đã hy sinh, nhưng lòng yêu nước, chí quật cường, tinh thần dũng cảm của các cụ sẽ ở trong lòng tất cả đồng bào, tất cả mọi người du kích. Và tiếng thơm của các cụ sẽ giai truyền với non sông của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà thống nhất và độc lập".

Cùng ngày, Người viết thư gửi cụ Chí Tài ở huyện Hải Hậu (Nam Định). Bức thư viết:

"Tôi rất vui lòng khi được báo cáo rằng cụ đã quyên giúp cho anh em du kích 100 thùng thóc, cử chỉ của cụ rất là đáng quý, vậy tôi gửi lời khen ngợi và cảm ơn cụ. Tôi lại mong cụ kêu gọi đồng bào trong làng và tự làm kiểu mẫu trong cuộc Thi đua ái quốc này. Tôi chúc cụ mạnh khoẻ và gửi cụ lời chào thân ái và quyết thắng".

- Báo Quân du kích, số 4, ngày 15-6-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 423-425.

Tháng 5, ngày 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 181/SL, cho phép phát hành và lưu hành trên toàn cõi Việt Nam loại giấy bạc năm hào và hai hào.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, trước ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh hai lần viết thư cho ông Lê Văn Hiến, nói về việc cấp tiền cho dân quân, xét lương bổng cho các bác sĩ, tìm cách giúp cơ quan vận tải tiếp tế được mau chóng.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 340.

Tháng 5, trước ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện chia buồn tới ông Enpiđích Quyrinô - Chủ tịch nước Philíppin, khi được tin Chủ tịch Rớcxa từ trần. Bức điện viết:

"Nhân danh Chính phủ và nhân dân Việt Nam và riêng tôi, xin ngài nhận chuyển cho Chính phủ và nhân dân Phi Luật Tân những lời chia buồn thành thực của chúng tôi".

- Báo Cứu quốc (chi nhánh số 6), số 921, ngày 7-5-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 426.

Giữa tháng

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư phúc đáp cụ Phùng Lục 12), một phụ lão cứu quốc huyện Ứng Hoà, Hà Đông (nay thuộc Hà Tây).

Toàn văn bức thư như sau:

"Kính gửi cụ Phùng Lục, phụ lão Cứu quốc Ứng Hoà, Hà Đông.

Thưa cụ,

Những vị thượng thọ như cụ là của quý vô giá của dân tộc và nước nhà.

Trong ngày chúc thọ, cụ lại miễn sự tế lễ linh đình, mà đem số tiền 500 đồng quyên vào Quỹ kháng chiến. Như thế là cụ đã nêu cái gương hăng hái kháng chiến và cái gương sửa đổi cổ tục thực hành đời sống mới cho toàn thể đồng bào noi theo.

Cháu xin thay mặt Chính phủ cảm ơn cụ và trân trọng chúc cụ sống lâu và luôn luôn mạnh khoẻ để kêu gọi con cháu ra sức tham gia công việc kháng chiến và cứu quốc.

Cháu lại kính gửi cụ lời chào thân ái và quyết thắng.

HỒ CHÍ MINH".

- Báo Cứu quốc, số 933, ngày 20-5-1948.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 427.

Tháng 5, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Lớp huấn luyện cán bộ Việt Minh 13). Nội dung lá thư như sau:

"Hà Nội, ngày 15-5-1948

Gởi anh chị em ở Ban huấn luyện Tổng bộ Việt Minh,

Tôi muốn đến thăm các bạn, nhưng đàng xa quá. Các bạn muốn đến thăm tôi, thì đàng cũng không gần, và tôi thường đi vắng.

Vậy các bạn cố gắng làm việc giỏi. Bao giờ tiện dịp, chúng ta sẽ gặp nhau. Các bạn muốn biết ý kiến tôi về cách học hỏi, công tác. Thì tóm tắt như sau:

Học cốt để mà hành. Thí dụ như chú hoặc cô nào là cán bộ cấp huyện (cán bộ xã hay tỉnh cũng vậy) thì phải biết rõ ràng trong huyện mình cần phải làm những việc gì. Rồi cố học hỏi thảo luận kỹ càng về những việc ấy.

Mỗi người cán bộ tốt, phải thực hành mấy điều:

1. Đối với mình: phải làm đúng cần kiệm liêm chính. Mọi việc đều phải làm kiểu mẫu cho nhân dân. Phải luôn luôn cầu tiến bộ.

2. Đối với công việc: phải cẩn thận, phải có kế hoạch kỹ lưỡng. Phải có ngăn nắp, chớ bao biện, chớ hiếu danh, tự đắc.

3. Đối với dân chúng: phải tôn trọng dân chúng, học hỏi dân chúng. Phải làm cho dân tin, dân phục, dân yêu. Luôn luôn gần gũi dân chúng.

4. Đối với đoàn thể: phải tuyệt đối trung thành. Phải đặt lợi ích của đoàn thể (tức là lợi ích của Tổ quốc) lên trên hết, trước hết.

Mỗi ngày phải tự hỏi: Ta đã làm được việc gì có ích cho đoàn thể, chưa làm thì phải gắng làm đi.

Người cán bộ phải có tinh thần chịu khổ, chịu khó. Phải luôn luôn giữ tấm lòng chí công vô tư.

Cuộc thi đua ái quốc là dịp tốt cho các bạn trổ tài, trổ đức. Tôi mong chờ xem chú nào, cô nào, sẽ có thành tích nhiều nhất.

Chào thân ái và quyết thắng.

HỒ CHÍ MINH".

- Tạp chí Xưa và Nay, số 64, tháng 6-1999.

Tháng 5, ngày 19

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp đại biểu các cơ quan trong ATK (An toàn khu) đến chúc thọ nhân ngày sinh của Người.

Cùng ngày, Người đến thăm và gặp gỡ các học viên lớp huấn luyện cán bộ Việt Minh.

Ông Vũ Kỳ, thư ký của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã ghi lại trong Nhật ký của mình một kỷ niệm về sinh nhật của Người năm nay như sau:

"Hôm đó, tôi có mời một số đồng chí về ăn cơm với Bác, nhưng có lẽ vì bận công tác đột xuất nên không ai đến được. Nghĩ sinh nhật mà để Bác phải ngồi ăn cơm một mình, tôi đánh bạo thưa với Bác:

- Thưa Bác, hôm nay cho phép cháu được ăn cơm với Bác.

Bác nheo cặp mắt hiền từ nhìn tôi, rồi tủm tỉm cười:

- Chú tự mời thì chú cứ đến.

... Trong bữa cơm hôm đó, tôi có tâm sự với Bác một số vấn đề về đoàn kết của bộ phận phục vụ. Tôi thưa với Bác:

- Cháu làm việc với Bác đã khá lâu, nhưng chưa một lần nào thấy Bác nặng lời với cháu. Thế mà chỉ có mấy anh em Trường, Kỳ, Kháng, Chiến, Nhất, Định, Thắng, Lợi với nhau mà thỉnh thoảng cháu lại cứ cáu gắt với anh em.

Bác vừa ăn vừa nghe tôi nói, rồi ôn tồn bảo tôi:

- Chú làm việc với Bác lâu, thì Bác làm việc với chú cũng lâu chứ, thế mà Bác có thấy bao giờ chú cáu gắt với Bác đâu!

Tôi đang ngỡ ngàng về cách đặt vấn đề của Bác thì đã nghe Bác nói tiếp, vẫn với giọng hiền từ:

- Hai bác cháu ta có gì khó khăn thì bàn bạc với nhau, cùng giải quyết, việc gì mà phải nặng lời, việc gì mà phải cáu gắt. Đó chính là do Bác tôn trọng chú, chú tôn trọng Bác. Vì vậy, chú cứ tự nghĩ xem, trong quan hệ chú đã thật sự tôn trọng anh em chưa? Theo Bác, sở dĩ chú hay cáu gắt với anh em, cái chính là do chú chưa tôn trọng anh em đúng mức.

Suy nghĩ về những lời dạy của Bác, tôi càng thấm thía. Nếu quả đúng nóng là cá tính thì tại sao chỉ nóng với cấp dưới chứ không bao giờ "dám" nóng với cấp trên?

Bữa ăn hôm ấy có thêm món chuối tiêu tráng miệng do tự tay Bác trồng. Lúc ngồi vào bàn ăn, Bác đã thân mật dặn tôi ăn cơm vừa phải còn để bụng ăn chuối tiêu. Vừa ăn chuối, Bác vừa hỏi tôi:

- Chú thấy chuối tiêu có ngon không?

- Thưa Bác, ngon lắm ạ!

- Thế Bác mời chú ăn cơm, không nói cho chú biết là sẽ có chuối tiêu ăn tráng miệng, cứ để chú ăn no căng bụng, thì lúc ăn chuối tiêu còn ngon nữa không?

- Thưa Bác, lúc đó thì bớt ngon ạ!

Bác lại tiếp tục hỏi:

- Bớt ngon mà Bác cứ bắt chú ăn, liệu chú có khó chịu không?

- Thưa Bác, khó chịu ạ!

Bác cứ dắt dẫn như thế và Bác kết luận:

- Chuối tiêu ngon, nhưng ăn không đúng lúc cũng không ngon, ăn không đúng cách lại càng không ngon. Tự phê bình và phê bình cũng vậy. Phải đúng lúc và đúng cách. Và điều quan trọng là phải biết tôn trọng lẫn nhau...".

- Nhật ký Vũ Kỳ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Tạp chí Xưa và Nay, số 64, tháng 6-1999.

- Trần Đương: Những người được Bác Hồ đặt tên, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2005, tr.118-120.

Tháng 5, sau ngày 19

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn Quốc hội, Chính phủ, đoàn thể, bộ đội, đồng bào trong cả nước và kiều bào ở nước ngoài, đã chúc thọ Người nhân ngày sinh.

Cuối bức thư, Người viết:

"Đồng bào yêu mến tôi, chúc thọ tôi, tôi biết lấy gì, nói gì để báo đáp lại lòng thân ái ấy? Tôi chỉ có một cách báo đáp là kiên quyết cùng đồng bào chịu cực chịu khổ, quyết cùng đồng bào kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn, quyết cùng đồng bào tranh lại thống nhất và độc lập thật sự cho Tổ quốc, quyết cùng đồng bào ra sức làm thế nào cho con cháu chúng ta bây giờ và muôn đời về sau được sung sướng và tự do".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 436-437.

Tháng 5, ngày 23

Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp gỡ và nói chuyện với ông Lê Văn Hiến. Về việc Nguyễn Văn Xuân sắp sửa tổ chức chính phủ bù nhìn, Người nói đại ý: Bôlaéc cần phải dựng lên một quái thai để về quảng cáo bên Pháp. Bảo Đại đã bị chúng lợi dụng cái tên. Nội bộ chúng sẽ lủng củng và chắc chắn cũng sẽ chẳng làm nên trò trống gì. Thực dân Pháp muốn lừa bịp dân ta nhưng không thể nào lừa bịp nổi.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 356.

Tháng 5, trước ngày 24

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết dự thảo báo cáo về tình hình thế giới và trong nước để báo cáo trong phiên họp Hội đồng Chính phủ sẽ họp vào ngày 27-5.

- Bút tích dự thảo báo cáo. Bản chụp l­ưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 24

Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc với ông Lê Văn Hiến về bản báo cáo sẽ trình bày trước Hội đồng Chính phủ do Người chuẩn bị. Xong việc, Người mời chụp ảnh chung giữa vườn tăng gia của Người bên suối.

Chiều, Người trao đổi thêm với một số đồng chí khác, rồi mời mọi người cùng ăn cơm. Trong không khí vui vẻ, Người kể chuyện ở Trung Quốc, Pháp, những mẩu chuyện vui lúc bôn ba ở nước ngoài và ân cần hỏi chuyện gia đình từng người. Vui câu chuyện, mọi người nhắc đến "chuyện riêng" của Người, Người cười: "Mình chẳng phải thần thánh gì, cũng như tất cả mọi người. Nhưng với hoàn cảnh này, còn điều kiện nào nghĩ đến gia đình". Rồi nói tiếp: "Gia đình nhỏ không thể được thì ta cứ lo gia đình lớn đi vậy".

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 356.

Tháng 5, trước ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của báo Frères D'Armes:

Hỏi: Thưa Chủ tịch, Chủ tịch ghét gì nhất?

Trả lời: Điều ác.

Hỏi: Thưa Chủ tịch, Chủ tịch yêu gì nhất?

Trả lời: Điều thiện.

Hỏi: Chủ tịch cầu mong gì nhất?

Trả lời: Nền độc lập của nước tôi và của tất cả các nước trên hoàn cầu.

Hỏi: Thưa Chủ tịch, Chủ tịch sợ gì nhất?

Trả lời: Chẳng sợ gì cả. Một người yêu nước không sợ gì hết và nhất thiết không được sợ gì.

- Báo Cứu quốc (chi nhánh số 6), số 938, ngày 25-5-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 428.

Tháng 5, ngày 25

Sáng sớm, Chủ tịch Hồ Chí Minh dọn lên chỗ ở mới trên một ngọn đồi con ở xóm Nà Lọm gần chân đèo Re, huyện Định Hoá, Thái Nguyên. Đây là chỗ ở thứ 20 của Người trên chặng đường trường kỳ kháng chiến.

15 giờ, Người đi họp Đảng đoàn Chính phủ, có bàn vấn đề làm lễ phong quân hàm Đại tướng cho ông Võ Nguyên Giáp.

Tối, trong cuộc họp với Ban vận động thi đua ái quốc, Người phát biểu ý kiến về mục đích thi đua, cách thi đua, kế hoạch thi đua và hệ thống tổ chức thi đua.

- Nhật ký Vũ Kỳ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 357.

Tháng 5, ngày 26

Từ chiều đến nửa đêm, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp của Việt Minh đoàn.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 182/SL, bổ nhiệm người giữ chức Tổng thanh tra Bộ Canh nông thay ông Đào Thiện Thi được phép từ chức.

- Sắc lệnh số 183/SL, bổ nhiệm Phân khu trưởng Phân khu IV và Chính uỷ Phân khu IV.

- Sắc lệnh số 184/SL, bổ nhiệm ông Bằng Giang, đặc phái viên Bộ Tổng chỉ huy, giữ chức Liên khu trưởng Liên khu X và ông Vũ Hiền giữ chức Liên khu phó Liên khu X.

- Sắc lệnh số 185/SL, ấn định tạm thời thẩm quyền của Toà án sơ cấp và đệ nhị cấp trong thời kỳ chiến tranh.

- Sắc lệnh số 186/SL, ấn định quyền phạt các tội vi cảnh của các Trưởng ban trật tự Ty Công an và Quận trưởng công an.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 357.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 27

8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh khai mạc phiên họp Hội đồng Chính phủ và đọc báo cáo trước Hội đồng. Báo cáo nêu những nhận định về tình hình thế giới và trong nước, đặc biệt là âm mưu mới của thực dân Pháp và bọn bù nhìn, cách đối phó của ta.

Đến nửa đêm phiên họp mới kết thúc.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 358-359.

Tháng 5, ngày 28

Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển phiên họp của Hội đồng Chính phủ.

13 giờ, Người chủ trì lễ phong quân hàm Đại tướng cho ông Võ Nguyên Giáp và trực tiếp đọc Sắc lệnh của Chủ tịch nước. Phát biểu tại buổi lễ, Người nói: "Nhân danh Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, trao cho chú chức vụ Đại tướng, để chú điều khiển binh sĩ làm tròn sứ mạng mà quốc dân phó thác cho". Sau buổi lễ, Người tâm sự với mọi người, đại ý: Các cụ ta qua bao thế hệ chiến đấu cho độc lập mà không thành, nhắm mắt mà chưa thấy được dân tộc tự do. Chúng ta may mắn hơn. Nhưng còn phải bao nhiêu hy sinh cố gắng. Hôm nay việc phong tướng cho chú Giáp và các chú khác cũng là kết quả của bao nhiêu hy sinh, chiến đấu của đồng bào, đồng chí. Chúng ta phải cố gắng, phải quyết giành được độc lập, tự do cho thoả lòng những người đã mất.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 190/SL, tái lập Nha Thống kê trong Bộ Kinh tế.

- Sắc lệnh số 191/SL, bổ nhiệm Giám đốc Nha Thống kê trong Bộ Kinh tế.

- Sắc lệnh số 192/SL, cấm buôn bán, chuyên chở, tàng trữ có tính chất buôn bán các xa xỉ phẩm ngoại hoá trong toàn cõi Việt Nam.

- Sắc lệnh số 193/SL, về việc thiết lập Hội đồng sản xuất kỹ nghệ của Bộ Kinh tế.

- Sắc lệnh số 194/SL, bãi bỏ Uỷ ban hộ đê Trung ương trước đây và thành lập ở mỗi liên khu, tỉnh, huyện, xã một Uỷ ban bảo vệ đê điều.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 359-360.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 29

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 188/SL, sửa đổi chế độ lương của công chức nhằm cải thiện đời sống và đơn giản hoá chế độ công chức.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 5, ngày 30

Bài Vài con số hay hay của Pháp, của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh A.G., đăng trên báo Sự thật, số 94.

Bằng những số liệu cụ thể nêu rõ những thiệt hại về người và của của Pháp trong Chiến tranh thế giới thứ hai, trong thời kỳ nước Pháp bị phát xít Đức chiếm đóng, về số "Pháp gian" đã bị nhân dân Pháp trừng trị sau khi kháng chiến thành công, về những chi phí khổng lồ cho bộ máy quân sự của Pháp từ giữa năm 1946 sau khi phái phản động thắng thế ở Pháp, những bất công và tiêu cực trong đời sống xã hội Pháp..., bài báo vạch trần cái gọi là "đạo đức thanh liêm" của thực dân Pháp.

- Báo Sự thật, số 94, ngày 30-5-1948.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Trường Lục quân Trần Quốc Tuấn nhân dịp nhà trường khai giảng khoá 4. Người nêu rõ nhiệm vụ của trường "chẳng những phải cố gắng học tập kỹ thuật cho ngày càng tiến bộ, mà còn phải giữ vững và phát triển truyền thống vẻ vang của quân đội ta" và căn dặn: "Ở trường cũng phải có cuộc thi đua yêu nước. Giáo viên thì thi đua tìm cách dạy cho dễ hiểu, cho chóng tiến bộ. Học sinh thì thi đua học cho chóng, cho nhiều, cho tốt".

Người tặng nhà trường sáu chữ: Trung với nước, hiếu với dân.

- Hồ Chí Minh với các lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1975, tr. 80-81.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 431-432.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của nhà báo Mỹ S.Êli Mâysi (S.Elie Massie), phóng viên Hãng International News Service. Một lần nữa, Người khẳng định: "Chiến tranh sẽ chấm dứt ngay khi nào nước Việt Nam được độc lập và thống nhất thực sự". "Chúng tôi chiến đấu chống thực dân Pháp nhưng bao giờ cũng là bạn của nước Pháp dân chủ".

Trả lời câu hỏi: Nếu cuộc chiến tranh lại gay go trong thời gian sắp tới thì Ngài tính sẽ trông cậy vào những sự hỗ trợ nào trong thời gian sắp tới? Người nêu rõ: "Chúng tôi bao giờ cũng trông cậy vào chúng tôi và vào cái cảm tình tích cực của các người dân chủ thế giới, trước hết của các người dân chủ Pháp".

- Tài liệu của Bộ Ngoại giao, lưu tại Phòng Lưu trữ Bộ Ngoại giao.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 429-430.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho ông Vũ Trọng Khánh - Giám đốc Tư pháp Liên khu X, chia buồn khi biết được tin bà cụ thân sinh ông Khánh mất, biểu dương tinh thần vượt khó của anh em thẩm phán và động viên ông Khánh trước tình hình thực dân Pháp và chính quyền bù nhìn đang ráo riết dụ dỗ, lôi kéo giới trí thức.

Thư của Người có đoạn:

"Chú lo đến những việc đó, rất đúng. Thế thì những cán bộ cao cấp như chú và các vị giám đốc khác có nhiệm vụ luôn luôn giải thích và khuyên gắng các anh em tư pháp sao cho xứng đáng với nhiệm vụ thiêng liêng của mỗi người, xứng đáng với lòng tin cậy của Chính phủ, xứng đáng với lịch sử, với đồng bào, với Tổ quốc.

Ai chẳng muốn no cơm ấm áo. Nhưng sinh hoạt vật chất hết đời người đó là hết. Còn tiếng tăm xấu hay tốt, còn truyền đến ngàn đời sau...

Chúng ta có tinh thần vững vàng, tin tưởng chắc chắn thì "phú quý không dụ dỗ được ta, oai lực không doạ nạt được ta". Mà khó khăn gì chúng ta cũng vượt qua được, việc gì chúng ta cũng làm được".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư đến cụ Bùi Bằng Đoàn nhờ góp ý kiến cho bản thảo Lời điếu cụ Nguyễn Văn Tố của Người.

Nguyên văn bức thư gửi cụ Bùi Bằng Đoàn như sau:

"Kính gửi cụ Bùi

Trưởng Ban Thường trực Quốc hội.

Thưa cụ,

Tôi muốn có một bài truy điệu cụ Tố. Nhưng nhờ người viết thì không biết nhờ ai. Tự viết lấy thì viết không được, vì xưa nay tôi chưa hề tập viết văn tế.

Vậy tôi cứ bạo dạn thảo ra đây, trình cụ xem. Nếu có thể sửa thì xin cụ sửa giùm. Nếu không thể sửa, thì ta làm văn xuôi vậy.

Khi tôi thảo xong, đọc lại, nghe khá chướng tai. Vì đối với cụ, tôi không dám giấu dốt, cho nên cứ gửi để cụ xem.

Mong kỳ hội đồng sau sẽ được gặp cụ. Kính chúc cụ mạnh khoẻ và xin cụ chuyển lời tôi hỏi thăm cụ Phan và cụ Vi.

Chào thân ái và quyết thắng

5-1948

HỒ CHÍ MINH".

Nguyên văn Lời điếu cụ Nguyễn Văn Tố như sau:

"1. Than ôi!

Sương bay nghi ngút, sao Đẩu ám mờ.

Mây phủ mê man, Thái Sơn ngừng biếc.

Nhớ cụ xưa,

Văn chương thuần tuý, học vấn cao sâu

Thái độ hiền từ, tính tình thanh khiết

Mở mang văn hoá, cụ dốc một lòng

Phú quý công danh, cụ nào có thiết.

Đến ngày dân tộc giải phóng thành công

Thì cụ sẵn sàng ra tay giúp việc.

Giữ chức Bộ trưởng thì cụ ngày ngày gần gũi nhân dân

Đại biểu Quốc hội thì cụ luôn luôn tính bàn kiến thiết.

2. Dân ta hết sức tôn trọng hoà bình.

Giặc Pháp dã tâm nên lưu huyết.

Từ ngày toàn quốc kháng chiến nổ bùng

Thì cụ tâm tâm hô hào đoàn kết:

Lũ Tây gặp nhà là đốt, gặp của là vơ

Thấy làng thì phá, thấy người thì giết.

Non sông gấm vóc há cam lòng chịu đọa đày

Con cháu Lạc Hồng, nào để thực dân khinh miệt.

Ngày này qua tháng khác, cụ đi động viên tinh thần dân chúng khắp xa gần,

Xứ Bắc đến miền Nam, cụ đã trông thấy sức kháng chiến ngày thêm mãnh liệt.

3. Quân địch ào ào tấn công

Trong vùng cụ đang làm việc.

Chúng tra tấn cụ, cực kỳ tàn khốc, dã man.

Cụ trả lời chúng bằng một nụ cười oanh liệt.

Chúng làm hại cụ, lịch sử Pháp muôn đời thêm một vết xấu xa.

Cụ dù hy sinh, tinh thần cụ ngàn thu sẽ vẻ vang bất diệt.

Với cụ, dân tộc mất một người chí sĩ, thế giới mất một người danh nho.

Cho nên Chính phủ khôn xiết nỗi buồn rầu, đồng bào khôn xiết lòng thương tiếc.

4. Tôi kính cẩn nghiêng mình trước anh linh cụ mà hứa rằng:

Từ đây, quốc dân ta đã đồng tâm, càng thêm đồng tâm.

Chính phủ ta đã kiên quyết, càng thêm kiên quyết.

Quyết trường kỳ kháng chiến cho đến thắng lợi hoàn toàn.

Quyết tranh thống nhất, độc lập cho nước nhà Việt Nam.

Để anh linh cụ và những liệt sĩ đã hy sinh đều vui sướng ở chốn suối vàng.

Và nền dân chủ cộng hoà của đất nước sẽ vững như vầng nhật nguyệt".

- Bản chụp công văn lưu của Văn phòng Chủ tịch Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Tác phẩm mới, số 3, tháng 5-1990, tr. 14 - 16.

Tháng 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn các cụ phụ lão xã Vĩnh Đồng, châu Lương Sơn (nay thuộc huyện Kim Bôi), tỉnh Hoà Bình đã gửi biếu Người mật ong.

Bức thư có đoạn:

"Lòng thân ái của các cụ đối với tôi, khiến tôi rất cảm động. Tôi mong rằng các cụ sẽ cố gắng đốc thúc con cháu hăng hái tham gia cuộc thi đua ái quốc, làm cho mọi người đủ ăn đủ mặc và sẵn sàng giúp đỡ bộ đội và dân quân. Như thế là các cụ cũng trực tiếp tham gia kháng chiến".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

Tháng 6, ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra tuyên bố sau khi Pháp thành lập Chính phủ bù nhìn toàn quốc tại Hà Nội13.

Tuyên bố nêu rõ: Chính phủ và nhân dân Việt Nam "không bao giờ thừa nhận những giấy tờ gì do bọn bù nhìn ấy ký kết với bất cứ nước nào" và "sẽ theo pháp luật nước nhà trừng trị bọn phản quốc ấy".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 438.

Tháng 6, ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi gửi nhân dân cả nước và toàn thể các tướng sĩ nhân dịp 1.000 ngày kháng chiến.

Sau khi nhắc lại truyền thống đấu tranh kiên cường của dân tộc Việt Nam, phân tích những điều kiện và hoàn cảnh của cuộc kháng chiến hiện nay, tình hình địch ta và triển vọng của cuộc chiến đấu chính nghĩa của nhân dân ta, Lời kêu gọi viết:

"Chúng ta đủ điều kiện thắng lợi. Chúng ta chắc thắng lợi. Song chúng ta phải biết rằng, càng gần đến thắng lợi thì càng gay go. Mà gay go càng nhiều, thì thắng lợi càng to. Vì vậy, mỗi một người quốc dân phải tẩy sạch cái thói: khi thì quá lạc quan, khi thì quá bi quan. Phải tẩy sạch cái chứng cầu yên, gặp sao hay vậy, muốn ăn quả mà biếng trồng cây.

Mỗi một người dân phải hiểu: có tự lập mới độc lập, có tự cường mới tự do. Đã đoàn kết, ta phải đoàn kết chặt chẽ rộng rãi thêm. Đã cố gắng, ta phải hăng hái mà cố gắng mãi. Mỗi một người phải lấy việc xung phong trong phong trào Thi đua ái quốc làm nhiệm vụ thiêng liêng của mình, phải cố làm cho được.

Như vậy, thì kháng chiến nhất định thắng lợi, kiến quốc nhất định thành công".

- Tài liệu lưu trữ của Cục Lưu trữ Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 439-442.

Tháng 6, ngày 11

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc14. Lời kêu gọi nêu rõ mục đích, phương châm và khẩu hiệu của thi đua ái quốc, những nội dung thi đua cụ thể cho từng giới đồng bào và hô hào mọi tầng lớp nhân dân ai cũng thi đua, ai cũng tham gia kháng chiến và kiến quốc.

Người tin tưởng: "Với tinh thần quật cường và lực lượng vô tận của dân tộc ta, với lòng yêu nước và chí kiên quyết của nhân dân và quân đội ta, chúng ta có thể thắng lợi, chúng ta nhất định thắng lợi".

Cùng ngày, Người gửi thư khen:

- Chiến sĩ Trần Văn Diên (tỉnh Nam Định) về thành tích giết giặc, đánh địa lôi, diệt xe ôtô, xe tăng của địch và tặng anh danh hiệu Anh hùng địa lôi.

- Cụ Nguyễn Văn Đản (xã Chí Minh, huyện Duyên Hà, Thái Bình) về thành tích "thi đỗ nhất trong giới phụ lão", và "mong cụ làm kiểu mẫu cho đồng bào trong tỉnh" trong cuộc thi đua ái quốc.

- Chị Phạm Thị Phượng (xã An Ninh, huyện Kiến Xương, Thái Bình) "đã đỗ thứ nhất trong tỉnh". "Mong cháu cố gắng học thêm, và trong cuộc thi đua ái quốc cháu cũng ra sức xung phong như trong việc học bình dân học vụ".

- Chị Phạm Thị Tỵ (xã Hợp Tiến, huyện Vũ Tiên, Thái Bình) "thi quốc ngữ đỗ thứ nhì". "Mong cháu cùng các chị em xung phong trong cuộc thi đua ái quốc, làm cho nổi tiếng phụ nữ Thái Bình".

- Báo Cứu quốc (chi nhánh số 6), số 968, ngày 24-6-1948.

- Báo Cứu quốc (chi nhánh số 2), số 958, ngày 11-6-1948.

- Bút tích các bức thư. Bản gốc lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 443-450.

Tháng 6, ngày 12

Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự và nói chuyện với Hội nghị cán bộ lần thứ năm và ở lại đây hai ngày.

- Nhật ký Vũ Kỳ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 6, ngày 13

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 198/SL, ấn định thủ tục thiết lập hoặc sửa đổi địa giới các đơn vị kháng chiến hành chính xã, huyện, tỉnh, thành phố, liên khu, trong thời kỳ kháng chiến.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 6, trước ngày 14

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho anh em thương binh Trại an dưỡng Liên khu X. Thư viết:

"Cảm ơn các chú đã gửi chè biếu tôi. Chè ngon lắm, vì tự các chú đã sản xuất được. Tôi rất vui lòng, các chú hăng hái tham gia cuộc Thi đua ái quốc, quyết chí đi đến tự cấp tự túc. Tôi chắc các chú sẽ thành công".

- Báo Cứu quốc (chi nhánh số 6), số 958, ngày 14-6-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 447.

Tháng 6, ngày 14

Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Đảng đoàn Chính phủ để đánh giá công việc của các bộ từ sau ngày kháng chiến, đặc biệt là sự phối hợp chương trình hoạt động giữa các bộ.

Phát biểu tại cuộc họp, Người lưu ý về tình trạng thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, cần khắc phục thiếu sót đó theo nguyên tắc: tổ chức hợp lý, chỉ đạo hợp lý và thi hành hợp lý.

Chiều, Người dự bữa cơm do ông Võ Nguyên Giáp tổ chức tại nhà riêng để mừng ông Phạm Ngọc Thạch mới đi công tác về.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 372.

Tháng 6, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Bằng khen tặng cho sáu đơn vị, tập thể và cá nhân 14).

- Bản chụp Công văn số 1545 (6-1948) của Văn phòng Chủ tịch Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 6, ngày 16

Sáng, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ tọa cuộc họp Hội đồng liên bộ. Một trong những vấn đề được bàn nhiều là biện pháp đối phó với chính phủ bù nhìn Nguyễn Văn Xuân và thái độ đối với Vĩnh Thuỵ.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 372.

Tháng 6, ngày 19

Nhân dịp kỷ niệm 1.000 ngày kháng chiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho các cán bộ và chiến sĩ, biểu dương những cố gắng tiến bộ của bộ đội trong mùa "luyện quân lập công" vừa qua. Những đơn vị có thành tích xuất sắc nhất được Người nêu tên cụ thể. Người còn nhắc đến những đóng góp của các đội du kích, phụ lão, phụ nữ, các cháu liên lạc "đã làm cho thế giới biết rằng: người già, đàn bà và trẻ con Việt Nam đều là những chiến sĩ yêu nước và dũng cảm, tranh đấu hy sinh cho Tổ quốc", và căn dặn mọi người "phải tiếp tục tiến bộ mau hơn nữa, nhiều hơn nữa", "phải thi đua nhau, đánh những trận to lớn hơn nữa, giết nhiều giặc, cướp nhiều súng hơn nữa".

Trong ngày, Người dự Lễ kỷ niệm 1.000 ngày kháng chiến, cũng là Lễ phát động thi đua ái quốc. Tại buổi lễ, Người nói chuyện về tình hình, nhiệm vụ, giải thích về thi đua.

- Báo Vệ quốc quân, số 25, ngày 19-6-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr.451-452.

- Báo Nhân dân, số Xuân Ất Sửu (1985).

Tháng 6, ngày 21

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện khen đồng bào xã Giới Xuân (Gia Định, Nam Bộ) về thành tích đã thanh toán xong nạn mù chữ. Người mong các xã khác cố gắng noi gương Giới Xuân: "Chúng ta cần phải đánh tan giặc dốt, cũng như đánh tan giặc ngoại xâm".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 453.

Tháng 6, trước ngày 22

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho các khu về việc tổ chức kỷ niệm 1.000 ngày chiến đấu của đồng bào miền Nam.

Bức thư có đoạn:

"Để nhớ đến bao nhiêu chiến sĩ và đồng bào Nam Bộ và miền Nam Trung Bộ đã bỏ mình vì nước trên bãi chiến trường hoặc dưới sự tàn sát của quân giặc; để ghi công những chiến sĩ đã tiên phong giữ vững nền độc lập và thống nhất của nước nhà, toàn quốc sẽ long trọng kỷ niệm 1.000 ngày chiến đấu của đồng bào miền Nam.

"Nhân dịp ấy, Chính phủ sẽ tuyên dương công trạng và thăng thưởng các chiến sĩ miền Nam đã có công đặc biệt với nước nhà. Các khu cần báo cáo gấp để Chính phủ xét".

- Báo Cứu quốc (chi nhánh số 2), số 968, ngày 22-6-1946.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 454.

Tháng 6, trước ngày 26

Nhân dịp Hội nghị kinh tế lần thứ hai, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi hội nghị, nhấn mạnh:

"Chúng ta kháng chiến về mọi mặt. Kinh tế là một mặt trận rất quan trọng.

Chúng ta vừa kháng chiến, vừa kiến quốc. Kinh tế lại là một ngành hoạt động tối quan trọng.

Bây giờ chúng ta phải có một nền kinh tế kháng chiến. Nền kinh tế đó làm cơ sở cho nền kinh tế kiến quốc.

Vì vậy chúng ta phải có chương trình kế hoạch kinh tế rất thiết thực. Chúng ta phải làm cho "Thực túc binh cường". Khi đã có kế hoạch đó, thì chúng ta phải cố gắng thực hiện cho kỳ được".

- Báo Cứu quốc, số 895, ngày 26-6-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 455.

Tháng 6, trước ngày 30

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới đồng bào các tỉnh có đê, nhắc nhở mọi người phải coi việc giữ vững đê điều để chống giặc lụt cũng là công việc kháng chiến, và mong đồng bào sẽ quyết tâm vượt qua mọi khó khăn.

- Báo Cứu quốc (chi nhánh số 2), số 975, ngày 30-6-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 456-457.

Tháng 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn ông Hướng Tề đã biếu Người gói thuốc bổ và mong ông trong cuộc thi đua yêu nước cố gắng tìm thêm các thứ thuốc cho dân.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 460.

Tháng 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho ông Hoàng Đạo Thúy đề nghị ông làm Tổng thư ký cho Ban vận động thi đua ái quốc Trung ương.

Bức thư viết:

"Gửi ông Hoàng Đạo Thuý.

Lão đồng chí,

Nay có một việc rất quan trọng, cần một người có sáng kiến, nhiều kinh nghiệm và tính xốc vác. Tức là việc làm Tổng Bí thư cho Ban thi đua Trung ương.

Tôi muốn nhờ đồng chí phụ trách việc ấy, chắc đồng chí sẽ không từ chối. Vẫn biết bên Quốc phòng và Tổng chỉ huy cũng cần đồng chí giúp. Song nếu đồng chí bằng lòng, thì tôi sẽ tìm cách thu xếp.

Chào thân ái và quyết thắng.

6-1948".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen cháu Đặng Phúc Hải, liên lạc viên huyện đội Kim Môn (Hải Dương), vì thành tích đã giết được ba tên địch và giải vây cho một số người trong trận đánh ngày 26-3-1948 ở Kim Môn.

Người tặng cho Đặng Phúc Hải danh hiệu Nhi đồng anh hùng và căn dặn: "Cháu chớ vì được khen thưởng mà kiêu ngạo tự đắc. Cháu phải khiêm tốn hơn, phải ra sức học tập thêm, phải cố gắng để lập công thêm trong cuộc luyện quân lập công mới... Như thế mới thật xứng đáng là cháu yêu của Bác".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 461.

Tháng 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi ông Vũ Phạm Phổ 15), Hội trưởng Liên Việt huyện Lục Ngạn, Bắc Giang bức thiếp thư sau đây:

"Gửi ông Vũ Phạm Phổ, Hội trưởng Liên Việt Lục Ngạn, Bắc Giang.

Tôi rất vui lòng được UBKCHC Liên khu X báo cáo rằng: Mặc dầu sức yếu, ngài vẫn ra sức giúp việc kháng chiến, và đã giúp UBKCHC nhiều sáng kiến tốt. Tôi mong rằng ngài sẽ cố gắng kêu gọi và giúp đỡ đồng bào Lục Ngạn trong cuộc Thi đua ái quốc, làm cho huyện nhà trở nên một huyện kiểu mẫu.

Chào thân ái và quyết thắng

6-1948

HỒ CHÍ MINH".

- Bản chụp thiếp thư, lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

Tháng 6

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho cụ Vũ Duy Thanh, người xã Ba Xuyên (nay thuộc xã Dũng Tiến), huyện Thường Tín, Hà Tây. Người viết:

"Tôi cảm ơn cụ đã gửi cho tôi 500 đồng để làm giải thưởng cho bộ đội và đã quyên cho xã 50 đồng để thưởng đội du kích xã trong cuộc luyện quân lập công. Tôi lại cảm ơn cụ đã chịu khó dạy học cho các cháu trong làng. Lòng tận tuỵ của cụ rất là đáng kính. Tôi mong cụ hăng hái kêu gọi đồng bào trong xã xung phong thi đua ái quốc".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 459.

Mùa hè

Tại Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp Đoàn đại biểu quân sự Bình - Trị - Thiên do ông Trần Văn Quang làm Trưởng đoàn.

Nói chuyện với Đoàn, Người nêu rõ: địch càng khủng bố càn quét thì máu căm hờn của đồng bào ta càng sôi sục nhiều hơn. Đó là một điều để ta chuyển được tình thế. Kháng chiến của ta là toàn dân, toàn diện, cả nước kháng chiến. Từ Nam Quan đến Cà Mau chỉ có một mặt trận. Nhưng từng nơi có hoàn cảnh riêng. Có bại rồi mới có thắng. Có nhỏ rồi mới có to, có tổ du kích ngày trước thì mới có lực lượng hùng hậu ngày nay.

Cũng vào mùa hè, tại Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn tiếp Đoàn đại biểu quân, dân, chính Nam Bộ do ông Trần Văn Trà làm Trưởng đoàn.

Người ân cần thăm hỏi Đoàn về tình hình đoàn kết nội bộ và đoàn kết toàn dân, tình hình tổ chức dân quân, việc giúp đỡ nhân dân nước bạn Campuchia.

- Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sự nghiệp và tư tưởng quân sự của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1990, tr. 141-142.

Giữa năm

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Ban chỉ huy Đoàn Nhạc binh bức thư dưới đây:

"Gửi Ban chỉ huy Đoàn Nhạc binh,

Dạy dỗ, dìu dắt các em nhỏ là nhiệm vụ của những người anh lớn tuổi. Đánh đập, sỉ nhục cấp dưới là quân đội của thời trước. Nay các chú là quân đội của cách mạng rồi, cán bộ, chiến sĩ phải đoàn kết, thương yêu đùm bọc nhau, coi như anh em ruột thịt một nhà.

Bác cấm các chú từ nay về sau không được có hành động quân phiệt với các em nhỏ nữa.

BÁC HỒ" 16).

- Báo Quân đội nhân dân, số 10388, ngày 26-4-1990.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 458.

------------------------

Chú thích

1)  Ông Đinh Công Phủ, người Mường, lang đạo vùng Mai Đà (Mai Sơn, Đà Bắc, Hoà Bình) (B.T).

2) Cựu quan chức Nam Triều, người trong Hoàng tộc, thân sinh nhà bác học Bửu Hội. Sau khi nhận được thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cụ đã lên chiến khu, ngày 26-2-1949 đã ra tuyên bố: "Tôi vốn là cựu quan chức Nam Triều và là người trong Hoàng gia. Nay thực dân Pháp thực hiện mưu mô lấy người Việt trị người Việt, tôi phẫn uất quá, nên tôi phải lìa nhà lên chiến khu, nguyện theo Chính phủ để giúp một đôi phần hiểu biết vào công cuộc kháng chiến cho đỡ nỗi phẫn uất trong lúc tuổi già...".

3) Tờ báo của ta xuất bản bằng tiếng Đức nhằm thức tỉnh lính lê dương người Đức và người Áo trong quân đội viễn chinh Pháp ở Việt Nam (B.T).

4)  Bản dịch của Xuân Thuỷ (B.T).

5) Phụng công, thủ pháp: chăm lo việc công, giữ gìn pháp luật (B.T).

6) Đầu năm 1948, Chính phủ cử một đoàn ngoại giao đi các nước Thái Lan, Mianma, Trung Quốc và Tiệp Khắc để tuyên truyền về cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam chống thực dân Pháp xâm lược. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư này cho đoàn (B.T).

7) Bức thư được trao cho ông Trần Đức Quỳ và Trần Mai để trực tiếp chuyển cho Hoàng thân, mãi tới tháng 5-1948, Xuphanuvông mới nhận được (B.T).

8) Người Mường, Phó Chủ tịch, Hội trưởng Hội Liên Việt tỉnh Hoà Bình (B.T).

9) Cụ Bùi Bằng Đoàn (B.T).

10) Hoàng Quốc Việt (B.T).

11) Lê Đức Thọ (B.T).

12) Ngày 10-2-1948 (mồng Một Tết Mậu Tý), cụ Phùng Lục đã gửi thư lên Chủ tịch Hồ Chí Minh. Ngoài lời chúc mừng năm mới, bức thư có đoạn:

"Nhờ ơn Tổ quốc, năm nay tôi hưởng thọ 90 tuổi, theo cổ tục tất phải làm lễ thượng thọ; nhưng trong lúc này, nước nhà có việc, nên tôi miễn sự tế lễ ăn uống, thành tâm đem món tiền 500 đồng kính dâng Chủ tịch để sung vào Quỹ kháng chiến toàn quốc.

Ước mong món tiền nhỏ trên đây được thu nhận để giúp ích trong muôn một thì lòng già rất được hân hoan...".

Do hoàn cảnh kháng chiến, mãi tới tháng 5-1948, bức thư mới tới được tay Chủ tịch Hồ Chí Minh và Người đã viết lá thư phúc đáp trên.

13) Lớp huấn luyện do Tổng bộ Việt Minh tổ chức, mở từ tháng 2-1948 tại ATK (An toàn khu) ở làng Quảng, huyện Định Hoá (Thái Nguyên). Vì là khoá huấn luyện đầu tiên nên được đặt tên là "Khoá Hồ Chí Minh". Tập thể học viên đã quyết định viết thư gửi Chủ tịch Hồ Chí Minh bày tỏ nguyện vọng mong muốn được gặp Người. Người đã viết thư trả lời.

14) 1- Nhân dân, cán bộ bình dân học vụ xã Nghĩa Dân (Quảng Ngãi).

2- Ông Vương Kiêm Toàn, phụ trách Bình dân học vụ Khu X.

3- Tiểu đội lão thành Điền Lữ (Lạng Sơn).

4- Ông Hoàng Lao Tả ở Tú Lệ (Yên Bái).

5- Hoạ sĩ Nguyễn Đỗ Cung, Chủ tịch Hội Văn hoá kháng chiến.

6- Ông Phạm Phú Tiết, Uỷ viên Uỷ ban kháng chiến hành chính Nam Trung Bộ.

7- Ông Trương Quang Hỷ, công đoàn hoả xa Trung Bộ (B.T).

15) Vũ Phạm Phổ, người xã Kim Thư, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây. Trước Cách mạng Tháng Tám, ông làm tri châu, rồi tri phủ Lục Ngạn (Bắc Giang). Sau cách mạng, nhờ chính sách đại đoàn kết của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông hăng hái tham gia công tác ở địa phương và đã có những đóng góp tích cực (B.T).

16) Giữa năm 1948, hưởng ứng cuộc thi báo tường của Phòng Tuyên truyền quân đội, nhạc sinh quân dự thi với tờ Tuổi xanh. Tờ báo đoạt giải nhất và được Bác Hồ xem. Trong báo có một bức tranh của Nguyễn Thế Vinh vẽ cảnh một nhạc binh lớn tuổi tát một nhạc sinh quân trong lúc học. Người đã viết lá thư trên cho Ban chỉ huy Đoàn Nhạc binh (B.T).

Tháng 7, ngày 4

Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Đảng đoàn Chính phủ để giải quyết một số việc quan trọng trước khi Hội đồng Chính phủ họp. Nội dung gồm các vấn đề: thành lập Hội đồng Quốc phòng tối cao; hợp nhất hai Bộ Quốc phòng và Bộ Tổng chỉ huy; cử thứ trưởng tuyên truyền trong Chủ tịch phủ; cho ý kiến về Sắc lệnh lưu hành đồng "Việt".

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 382.

Tháng 7, ngày 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp của Việt Minh đoàn bàn một số vấn đề sẽ đưa ra thảo luận tại Hội đồng Chính phủ.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 382.

Tháng 7, ngày 6

9 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp Hội đồng Chính phủ để đánh giá tình hình thế giới và trong nước, kiểm điểm hoạt động của các bộ trong 1.000 ngày kháng chiến; vấn đề nội chính, ngoại giao, kinh tế; việc thành lập Hội đồng Quốc phòng tối cao; việc hợp nhất hai Bộ Quốc phòng và Bộ Tổng chỉ huy thành Bộ Quốc phòng, cử Bộ trưởng và Thứ trưởng Bộ Quốc phòng...

Chủ tịch Hồ Chí Minh được cử giữ chức Chủ tịch Hội đồng Quốc phòng tối cao.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 383.

Tháng 7, ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 201/SL, về việc thành lập "Ban thi hành chính sách bao vây kinh tế địch".

- Sắc lệnh số 202/SL, cử ông Khuất Duy Tiến làm Đặc phái viên Chính phủ thi hành chính sách bao vây kinh tế địch.

- Sắc lệnh số 203/SL, phong quân hàm Thiếu tướng cho ông Lê Thiết Hùng.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 7, ngày 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 199/SL, ấn định đơn vị tiền tệ Việt Nam là đồng "Việt". Sắc lệnh ghi rõ: "Đồng "Việt" là một đồng vàng cân nặng 0g375 vàng nguyên chất".

- Sắc lệnh số 200/SL, về việc trưng tập tất cả các công chức tòng sự tại các công sở, kể cả các nhân viên Uỷ ban kháng chiến hành chính các cấp.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 7, ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới Hội nghị giáo dục toàn quốc 1).

Người nhấn mạnh đến yêu cầu phải xây dựng một nền giáo dục kháng chiến và kiến quốc. Muốn vậy, cần phải "sửa đổi triệt để chương trình giáo dục cho hợp với sự nghiệp kháng chiến và kiến quốc". "Phải có sách kháng chiến và kiến quốc cho các trường", "Phải sửa đổi cách dạy cho hợp với sự đào tạo nhân tài kháng chiến và kiến quốc", "Phải đào tạo cán bộ mới và giúp đỡ cán bộ cũ theo tôn chỉ kháng chiến và kiến quốc", "Phải có một chương trình để nâng cao thêm trình độ văn hoá phổ thông của đồng bào".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 462-463.

- Hồ Chí Minh: Bàn về công tác giáo dục, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1972, tr. 24-25.

Tháng 7, ngày 15

Nhân dịp 27-7, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi biểu dương những hy sinh to lớn vì Tổ quốc và đồng bào của các thương binh, tử sĩ và kêu gọi nhân dân cả nước hãy sẵn lòng giúp đỡ anh em thương binh và gia đình tử sĩ cả về vật chất và tinh thần để đền đáp lại công ơn đó.

Cùng ngày, Người viết Thư gửi Hội nghị văn hoá toàn quốc lần thứ hai 2), nêu rõ vai trò, nhiệm vụ của văn hoá trong sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc và căn dặn: "Chúng ta cần phải xây đắp một nền văn hoá kháng chiến kiến quốc của toàn dân. Muốn đi đến kết quả đó, tôi thiết tưởng, các nhà văn hoá ta cần tổ chức chặt chẽ và đi sâu vào quần chúng". "Các nhà văn hoá ta phải có những tác phẩm xứng đáng, chẳng những để biểu dương sự nghiệp kháng chiến kiến quốc bây giờ, mà còn để lưu truyền cái lịch sử oanh liệt kháng chiến kiến quốc cho hậu thế".

Trong ngày, Người còn viết Thư gửi Đội Công an danh dự Bắc Ninh, khen ngợi anh em về những thành tích đã đạt được và mong mọi người cố gắng thi đua thực hiện khẩu hiệu "mỗi ngày lập một chiến công".

- Báo Quân du kích, số 5, ngày 15-7-1948.

- Báo  Cứu quốc, số 1011, ngày 12-8-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 464-467.

- Bút tích Thư gửi Đội Công an danh dự Bắc Ninh, lưu tại Cục Lưu trữ Trung ương Đảng.

Tháng 7, ngày 30

Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhan đề Giữ bí mật, ký bút danh A.G., đăng trên báo Sự thật, số 97.

Bài báo nhấn mạnh: "Chiến tranh thắng hay bại, một phần lớn do biết giữ bí mật hay không biết giữ bí mật, mà quyết định" và khẳng định: "Biết giữ bí mật tức là đã nắm chắc một phần lớn thắng lợi trong tay ta".

- Báo Sự thật, số 97, ngày 30-7-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 468-469.

Tháng 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư thăm hỏi và biếu quà ông Bộ trưởng Bồ Xuân Luật khi nghe tin ông bị ốm.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi báo Vệ quốc quân 3) căn dặn: "Báo Vệ quốc quân phải là người bạn thân thiết của mỗi một chiến sĩ Vệ quốc quân. Vì vậy cần phải đi sát với sự sinh hoạt và sự phát triển của Vệ quốc quân". "Mỗi một chiến sĩ Vệ quốc quân phải là một người bạn thân thiết của báo "Vệ quốc quân". Vì vậy phải giúp cho báo "Vệ quốc quân" phát triển".

- Báo Vệ quốc quân, số 28, ngày 19-8-1948.

- Hồ Chí Minh với các lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1975, tr. 87.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 470.

Tháng 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng cụ Võ Liêm Sơn bài thơ chữ Hán 4):

TẶNG VÕ CÔNG

Thiên lý công tầm ngã,

Bách cảm nhất ngôn trung.

Sự dân nguyện tận hiếu,

Sự quốc nguyện tận trung.

Công lai ngã hân hỉ,

Công khứ ngã tư công.

Tặng công chỉ nhất cú:

Kháng chiến tất thành công.

 Dịch thơ:

TẶNG CỤ VÕ

Nghìn dặm cụ tìm đến,

Một lời trăm cảm thông.

Thờ dân trọn đạo hiếu,

Thờ nước vẹn lòng trung.

Cụ đến, tôi mừng rỡ,

Cụ đi, tôi nhớ nhung.

Một câu xin tặng cụ:

"Kháng chiến ắt thành công".

- Hồ Chí Minh: Thơ, Nxb. Văn học, Hà Nội, 1975, tr. 113-114.

Tháng 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho thương, bệnh binh. Người động viên và khuyên nhủ anh em yên tâm điều trị cho hồi phục sức khoẻ, đồng thời nên tranh thủ học tập để sau này có thể tiếp tục tham gia công tác giúp ích cho Tổ quốc, "trở nên người công dân kiểu mẫu ở hậu phương cũng như các đồng chí đã làm người chiến sĩ kiểu mẫu ở ngoài mặt trận".

- Những lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1958, t.1, tr. 226.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 471.

Tháng 8, trước ngày 9

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi Hội nghị quân sự toàn quốc lần thứ năm 5), căn dặn mọi người "sẽ rút kinh nghiệm đầy đủ, đặt kế hoạch thiết thực cho giai đoạn mới của cuộc kháng chiến".

Trong thời gian diễn ra hội nghị, Người đã đến thăm và nói chuyện. Người đặc biệt nhấn mạnh đến tư cách của cán bộ chỉ huy: "Trong quân đội, nhiệm vụ của người tướng là:

Phải: Trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung".

Về công tác của người tướng, Người căn dặn: với kỷ luật, phải giữ nghiêm từ trên xuống dưới, từ dưới lên trên, thưởng phạt phải công minh, "chớ vì ưa ai mà thưởng, ghét ai mà phạt, ai hẩu với mình thì dùng, ai trực tính nói ngay thì bỏ"; với binh sĩ, "thì lời ăn tiếng nói, niềm vui, nỗi buồn, quần áo, nhất nhất phải biết rõ và hết sức chăm nom", phải đồng cam cộng khổ; với dân, phải làm cho bộ đội được dân yêu, dân tin, dân phục; với kẻ thù, tuyệt đối không được khinh địch, "Sư tử muốn bắt con chuột cũng phải dùng hết sức mới bắt được", phải biết rõ chúng và phải hết sức giữ bí mật.

- Báo Cứu quốc, số 1008, ngày 9-8-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 472, 479-481.

Tháng 8, ngày 12

Khoảng 10 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh tới dự Hội nghị cán bộ Trung ương lần thứ năm, bàn về việc phối hợp tác chiến giữa bộ đội chủ lực với dân quân du kích.

Trưa, Người đi thăm phòng ăn của các đại biểu.

Chiều, Người nói chuyện với Hội nghị về hai vấn đề: cán bộ cần nêu cao tinh thần tự kiểm điểm và phê bình; cán bộ với vấn đề thi đua ái quốc.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 339.

- Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sự nghiệp và tư tưởng quân sự của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1990, tr. 140.

Tháng 8, ngày 13

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ cuộc họp của Đảng đoàn Chính phủ, giải quyết một số vấn đề liên quan tới các khu.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 400.

Tháng 8, ngày 17

8 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Quốc phòng tối cao.

10 giờ, Người chủ toạ phiên họp của Hội đồng Chính phủ để nghe báo cáo của một số bộ và bàn về các vấn đề: tiếp tế cho miền ngược, chuẩn bị đối phó cuộc tấn công Thu - Đông của giặc, công việc của Bộ Tư pháp, việc mở thêm một số trường chuyên nghiệp, v.v..

Tối, Chủ tịch chủ toạ cuộc họp riêng của Hội đồng Quốc phòng tối cao thảo luận tiếp nguyên tắc tổ chức và quyền hạn, nhiệm vụ của Hội đồng để hôm sau trình Hội đồng Chính phủ.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 401.

Tháng 8, ngày 18

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển phiên họp Hội đồng Chính phủ. Trong lời phát biểu bế mạc, Người đặc biệt nhấn mạnh ý nghĩa việc Hội đồng Chính phủ thông qua Sắc lệnh thành lập Hội đồng Quốc phòng tối cao.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 205/SL, ấn định thể lệ trục xuất ngoại kiều và những trường hợp ngoại kiều có thể bị trục xuất khỏi Việt Nam.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 401.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 8, ngày 19

Nhân kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới đồng bào cả nước.

Bức thư có đoạn:

"Cách mạng Tháng Tám đã giải phóng đồng bào ta ra khỏi chế độ quân chủ chuyên chế và xiềng xích thực dân.

Cách mạng Tháng Tám đã xây dựng cho nhân dân ta cái nền tảng dân chủ cộng hoà và thống nhất độc lập. Noi gương cách mạng 1776 của Mỹ cũng như cách mạng 1789 của Pháp, theo gót cách mạng 1911 của Tầu, nay cuộc trường kỳ kháng chiến phải tiếp tục cái nhiệm vụ vẻ vang của Cách mạng Tháng Tám".

Cùng ngày, Người tiếp các nhà báo Việt Nam và nước ngoài, thông báo chính sách của Chính phủ về các vấn đề: hộ đê, thương binh liệt sĩ và tình hình chiến sự ở một số mặt trận thời gian gần đây.

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 206/SL, thành lập Hội đồng Quốc phòng tối cao gồm: Chủ tịch Hội đồng (do Chủ tịch Chính phủ kiêm chức), Phó Chủ tịch Hội đồng (ông Lê Văn Hiến, Bộ trưởng Bộ Tài chính) và bốn Uỷ viên Hội đồng là các ông Phan Kế Toại (quyền Bộ trưởng Bộ Nội vụ), Phan Anh (Bộ trưởng Bộ Kinh tế), Đại tướng Võ Nguyên Giáp (Bộ trưởng Bộ Quốc phòng kiêm Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam) và Tạ Quang Bửu (Thứ trưởng Bộ Quốc phòng).

Sắc lệnh ghi rõ nhiệm vụ và quyền hạn của Hội đồng Quốc phòng tối cao.

- Tài liệu lưu trữ của Bộ Ngoại giao. Hồ sơ 68 (1945 - 1954), t. 2.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 8, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 207/SL, cử ông Hoàng Đạo Thuý vào Ban vận động thi đua ái quốc Trung ương, thay ông Nguyễn Xiển.

- Sắc lệnh số 208/SL, bãi bỏ điều 2 và điều 3 trong Sắc lệnh số 134/SL ngày 24-7-1946 về phụ cấp hằng tháng cho các uỷ viên Uỷ ban hành chính các cấp; ấn định chế độ phụ cấp mới.

- Sắc lệnh số 209/SL, quy định khoản phụ cấp chính hằng tháng cho các nhân viên công tác ở Văn phòng Chủ tịch Chính phủ và Văn phòng các Bộ trưởng thay cho những quy định trong Sắc lệnh số 137/SL, ký ngày 24-7-1946.

- Sắc lệnh số 210/SL, quy định thể lệ bầu thư ký trong Uỷ ban kháng chiến hành chính xã; ấn định thành phần và nhiệm vụ của Ban Thường vụ Uỷ ban kháng chiến hành chính xã.

- Sắc lệnh số 211/SL, ấn định cách chỉ định các uỷ viên hành chính trong Uỷ ban kháng chiến hành chính xã, huyện và tỉnh tại những vùng địch tạm chiếm.

- Sắc lệnh số 212/SL, đặt xã Phúc Hoà (huyện Nghi Lộc) và xã Xuân Triều (huyện Thanh Chương) thuộc tỉnh Nghệ An.

- Sắc lệnh số 213/SL, cử người tạm kiêm chức Phó Đổng lý sự vụ Bộ Nội vụ.

- Sắc lệnh số 214/SL, cử Chánh văn phòng Bộ Tổng chỉ huy kiêm Chánh văn phòng Bộ Quốc phòng.

- Sắc lệnh số 215/SL, quy định những quyền lợi đặc biệt cho những người nước ngoài có đóng góp vào công cuộc kháng chiến của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

- Sắc lệnh số 216/SL, đặt ra "Huân chương Kháng chiến" để thưởng cho những người Việt Nam có công với quân đội hoặc các tổ chức quốc phòng và kháng chiến. Huân chương Kháng chiến có ba loại: hạng Nhất, hạng Nhì và hạng Ba.

- Sắc lệnh số 217/SL, bổ sung điều 3 của Sắc lệnh số 180/SL ngày 30-4-1948 về việc lưu hành và tàng trữ giấy bạc Đông Dương.

- Sắc lệnh số 218/SL, sửa đổi thuế nhập nội các mặt hàng ngoại.

- Sắc lệnh số 219/SL, về việc đặt "phụ thu kháng chiến".

- Sắc lệnh số 220/SL, quy định lại giá biểu các loại tem thuế.

- Sắc lệnh số 221/SL, giao quyền cho Bộ trưởng Bộ Kinh tế, Bộ Nội vụ được phép ban hành những thể lệ đặc biệt hạn chế sự tự do buôn bán trong nội địa.

- Sắc lệnh số 222/SL, cấm chỉ mọi sự buôn bán với địch.

- Sắc lệnh số 223/SL, sửa đổi Sắc lệnh số 53/SL ngày
1-6-1947 về tổ chức Ngoại thương Cục.

- Sắc lệnh số 224/SL, sửa đổi Sắc lệnh số 140/SL ngày 29-2-1948 về thành lập Cục tiếp tế vận tải.

- Sắc lệnh số 225/SL, cấp 20 triệu đồng cho Cục tiếp tế vận tải.

- Sắc lệnh số 226/SL, bổ nhiệm Đổng lý sự vụ Bộ Kinh tế.

- Sắc lệnh số 227/SL và 228/SL, bổ nhiệm hai Phó Đổng lý sự vụ Bộ Kinh tế.

- Sắc lệnh số 229/SL, bổ nhiệm Giám đốc mới của Nha Khoáng chất kỹ nghệ thuộc Bộ Kinh tế, thay thế Giám đốc cũ được phép từ chức.

- Sắc lệnh số 230/SL, sửa đổi về tổ chức Tư pháp công an.

- Sắc lệnh số 231/SL, sửa đổi điều 3 của Sắc lệnh số 191/SL ngày 16-2-1947 về tổ chức Toà án binh cấp khu.

- Sắc lệnh số 232/SL, về việc ân giảm cho một số phạm nhân nhân dịp kỷ niệm lần thứ ba Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9.

- Sắc lệnh số 233/SL, bổ nhiệm Tổng Giám đốc mới Tiểu học vụ, thay Giám đốc cũ được cử giữ chức vụ khác.

- Sắc lệnh số 234/SL, mở "Trường Y sĩ Việt Nam" để đào tạo cán bộ y tế cho các cơ quan dân y và quân y.

- Sắc lệnh số 235/SL, bổ nhiệm Phó Đổng lý sự vụ Bộ Canh nông.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 8, trước ngày 21

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi giải thưởng tặng một số đơn vị bộ đội ở Nam Bộ nhân dịp kỷ niệm 1.000 ngày kháng chiến. Trong số đó có một đơn vị cảm tử quân "đã hoạt động hăng hái trong trung tâm điểm Sài Gòn, mặc dầu phản động Pháp luôn luôn khủng bố, chăng rất nhiều lưới để bắt nhân viên Chính phủ ta".

- Báo Cứu quốc, số 1019, ngày 21-8-1948.

Tháng 8, ngày 24

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen ngợi ông Tôn Thất Phùng, nhân viên hoả xa, đã chế được một thứ thuốc chống bệnh sốt rét. "Thế là ông đã lập được công trong thi đua ái quốc". Đồng thời, Người cũng khen ngợi nhân viên hoả xa đã tận tuỵ làm việc trong hoàn cảnh khó khăn và căn dặn:

"Trong lúc toàn thể đồng bào không quản lao khổ, anh dũng kháng chiến để tranh độc lập thống nhất cho Tổ quốc, mỗi người cán bộ của ta phải thực hành khẩu hiệu Cần Kiệm Liêm Chính, chí công vô tư, thì kháng chiến nhất định mau thắng lợi".

- Báo Cứu quốc, số 1024, ngày 24-8-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 473.

Tháng 8, ngày 26

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho nhi đồng tỉnh Yên Bái. Người tỏ ý rất vui vì đã nhận được thư của các cháu báo tin nhiều bạn nhỏ đã tham gia tổ chức Đội và đã biết chữ. Người mong các cháu "trong năm nay làm cho được hai việc: gắng tổ chức 10.000 cháu và cháu nào cũng cố học cho biết chữ".

Trong ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 237/SL, chuyển huyện Thuỷ Nguyên (thuộc tỉnh Kiến An) và huyện Nam Sách (thuộc tỉnh Hải Dương) trước sáp nhập vào Liên khu I, nay lại để thuộc về Liên khu III và các đơn vị tỉnh cũ. Thị xã và địa phận trường bay Gia Lâm thuộc tỉnh Bắc Ninh nay sáp nhập vào thành phố Hà Nội và do Liên khu III quản lý về mọi phương diện.

- Báo Cứu quốc, số 1028, ngày 26-8-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 474.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 8, ngày 28

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 238/SL, bổ nhiệm ông Đặng Việt Châu làm Phó Chủ tịch Uỷ ban kháng chiến hành chính Liên khu VI, thay ông Trần Hữu Dực có nhiệm vụ khác.

- Sắc lệnh số 239/SL, bổ nhiệm ông Lê Văn Giạng, nguyên Uỷ viên Uỷ ban kháng chiến hành chính Liên khu X, giữ chức Chánh văn phòng Hội đồng Quốc phòng tối cao.

- Sắc lệnh số 240/SL, cử ông Nguyễn Quang Tạo, trợ lý văn phòng Uỷ ban hành chính Bắc Bộ, làm Uỷ viên Uỷ ban kháng chiến hành chính Liên khu X, thay ông Lê Văn Giạng nhận công tác mới.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 8

Nhận được báo cáo tỉnh Hà Tĩnh có mấy làng xoá xong nạn mù chữ, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen ngợi và cảm ơn ông Trưởng ty Bình dân học vụ Hà Tĩnh, các cán bộ trong Ty và toàn thể nam nữ giáo viên. Người góp thêm một số ý kiến về công tác bình dân học vụ ở Hà Tĩnh, hứa sẽ có giải thưởng cho huyện nào có thành tích xoá nạn mù chữ và nhờ ông Trưởng ty "thông tri cho đồng bào trong tỉnh biết để mọi người đều cố gắng".

Trong tháng, Người còn gửi thư cho đồng bào huyện Quỳnh Côi 6) (nay thuộc huyện Quỳnh Phụ) tỉnh Thái Bình, khen ngợi các nam nữ giáo viên cùng toàn thể đồng bào Quỳnh Côi "đã làm kiểu mẫu trong cuộc đấu tranh chống giặc dốt" và khuyên đồng bào "cố gắng học thêm nữa cho tiến bộ thêm nữa".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 475-476, 477-478.

Tháng 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho anh chị em cán bộ bình dân học vụ trong dịp phát động thi đua ái quốc. Người căn dặn:

"Các chiến sĩ nam nữ BDHV 7) trước đã lập công nhiều. Tôi mong rằng trong cuộc Thi đua ái quốc, các chiến sĩ sẽ hăng hái xung phong, diệt cho hết giặc dốt".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

- Những lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1958, t.1, tr. 270.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 484.

Tháng 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Trại Nhi đồng nghệ thuật I. Bức thư viết:

"Gửi nhi đồng nghệ thuật,

Những bài nhạc, bài ca các cháu gửi, Bác đều nhận được cả. Bác nhớ đã trả lời rồi. Nay nhận được thư các cháu mới gửi, biết các cháu đều tham gia thi đua ái quốc, Bác rất vui lòng. Bác khuyên các cháu luôn luôn cố gắng cho tiến bộ và chúc các cháu luôn mạnh khoẻ.

Bác hôn các cháu.

Tháng 8 năm 1948

BÁC HỒ".

- Báo Thiếu niên tiền phong, số 11, tháng 5-1990.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 485.

Tháng 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn Đoàn di cư sản xuất ấp Mỹ Lộc, Thái Nguyên đã gửi biếu Người "một chiếc võng rất đẹp".

Người mong mọi người "hăng hái xung phong thi đua ái quốc, trước để tự cấp tự túc, sau để giúp sức vào kháng chiến và xây dựng kinh tế nước nhà, sao cho Đoàn di cư sản xuất ấp Mỹ Lộc trở nên một đoàn kiểu mẫu".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam.

Tháng 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn Trung đoàn 101 Thừa Thiên đã gửi biếu Người một chiếc khăn. Người mong "Trong cuộc Thi đua ái quốc, luyện quân lập công này các chú cố gắng diệt nhiều giặc, cướp nhiều súng hơn, giật cho kỳ được giải vinh dự mà tôi và Chính phủ đã sẵn sàng khen thưởng".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 483.

Tháng 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn ông Bộ trưởng Bộ Giao thông Công chính và anh chị em nhân viên bưu điện đã biếu Người một cái máy chuyển điện tự chế tạo được. "Việc đó tỏ rằng: Nếu ta cố gắng thì ta sẽ có nhiều thành công tốt đẹp". Người mong "toàn thể anh em trong Bộ Giao thông Công chính sẽ hăng hái xung phong Thi đua ái quốc làm cho mọi người và mọi việc đều tiến bộ, và làm cho Bộ trở nên một Bộ kiểu mẫu, cả về công việc và về tinh thần".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 482.

Tháng 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi bức thư dưới đây cho bác sĩ Trần Hữu Tước:

"Gửi bác sĩ Tước,

Tôi gửi biếu chú một cái áo. Áo này là do đồng bào biếu tôi. Chú phải cẩn thận giữ sức khoẻ. Tôi đã dặn anh em địa phương, chú cần gì cứ hỏi họ. Chớ nên câu nệ. Tôi mạnh khoẻ như thường.

Chào thân ái và quyết thắng

HỒ CHÍ MINH".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại gia đình bác sĩ Trần Hữu Tước.

Tháng 9, ngày 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi nhân ngày kỷ niệm Độc lập 2-9-1948.

Người biểu dương sức mạnh đại đoàn kết của toàn dân mà nhờ nó "cách mệnh thành công", "kháng chiến sẽ thắng lợi", khẳng định quyết tâm của nhân dân ta "quyết kháng chiến cho đến thắng lợi cuối cùng" và kêu gọi mọi người "càng gần bước thắng lợi, con đường kháng chiến càng gay go. Chúng ta càng phải động viên toàn thể lực lượng tinh thần và vật chất để đẩy tới công việc kháng chiến, và để xây đắp nền tảng cho công việc kháng chiến".

Cùng ngày, Người gửi thư cho Nam nữ chiến sĩ bình dân học vụ, khen ngợi thành tích trong ba năm đã thanh toán nạn mù chữ cho gần tám triệu người và căn dặn mọi người cố gắng thi đua xoá nhanh nạn mù chữ, tiến thêm một bước mới trong nội dung dạy đối với đồng bào đã thoát nạn mù chữ.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 486-490.

Tháng 9, ngày 7

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi Giám mục Lê Hữu Từ.

Sau khi thuật lại âm mưu và thủ đoạn của địch trong cuộc tấn công lên Việt Bắc, diễn biến chiến dịch, thất bại của địch và thắng lợi của ta, Người viết: "Đó là nhờ Đức Chúa phù hộ cho nước ta mà phạt bọn thực dân hung ác. Hai là nhờ tướng sĩ ta dũng cảm, đồng bào ta hăng hái... Sau nữa là nhờ ta đã đoán trước mưu mô của địch để đề phòng sẵn. Vẫn biết địch sẽ tấn công nhiều lần nhiều nơi nữa, ta còn phải kinh qua nhiều bước gay go nữa, nhưng với sự phù hộ của Đức Chúa, với sự cương quyết của dân và quân ta, với sự giúp đỡ của những bậc lão thành như cụ, thì sớm hoặc muộn ta cũng thắng lợi".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 491-492.

Tháng 9, trước ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn linh mục Thuyết và đồng bào lương giáo xã Hưng Thái, huyện Trấn Yên (Yên Bái) đã gửi biếu Người cao và mật ong. Người mong, "với sự chỉ đạo của cụ và các vị thân hào thân sĩ, đồng bào sẽ hăng hái xung phong Thi đua ái quốc, làm cho xã Hưng Thái thành một xã kiểu mẫu".

- Báo Cứu quốc (chi nhánh số 6), số 1037, ngày 10-9-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 493.

Tháng 9, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Quyết định cử một Phái đoàn của Chính phủ do bác sĩ Phạm Ngọc Thạch làm trưởng đoàn vào Nam Bộ uý lạo đồng bào và chiến sĩ, kiểm tra các công việc kháng chiến và hành chính.

Cùng ngày, nhân dịp Phái đoàn Chính phủ vào Nam, Người viết bốn lá thư, gửi:

- Đồng bào Nam Bộ.

- Các uỷ viên Uỷ ban kháng chiến hành chính Nam Bộ, các tỉnh, quận và xã ở Nam Bộ.

- Các tướng sĩ vệ quốc quân và dân quân du kích Nam Bộ.

- Các cháu nam nữ thanh niên và nhi đồng Nam Bộ.

Các bức thư đều nhiệt liệt ca ngợi tinh thần anh dũng kháng chiến của đồng bào, chiến sĩ, cán bộ, các cháu thanh niên, nhi đồng Nam Bộ và kêu gọi mọi người hăng hái thi đua góp phần làm cho kháng chiến mau thắng lợi.

Trong ngày, Người còn gửi thư cảm ơn đồng bào Trại sản xuất Nghệ An đã gửi biếu Người màn, tất, áo. Người mong mỗi người thi đua với nhau, các trại thi đua với nhau, "như thế nhất định tiến bộ và thành công".

- Tài liệu lưu trữ của Cục Lưu trữ Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng.

- Tài liệu lưu trữ của Bộ Nội vụ.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 494-501.

Tháng 9, ngày 16

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho các cháu nhi đồng cả nước nhân Tết Trung thu.

Cuối thư, Người viết:

"Đến ngày kháng chiến thắng lợi, thống nhất và độc lập thành công, Bác cháu ta sẽ cùng nhau ăn những Tết Trung thu tưng bừng vui vẻ. Vinh hoa bõ lúc phong trần. Bác chúc các cháu vui vẻ, mạnh khoẻ và gửi các cháu nhiều cái hôn Trung thu".

- Báo Cứu quốc (chi nhánh số 6), số 1042, ngày 16-9-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 502.

Tháng 9, ngày 23

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi nhân kỷ niệm ba năm ngày Nam Bộ kháng chiến.

Người biểu dương quân và dân Nam Bộ trong ba năm qua mặc dầu hoàn cảnh rất khó khăn, "chẳng những giữ vững, mà còn phát triển tinh thần đoàn kết và chí khí hy sinh, mà lại ngày càng thêm mạnh, chẳng những chống cự với giặc, mà còn chiến thắng giặc", đánh những trận làm cho địch phải "kinh hồn mất vía".

Cùng ngày, trong bài viết Cách làm việc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách (ký tên X.Y.Z.), đăng trên báo Sự thật số 100, Người chỉ rõ:

"Lãnh đạo không tập thể, thì sẽ đi đến cái tệ bao biện, độc đoán, chủ quan. Kết quả là hỏng việc.

Phụ trách không do cá nhân, thì sẽ đi đến cái tệ bừa bãi, lộn xộn, vô chính phủ. Kết quả cũng là hỏng việc.

Tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách cần phải luôn luôn đi đôi với nhau".

- Báo Sự thật, số 100, ngày 23-9-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 503.

Tháng 9, ngày 24

Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ thị về việc tổ chức Ban quân sự Nam Bộ.

"Tên và thành phần: để phù hợp với hệ thống chung, Ban quân sự Nam Bộ gọi là Bộ Tư lệnh Nam Bộ.

Nhiệm vụ và quyền hạn trong Bộ Tư lệnh Nam Bộ:

1. Về làm việc, theo nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách.Nghĩa là kế hoạch chủ trương phải đưa ra thảo luận trong Ban Thường vụ hay Bộ tư lệnh tuỳ điều kiện.

2. Chính uỷ có quyền quyết định tối hậu. Nhưng trong lúc dùng quyền ấy, cần trọng uy tín của Tư lệnh và Phó Tư lệnh và không lấn át sáng kiến chuyên môn".

- Tài liệu lưu trữ của Bộ Quốc phòng. Hồ sơ 76 (1-48 - 12-48).

- Bộ Quốc phòng, Viện Lịch sử quân sự Việt Nam: Sự nghiệp và tư tưởng quân sự của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1995, tr. 139.

Tháng 9, ngày 27

Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Đảng đoàn Chính phủ để chuẩn bị nội dung cho phiên họp Hội đồng Chính phủ sắp tới.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 435.

Tháng 9, ngày 28 và ngày 29

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ tọa phiên họp của Hội đồng Quốc phòng tối cao để bàn về kế hoạch thu - đông và chương trình năm 1949, việc tổ chức bộ máy kháng chiến hành chính, vấn đề tiếp tế cho Việt Bắc, kế hoạch bảo vệ cơ quan và mùa màng...

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 436.

Tháng 9, ngày 30

Chủ tịch Hồ Chí Minh điều khiển phiên họp của Hội đồng Chính phủ để nghe báo cáo và thảo luận về tình hình thế giới, tình hình quân sự và chiến dịch mùa hè, tình hình nội trị, tình hình kinh tế...

Cuộc họp kéo dài suốt cả ngày cho đến 9 giờ đêm
mới nghỉ.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 436.

Tháng 9

Nhận được báo cáo cụ Tạ Quang Yên ở Nam Định có tám người con, sáu người tham gia kháng chiến trong đó bốn người đã hy sinh, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất xúc động. Thay mặt Chính phủ, Người viết thư khen ngợi và tặng cụ Yên tám chữ:

"Một nhà trung hiếu.

Muôn thuở thơm danh".

Người còn tặng cụ một chiếc áo của đồng bào đã biếu Người.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng  Cách mạng Việt Nam.

Tháng 9

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Hội Liên Việt huyện Mỹ Lộc (Nam Định), khen ngợi về thành tích Hội đã vận động được 114 người lầm đường trở về với Tổ quốc và mong "Hội kêu gọi toàn thể đồng bào trong huyện hăng hái xung phong Thi đua ái quốc làm cho Mỹ Lộc tiến lên về mọi mặt và trở nên một huyện kiểu mẫu".

- Tài liệu của Ban Nghiên cứu Lịch sử Đảng tỉnh Nam Hà.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 508.

Cuối tháng 9, đầu tháng 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận được thư của Hoàng thân Xuphanuvông. Thư viết bằng tiếng Pháp, đề ngày 17-5-1948.

Trong thư, Hoàng thân tỏ ý tin tưởng cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam nhất định sẽ thắng lợi, và gửi đến "Vị cha già dân tộc những tình cảm trong sáng và tôn kính nhất".

- Báo Nhân dân, ngày 19-5-1988.

Tháng 10, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển phiên họp Hội đồng Chính phủ.

Phát biểu về vấn đề thi đua, Người nêu rõ: Hiện nay nhiều người vẫn chưa hiểu rõ về việc thi đua. Phong trào bình dân học vụ thi đua có kết quả là vì có nhiều cán bộ mà đều là cán bộ trong dân. Cho nên, trong việc vận động thi đua cần phải tránh xu hướng "bàn giấy", "công chức hoá". Cán bộ thi đua cũng nên đào tạo như cán bộ bình dân học vụ, lấy người địa phương mà huấn luyện. Quân đội và nhân viên các cơ quan cũng có trách nhiệm vận động thi đua. Cần có sự phối hợp thống nhất chương trình thi đua thì thi đua mới có kết quả rõ rệt.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 10, ngày 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển phiên họp Hội đồng Chính phủ.

Tối, Người dự liên hoan lửa trại, xem vở kịch vui do anh em trong trung đội bảo vệ biểu diễn chào mừng Hội đồng Chính phủ.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 435.

Tháng 10, ngày 3

Hội đồng Chính phủ họp tiếp dưới quyền chủ toạ của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Khoảng 9 giờ, Chủ tịch cùng các vị trong Ban Thường trực Quốc hội và Chính phủ đón Đoàn đại biểu Nam Bộ do ông Phạm Hùng làm Trưởng đoàn. Người ra tận ngoài cửa đón Đoàn, xúc động ôm hôn từng người. Sau đó, Người trực tiếp nghe ba báo cáo của Đoàn về tình hình quân sự, hoạt động của Uỷ ban kháng chiến hành chính Nam Bộ, tình hình các đoàn thể.

Trưa, Người dự cơm thân mật với Đoàn, thăm hỏi tình hình từng đại biểu.

Chiều, Người gặp gỡ và nói chuyện với Đoàn trước khi Đoàn chia về các bộ phận để tìm hiểu công việc.

- Tài liệu của Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 437-438.

Tháng 10, ngày 4 và ngày 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc với Thường vụ Trung ương Đảng để nghe báo cáo về công tác chính quyền và soạn thảo một số nghị quyết.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 438.

Tháng 10, ngày 12

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 241/SL, về việc thành lập "Ban Trung ương bao vây kinh tế địch".

- Sắc lệnh số 242/SL, sửa đổi một số điểm trong Chương 1, Chương 2, Chương 3 của Sắc lệnh số 20/SL ngày 16-2-1947 về chế độ hưu bổng, thương tật và tiền tuất cho thân nhân tử sĩ.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 10, ngày 14

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 243/SL, bổ nhiệm Đổng lý sự vụ Bộ Lao động.

- Sắc lệnh số 244/SL, trích ở Quỹ toàn quốc 30 triệu đồng và cấp cho Nha tín dụng sản xuất làm tiền quyên trợ (lần thứ hai).

- Sắc lệnh số 245/SL, ấn định chế độ phụ cấp mới cho các vị trong Ban Thường vụ và Thường trực Quốc hội.

- Sắc lệnh số 246/SL, ấn định chế độ phụ cấp mới cho các vị Bộ trưởng và Thứ trưởng các Bộ và Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam.

- Sắc lệnh số 247/SL, cho phép ông Siegfried Idlefeld, kiều dân Đức, được nhập quốc tịch Việt Nam và lấy tên là Nguyễn Đức Việt.

- Sắc lệnh số 248/SL, tặng thưởng Huân chương Quân công hạng Ba cho Thiếu tướng, Cục trưởng Cục quân giới Trần Đại Nghĩa.

- Sắc lệnh số 249/SL, bổ nhiệm Khu trưởng và Khu phó Khu IX.

- Sắc lệnh số 250/SL, bổ nhiệm Liên khu phó Liên
khu I.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 10, ngày 15

Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhan đề Chủ nghĩa cá nhân, ký bút danh X.Y.Z., đăng trên báo Sự thật,
số 101.

Người phê phán một số biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân và góp ý kiến về cách thức khắc phục căn bệnh nguy hiểm đó.

- Báo Sự thật, số 101, ngày 15-10-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 509-511.

Tháng 10, ngày 22

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 252/SL, bãi chức Giám đốc Ban Pháp chế Bộ Lao động của ông Nguyễn Lê Giang.

- Sắc lệnh số 253/SL, chuẩn y để ông Lê Xuân Hưu từ chức Phó Đổng lý sự vụ Bộ Thương binh và Cựu binh.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 10, ngày 29

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi liền hai bức thư "hoả tốc" cho ông Lê Văn Hiến báo tin địch đang tập trung quân và sắp nhảy dù. Người căn dặn nên có kế hoạch cho các cơ quan, nhà máy để tránh sự phá hoại của địch và yêu cầu ông Lê Văn Hiến, nhân danh Hội đồng Quốc phòng tối cao, thảo lời kêu gọi gửi quân dân cả nước chuẩn bị sẵn sàng đối phó với cuộc tiến công thu - đông của giặc.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 450-451.

Tháng 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết "thơ riêng" gửi ông Bộ trưởng Bộ Tư pháp Vũ Đình Hoè.

Nội dung như sau:

"Chú Hoè thân mến,

Việc ân xá, ân giảm ở Thái Bình như thế là xong. Ông Giám đốc Vũ Văn Huyền đã tỏ ra rất tận tâm với chức vụ thì Chính phủ nên khen... Nhưng... vừa rồi ông ấy làm quá đáng, thì chúng ta phải phê bình để giúp ông ấy sửa chữa và tiến bộ.

Ngoài sự phê bình bằng công văn, có lẽ chú nên lấy tình nghĩa bầu bạn mà nói riêng cho ông ấy biết rõ thái độ của Chính phủ.

Kính chúc chú, ông cụ mạnh khoẻ, hỏi thăm thím và hôn các cháu".

- Tạp chí Xưa và Nay, tháng 5-1997.

Tháng 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Nguyễn Sơn Hà, đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Nguyên:

"Thưa cụ,

Tôi cảm ơn cụ đã gởi biếu tôi 1 chiếc áo mưa do cụ chế ra. Tôi mong cụ sẽ tìm cách chế áo mưa cho mau, cho nhiều, cho tốt và rẻ để làm kiểu mẫu cho các nhà công nghệ ta trong cuộc thi đua ái quốc. Đồng thời, tôi mong cụ kêu gọi giúp đỡ đồng bào Thái Nguyên hăng hái xung phong thi đua.

Chào thân ái và quyết thắng

Tháng 10 năm 1948

HỒ CHÍ MINH".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại gia đình ông Nguyễn Sơn Hà.

Tháng 11, ngày 13

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi cụ Hoàng Hữu Kiệt và các cụ trong Tỉnh hội cứu quốc Quảng Trị.

Bức thư viết:

"Kính gửi cụ Hoàng Hữu Kiệt,

Các cụ đã tuổi cao tóc bạc, mà vẫn hăng hái tham gia kháng chiến. Thật là xứng đáng với bô lão đời nhà Trần. Thật là lão đương ích tráng. Một dân tộc mà già trẻ một lòng, kiên quyết như dân ta thì kháng chiến nhất định thắng lợi, thống nhất và độc lập nhất định thành công. Chúc các cụ mạnh khoẻ và sống lâu.

Chào thân ái và quyết thắng

HỒ CHÍ MINH".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng  Cách mạng Việt Nam.

Tháng 11, ngày 15

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi đồng bào huyện Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh, khen ngợi đồng bào toàn huyện đã thanh toán xong nạn mù chữ và kêu gọi mọi người tiếp tục cố gắng hơn nữa để Cẩm Xuyên trở thành kiểu mẫu trên cả ba mặt trận: diệt giặc dốt, diệt giặc đói và diệt giặc ngoại xâm.

Cùng ngày, bài viết của Người nhan đề Bệnh tự kiêu, tự ái, ký bút danh X.Y.Z., đăng trên báo Sự thật, số 102.

Bài báo có đoạn:

"Mỗi một người và tất cả mọi người chúng ta phải tẩy cho sạch bệnh tự kiêu, "tự ái". Đó là hai thứ bệnh rất nguy hiểm cho đạo đức và công việc.

Thang thuốc thánh để chữa bệnh này gồm có bốn vị là:

a) Thật thà tự phê bình và hoan nghênh người khác phê bình mình.

b) Cố gắng sửa chữa khuyết điểm và phát triển ưu điểm.

c) Luôn luôn cố gắng học hỏi để luôn luôn tiến bộ.

d) Thực hành đoàn kết".

- Báo Sự thật, số 102, ngày 15-11-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 512-516.

Tháng 11, ngày 16

Tối, Chủ tịch Hồ Chí Minh dự cuộc họp của Hội đồng Quốc phòng tối cao để thảo luận về kế hoạch đối phó các cuộc tiến công quân sự của Pháp.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 459.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 11, ngày 17

Chủ tịch Hồ Chí Minh khai mạc và chủ toạ phiên họp của Hội đồng Chính phủ kiểm điểm công tác năm 1948 và bàn chương trình công tác năm 1949.

Kết thúc phiên họp, Người nhắc nhở phải chú ý vấn đề giữ bí mật các văn kiện của Nhà nước và hết sức đề cao cảnh giác.

Họp xong, Người ra về ngay mặc dầu đêm đã khuya và rét mướt.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 1, tr. 460.

Tháng 11, ngày 19

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 254/SL, quy định về tổ chức, nhiệm vụ và quyền hạn, cách làm việc và sự phân công của tổ chức chính quyền nhân dân các cấp trong thời kỳ kháng chiến (Hội đồng nhân dân, Uỷ ban kháng chiến hành chính).

- Sắc lệnh số 255/SL, quy định về tổ chức và cách làm việc của Hội đồng nhân dân và Uỷ ban kháng chiến hành chính các cấp trong vùng địch tạm thời kiểm soát hoặc
uy hiếp.

- Sắc lệnh số 256/SL, quy định Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, khi xét thấy cần thiết, có thể phát hành "Quân dụng phiếu" trong thời kỳ chiến tranh.

- Sắc lệnh số 257/SL, cấm chỉ mọi sự tích trữ có tính chất đầu cơ những hàng hoá cần thiết cho đời sống nhân dân.

- Sắc lệnh số 258/SL, quy định cách tổ chức công an quân pháp trong thời kỳ kháng chiến.

- Sắc lệnh số 259/SL, ấn định mức sinh hoạt phí tối thiểu cho một quân nhân mỗi ngày và mức phụ cấp hằng tháng (hưởng theo cấp bậc).

- Sắc lệnh số 260/SL, bổ nhiệm Đổng lý văn phòng Bộ Canh nông.

- Sắc lệnh số 261/SL, ấn định mức lương cho những người không phải công chức đang làm việc tại các cơ quan bộ, kỳ, khu và tỉnh.

- Sắc lệnh số 264/SL, bổ khuyết về tổ chức Toà án binh.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 11, ngày 20

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi đồng bào Ninh Bình, khen ngợi về thành tích hộ đê. Người mong đồng bào "tiếp tục và phát triển chí khí xung phong ấy trong phong trào Thi đua ái quốc để:

Diệt giặc đói,

Diệt giặc dốt,

Diệt giặc ngoại xâm".

- Báo Cứu quốc, số 1123, ngày 21-12-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 517-518.

Tháng 11, ngày 22

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 262/SL, bổ nhiệm ông Trần Hữu Dực làm Đổng lý sự vụ Bộ Nội vụ thay ông Khuất Duy Tiến được cử làm nhiệm vụ khác.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 11, ngày 28

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi cụ Lê Thước, Chủ tịch Uỷ ban tăng gia sản xuất Thanh Hoá, giải thích về lý do của việc phải giảm tô và ý nghĩa của Nghị định giảm địa tô 25% của Liên bộ Nội vụ và Canh nông ngày 28-11-1946.

Bức thư có đoạn:

"Giảm địa tô 25% đã công bình và lợi cho cả điền chủ lẫn nông dân, thì không có lẽ gì mà sinh mối chia rẽ; càng không có lẽ gì mà các điền chủ lại chán nản, hoặc bỏ ruộng không cày.

Lực lượng kháng chiến chống ngoại xâm, một phần là nhờ giới "hữu sản nông dân", nhưng một phần lớn cũng nhờ giới trung nông và bần nông. Người có tiền giúp tiền, người có sức giúp sức - Thế là đại đoàn kết".

Cuối thư, Người nhờ cụ Lê Thước giải thích cho những vị điền chủ nào chưa hiểu thấu đáo.

Cùng ngày, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho Trung đội du kích Kim Thành (Hải Dương), khen ngợi anh em "đánh giao thông vận tải của địch rất hay, và đã thắng được nhiều trận".

Người khuyên anh em cố gắng hơn nữa, và hứa sẽ có một phần thưởng đặc biệt tặng cho đơn vị "mỗi lần phá được một đầu tàu xe lửa".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Cục Lưu trữ Trung ương Đảng.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 519.

Tháng 11, ngày 30

Bài Một việc mà các cơ quan lãnh đạo cần thực hành ngay của Chủ tịch Hồ Chí Minh (ký bút danh X.Y.Z.), đăng trên báo Sự thật, số 103, đề cập đến công tác kiểm tra.

Bài báo chỉ rõ: Chính sách đúng là nguồn gốc của thắng lợi, nhưng khi đã có chính sách đúng, thì sự thành công hoặc thất bại của chính sách đó là do cách tổ chức công việc, việc lựa chọn cán bộ và do công tác kiểm tra. Nếu ba điều ấy làm không tốt, thì chính sách đúng mấy cũng vô ích. Để công việc kiểm tra đạt kết quả, phải có cách kiểm tra và cán bộ kiểm tra. "Có thể nói rằng: chín phần mười khuyết điểm trong công việc của chúng ta là vì thiếu sự kiểm tra". Và "Nếu tổ chức sự kiểm tra được chu đáo, thì công việc của chúng ta nhất định tiến bộ gấp mười gấp trăm".

- Báo Sự thật, số 103, ngày 30-11-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 520-521.

Tháng 11

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư và tặng áo lụa cho Cục trưởng Cục quân chính Phan Tử Lăng.

Thư Người viết: "Áo lụa này do đồng bào biếu Bác, nay Bác tặng lại chú. Chúc chú đánh giặc giỏi và tiến bộ nữa".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Cục Lưu trữ Trung ương Đảng.

Tháng 11

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn cụ Kiều Hữu Hỷ 8). Bức thư có đoạn:

"Tôi cảm ơn cụ đã viết thư thăm hỏi tôi. Tôi vẫn được mạnh khoẻ và chắc cụ cũng luôn bình yên.

Tôi rất lấy làm tiếc vì chiến sự chưa được gặp cụ".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 11

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Tôn Đức Thắng, Trưởng ban vận động thi đua ái quốc Trung ương, trao đổi về công tác huấn luyện cán bộ, về cách huấn luyện, về việc khen thưởng và các danh hiệu thi đua.

Kèm theo thư, Người vẽ sơ đồ một huyện với 64 làng làm ví dụ để minh họa cụ thể các bước huấn luyện theo gợi ý của Người trong thư.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 522-525.

Tháng 11

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen ngợi Đội du kích Thủ đô và những người đã trực tiếp hoặc gián tiếp giúp sức vào cuộc tấn công đêm 4-11-1948 vào Hà Nội, thực hiện lời thách thức thi đua ái quốc với các Đội du kích Sài Gòn, Chợ Lớn, Huế, Hải Phòng...

Bức thư có đoạn:

"Hà Nội là quả tim quân sự, chính trị và kinh tế của địch. Du kích Thủ đô và Vệ quốc quân cần phải thường khuấy rối quả tim của địch cho đến ngày tổng phản công.

Du kích Thủ đô đã oanh liệt lập công lần đầu. Tôi chắc rằng từ nay du kích Thủ đô sẽ lập công nhiều hơn nữa, to hơn nữa".

- Báo Cứu quốc, số 1128, ngày 4-3-1949.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 527.

Tháng 11

Được ông Chánh văn phòng Chủ tịch Chính phủ Phan Mỹ báo cáo là bác sĩ Đỗ Xuân Hợp gửi biếu Người một quả bóng chuyền, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư cảm ơn.

Bức thư viết:

"Cám ơn chú đã gửi biếu tôi một quả bóng. Độ này tôi khoẻ hơn lúc ở Thủ đô. Tôi sẽ tập đánh bóng cho khoẻ hơn nữa. Các chú thi đua ái quốc kết quả như thế nào? Gửi lời thăm thím và hôn các cháu.

Chào thân ái và quyết thắng".

- Đỗ Xuân Hợp: Bác Hồ luôn theo dõi từng bước trưởng thành của tôi. In trong tập Bác vẫn cùng chúng cháu hành quân, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1984, tr. 96.

Tháng 11

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen ngợi đồng bào và nam nữ giáo viên bình dân học vụ xã Thanh Nông, huyện Lương Sơn (nay thuộc huyện Kim Bôi), tỉnh Hoà Bình đã thanh toán xong nạn mù chữ sớm nhất trong huyện.

Bức thư có đoạn:

"Tôi khuyên đồng bào cố gắng học thêm và hăng hái xung phong Thi đua ái quốc để diệt giặc đói và giặc ngoại xâm, cũng như đồng bào đã hăng hái diệt giặc dốt vậy.

Tôi lại mong đồng bào các xã khác trong tỉnh Hoà Bình cố gắng thi đua với xã Thanh Nông làm cho tỉnh ta tiến bộ vẻ vang và mau chóng".

- Những lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1958, t.1, tr. 278.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 526.

Tháng 12, ngày 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Cù Huy Cận, góp ý kiến rất cụ thể và chi tiết về bản "Nội quy kiểu mẫu của Quỹ nghĩa thương" 9).

Kết luận, Người viết: "Nói tóm lại: Phải làm nội quy giản đơn hơn, thì dân mới dễ hiểu, dễ làm hơn".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 528-529.

Tháng 12, ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 265/SL, quy định Uỷ ban kháng chiến hành chính Hà Nội là một Uỷ ban kháng chiến hành chính thành phố, thuộc Uỷ ban kháng chiến hành chính Liên khu III.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 12, ngày 19

Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi gửi đồng bào và chiến sĩ cả nước nhân kỷ niệm hai năm Ngày toàn quốc kháng chiến.

Phân tích những diễn biến chính trị, quân sự, kinh tế giữa ta và địch qua hai năm kháng chiến, Người khẳng định:

"NĂM ĐẦU là vất vả,

NĂM THỨ HAI là tiến bộ"

và tiên đoán tình hình cuộc chiến sắp tới:

"NĂM THỨ BA sẽ là năm bước gần đến thắng lợi hoàn toàn".

Người kêu gọi toàn thể đồng bào và chiến sĩ cả nước chớ chủ quan, khinh địch, hãy hăng hái xung phong Thi đua ái quốc để giành lấy thắng lợi cuối cùng.

Cùng ngày, Người gửi điện tới nhân dân Pháp tố cáo những hành động "khủng khiếp ngu dại" của thực dân Pháp đã gây ra trong cuộc chiến tranh "đang giày vò tâm can hai dân tộc" nhằm mục đích "lừa bịp dân tộc Pháp, chia rẽ dân tộc Việt Nam".

Bức điện một lần nữa nêu rõ quyết tâm chiến đấu của nhân dân Việt Nam, và khẳng định "một quốc gia đã nhất định tranh thủ độc lập tự do cho mình thì nó phải chiến thắng, không gì cản nổi".

- Báo Sự thật, số 104, ngày 19-12-1948.

- Báo Cứu quốc, số 1129, ngày 28-12-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 530-536.

Tháng 12, trước ngày 20

Được tin Giám mục Hồ Ngọc Cẩn từ trần, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi điện chia buồn tới Toà Giám mục Bùi Chu.

Người lấy làm tiếc vì chiến sự không thể về dự đám tang của Giám mục và đã nhờ Uỷ ban kháng chiến hành chính Liên khu III thay mặt đến dự lễ và chia buồn cùng đồng bào công giáo địa phận Bùi Chu.

- Báo Cứu quốc, số 1122, ngày 20-12-1948.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 537.

Tháng 12, ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới đồng bào công giáo cả nước nhân ngày lễ Thiên Chúa giáng sinh.

Bức thư có đoạn:

"Hôm nay, đồng bào lễ Chúa trong một bầu không khí chiến tranh, vì giặc Pháp còn đang giày xéo trên đất nước ta. Song rồi đây, thắng lợi sẽ cho chúng ta lễ Chúa long trọng hơn, trong một bầu không khí vui vẻ và tươi sáng của một nước hoàn toàn thống nhất và độc lập.

Vậy đồng bào hãy cùng tôi cầu nguyện Chúa cho ngày thắng lợi sắp tới của dân tộc. Tôi cầu nguyện Chúa luôn luôn ban phúc lành cho đồng bào".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 538.

Tháng 12

Nhận được quà biếu của gia đình ông Đỗ Đình Thiện, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi bức thư sau:

"Gửi chú thím Thiện,

Cảm ơn chú thím đã gửi biếu một bộ áo rất đẹp, nhất là cái gì cũng tự tay mình làm lấy.

Nghe nói các cháu thêu khéo, Bác gửi lời khen các cháu và hôn các cháu.

Thân ái

12/48

BÁC".

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại gia đình ông  Đỗ Đình Thiện.

Tháng 12

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn Trại dinh điền Sông Soi đã gửi biếu cam và dặn dò mọi người "phải gắng làm tròn nhiệm vụ của chiến sĩ trên mặt trận kinh tế".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 539.

Trong năm

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi tặng báo Xung phong, tờ báo của Nhi đồng cứu quốc tỉnh Hải Dương bài thơ dưới đây:

Bác nhận được báo "Xung phong"

Cảm ơn các cháu có lòng gửi cho.

Các cháu nghe Bác dặn dò:

Phải biết yêu nước, phải lo học hành,

Siêng làm việc, siêng tập tành,

Phải giữ kỷ luật là thành cháu ngoan.

Bác yêu các cháu muôn vàn,

Bác gửi các cháu một ngàn cái hôn.

- Bút tích bức thư. Bản gốc lưu tại Bảo tàng  Cách mạng Việt Nam.

Trong năm

Lấy bút danh Lê Quyết Thắng, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết cuốn sách nhan đề Một đoạn lịch sử Việt Nam từ 1847 đến 1947.

Đây là một tác phẩm lịch sử trình bày những "sự kiện chủ yếu trong 100 năm, kể từ khi thực dân Pháp bắt đầu thực hiện âm mưu xâm lược Việt Nam (1847) đến khi chúng đánh lên Việt Bắc (1947) trong cuộc xâm lăng lần thứ hai. So sánh hai thời kỳ - "Thời kỳ quân chủ" và "Chế độ dân chủ", tác giả chỉ rõ: "Thực dân Pháp cứ lầm tưởng rằng Việt Nam ngày nay cũng yếu ớt như Việt Nam trong thời kỳ quân chủ, chúng tưởng rằng, chính phủ dân chủ cũng nhút nhát như triều đình nhà vua".

- Lê Quyết Thắng: Một đoạn lịch sử Việt Nam từ 1847 đến 1947, Việt Bắc xuất bản. Bản sao đánh máy, lưu tại Thư viện Quốc gia.

Trong năm

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết hai bài thơ chữ Hán Thu dạ và Báo tiệp. Nguyên văn hai bài thơ như sau:

THU DẠ

Trù hoạch canh thâm tiệm đắc nhàn,

Thu phong thu vũ báo thu hàn.

Hốt văn thu địch sơn tiền hưởng,

Du kích quy lai tửu vị tàn.

Dịch thơ:                           

ĐÊM THU

Bàn việc canh chầy mới tạm ngơi,

Gió mưa thu báo lạnh thu rồi.

Còi thu bỗng rúc vang từng núi,

Du kích về thôn, rượu chửa vơi.

BÁO TIỆP

Nguyệt thôi song vấn: - Thi thành vị?

- Quân vụ nhưng mang vị tố thi.

Sơn lâu chung hưởng kinh thu mộng,

Chính thị Liên khu báo tiệp thì.

Dịch thơ:                         

TIN THẮNG TRẬN

Trăng vào cửa sổ đòi thơ,

- Việc quân đang bận, xin chờ hôm sau.

Chuông lầu chợt tỉnh giấc thu,

Ấy tin thắng trận Liên khu báo về.

- Hồ Chí Minh: Thơ, Nxb. Văn học, Hà Nội, 1975, tr. 110-111, 106.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 543, 544.

--------------------

Chú thích

1)  Hội nghị giáo dục toàn quốc họp từ ngày 10 đến ngày 15-7-1948 tại Việt Bắc (B.T).

2) Hội nghị văn hoá toàn quốc lần thứ hai họp từ ngày 16 đến ngày 20-7-1948 tại Phú Thọ (B.T).

3)  Báo Vệ quốc quân, cơ quan tuyên truyền và giáo dục của quân đội. Báo xuất bản hằng tuần, số đầu tiên ra ngày 22-3-1947. Năm 1950, báo Vệ quốc quân và báo Quân du kích sáp nhập thành báo Quân đội nhân dân (B.T).

4) Tháng 7-1948, cụ Võ Liêm Sơn được cử đi dự Hội nghị Văn hoá toàn quốc họp ở Việt Bắc. Cụ đã được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh và được Người tặng bài thơ trên (B.T).

5) Hội nghị họp trong tháng 8-1948 (B.T).

6) Huyện Quỳnh Côi là huyện đầu tiên trong cả nước đã thanh toán xong nạn mù chữ, được Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư, bằng khen và tặng phẩm (B.T).

7) Bình dân học vụ (B.T).

8) Cụ Kiều Hữu Hỷ: thân sĩ Liên khu IV, thành viên của Hội giúp binh sĩ bị nạn, ở Trung Bộ ra để chờ công tác. Cụ viết thư thăm sức khoẻ Chủ tịch và Người đã viết thư trả lời.

9) Quỹ do nông dân tự nguyện đóng góp (bằng thóc) trong kháng chiến, dùng vào mục đích giúp bà con nông dân địa phương gặp khó khăn vay (B.T).

Tháng 1, ngày 1

Thay mặt Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi Thư chúc mừng năm mới tới toàn thể đồng bào và chiến sĩ cả nước.

Trong thư, Người nêu những nhiệm vụ cụ thể đối với chiến sĩ, đồng bào, các cụ phụ lão, cán bộ, các cháu thanh niên và nhi đồng trong năm 1949, và kêu gọi "mọi người đều ra sức thi đua với tinh thần mới, lực lượng mới, để đưa kháng chiến và kiến quốc đến nhiều thắng lợi mới và thành công mới".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 545.

Tháng 1, ngày 10

Chủ tịch Hồ Chí Minh rời xã Trung Trực, huyện Yên Sơn (Tuyên Quang) chuyển về Lũng Tầu, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương (Tuyên Quang).

- Ban Tuyên huấn Tỉnh uỷ Hà Tuyên: Bác Hồ với Hà Tuyên, 1986, tr. 87.

Tháng 1, ngày 18

Chủ tịch Hồ Chí Minh dự Lễ bế mạc Hội nghị cán bộ Đảng lần thứ sáu15. Trong lời phát biểu, Người nêu rõ: "Hội nghị có đủ đại biểu Trung, Nam, Bắc... về dự, đó là một điểm tốt.

Những vấn đề thảo luận thì nhiều, nhưng đều hướng vào một đường đi: kháng chiến thắng lợi, xây dựng dân chủ mới để tiến tới chủ nghĩa xã hội".

Sau khi đề ra những việc khẩn yếu của Đảng phải làm trong năm về mặt quân sự, công tác chấn chỉnh bộ máy chính quyền từ dưới lên trên, về chính sách kinh tế tài chính, việc chỉnh đốn các đoàn thể quần chúng, Người đặc biệt nhấn mạnh vai trò của Đảng và đảng viên: "Đảng ví như cái máy phát điện, các công việc trên ví như những ngọn đèn, máy mạnh thì đèn sáng", "Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ "cộng sản" mà ta được họ yêu mến... Đồng chí ta phải học lấy bốn đức cách mạng: cần, kiệm, liêm, chính". Người căn dặn: "Đảng ta tuy nhiều người, nhưng khi tiến đánh thì chỉ như một người. Đó là nhờ có kỷ luật. Kỷ luật của ta là kỷ luật sắt, nghĩa là nghiêm túc và tự giác. Các đồng chí chúng ta cần phải ra sức giữ gìn kỷ luật sắt của Đảng".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 553.

- Ban Tuyên huấn Tỉnh uỷ Hà Tuyên: Bác Hồ với Hà Tuyên, 1986, tr. 87.

Tháng 1, ngày 24

Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp gỡ các đại biểu về họp Hội đồng Chính phủ.

Cùng ngày, Người tặng Bằng khen cho chị Nguyễn Thị Hợi (tức Minh Tâm) ở Mai Đà, Hoà Bình "là một cán bộ kiểu mẫu, đã tổ chức dân chúng chống giặc, lập lại và giữ vững chính quyền nhân dân ở địa phương".

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 2, tr. 12.

- Tỉnh uỷ Hà Sơn Bình: Bác Hồ với Hà Sơn Bình, 1990, tr. 25.

Tháng 1, ngày 25

Chiều, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp của Hội đồng Chính phủ.

Đọc báo cáo trước Hội đồng, Người nêu những nhận định về tình hình và nhiệm vụ chung của năm 1948 và những nhiệm vụ của năm 1949 về các mặt: nội chính, quân sự, ngoại giao, dân sinh, văn hoá giáo dục, xã hội, ngân sách; quy định cách làm việc trong các bộ, các ban của Chính phủ.

Nhận định về tình hình năm 1948, Người chỉ rõ: "Đó là năm đầu của giai đoạn cầm cự", năm "đã đặt cơ sở vững vàng cho sự chuẩn bị tổng phản công thắng lợi của ta".

Về những nhiệm vụ trước mắt, Người nhấn mạnh vấn đề phải "củng cố đại đoàn kết", "vận động nhân dân vùng địch tạm chiếm đóng tham gia kháng chiến", "mở rộng công tác tuyên truyền, củng cố chính quyền nhân dân", "tăng cường bộ đội, phát triển dân quân, xây dựng lý luận quân sự", "xây dựng lý luận pháp lý dân chủ. Huấn luyện và đào tạo cán bộ tư pháp, thảo những bộ luật dân chủ"...

Tối, Người dự lễ truy điệu Giám mục Hồ Ngọc Cẩn vừa mới qua đời.

- Bản sao Biên bản Hội đồng Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 2, tr. 13.

Tháng 1, trước ngày 26

Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm anh em ở Văn phòng Phủ Chủ tịch, giữa lúc anh em đang họp bàn việc tổ chức đón Tết Kỷ Sửu.

Người nói:

- Tết năm nay các chú tổ chức vui thế nào? Đã bàn mục pháo chưa? Tết phải có pháo chứ!

Mọi người ngơ ngác nhìn nhau. Đồng chí Trưởng ban tổ chức Tết thưa:

- Ở rừng thế này, kiếm đâu ra pháo ạ.

Chủ tịch cười, chỉ tay ra rừng nứa bảo mọi người:

- Kia kìa, pháo ở rừng thiếu gì...

Sau khi Người ra về, anh em ra rừng chặt nứa, bó lại thành những ống ngắn, chuẩn bị cho đêm lửa trại liên hoan Tết.

- Cục Chính trị Bộ Tư lệnh công an nhân dân vũ trang: Những ngày được gần Bác, Hà Nội, 1970, tr. 51.

Tháng 1, ngày 26

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển phiên họp của Hội đồng Chính phủ, thảo luận các vấn đề lớn trong chương trình hoạt động năm 1949.

Tối, Người dự "bữa tiệc" tiễn các đại biểu Nam Bộ và cũng là bữa "ăn Tết" của Chính phủ. Sau đó, dự lửa trại với khá nhiều trò vui.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 2, tr. 13.

Tháng 1, ngày 27

Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp với Hội đồng quốc phòng tối cao, giải quyết một số vấn đề quan trọng và bí mật.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 2, tr. 13.

Tháng 1, ngày 28 (Ba mươi Tết)

Giao thừa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm và chúc Tết cán bộ, nhân viên Văn phòng Phủ Chủ tịch.

Anh em đốt lửa liên hoan. Nứa bén lửa nổ lốp đốp như pháo.

Chúc Tết mọi người xong, Người lấy cam mừng tuổi mỗi đồng chí một quả và nói:

- Quà Tết của đồng bào tặng Bác, Bác biếu các chú.

- Cục Chính trị Bộ Tư lệnh công an nhân dân vũ trang: Những ngày được gần Bác, Hà Nội, 1990, tr. 52.

Tháng 1, ngày 29 (mồng Một Tết Kỷ Sửu)

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp cán bộ, nhân viên Văn phòng Phủ Chủ tịch đến chúc Tết. Sau khi nói chuyện về tình hình thế giới, tình hình kháng chiến trong nước, Người bảo anh em:

- Các chú ra sân chơi bóng chuyền. Bác làm trọng tài cho.

Người giao hẹn:

- Bên nào thắng, Bác thưởng cho mỗi người một điếu thuốc lá thơm.

Trận đấu diễn ra sôi nổi, vui vẻ. Mãn cuộc, bên thắng xếp hàng, báo cáo:

- Thưa Bác, chúng cháu thắng ạ.

Bên thua cũng xếp hàng đứng nghiêm:

- Thưa Bác, chúng cháu cũng thắng ạ.

Cả những chiến sĩ không có chân trong hai đội và những anh em khác trong cơ quan cũng xếp hàng, thưa:

- Thưa Bác, chúng cháu cũng thắng ạ.

Người lắc đầu "chịu" anh em, rồi vui vẻ nói:

- Đúng! Năm nay là năm đại thắng lợi, không ai thua cả! Bác thưởng tất cả!

- Cục Chính trị Bộ Tư lệnh công an nhân dân vũ trang: Những ngày được gần Bác, Hà Nội, 1990, tr. 53.

Cuối tháng

Nhân đón Xuân Kỷ Sửu, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài Thơ chúc Tết:

Kháng chiến lại thêm một năm mới,

Thi đua ái quốc thêm tiến tới.

Động viên lực lượng và tinh thần.

Kháng chiến càng thêm mau thắng lợi.

Người người thi đua,

Ngành ngành thi đua

Ngày ngày thi đua

Ta nhất định thắng

Địch nhất định thua.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 557.

Cuối tháng

Chủ tịch Hồ Chí Minh nhân danh Chính phủ, quân đội và đồng bào cả nước, gửi thư chúc Tết đồng bào trong vùng tạm bị địch chiếm.

Trong thư, Người bày tỏ sự cảm thông sâu sắc trước cảnh các giới đồng bào vùng tạm chiếm "phải riêng chịu sự lạnh lùng, nhục nhã, cơ cực, tức buồn dưới gót sắt lũ quỷ thực dân tàn bạo".

Bức thư có đoạn:

"Tôi rất đau lòng thương xót đồng bào tạm lâm vào hoàn cảnh ấy, vì lũ thực dân hung ác, nhưng một phần cũng vì tôi, người phụ trách số phận đồng bào, chưa lập tức xua đuổi được loài thú dữ và cứu vớt ngay đồng bào ra khỏi địa ngục thực dân".

Người trịnh trọng hứa với đồng bào: "Chính phủ và quân đội ta kiên quyết kháng chiến đến cùng, để tranh lại thống nhất và độc lập cho Tổ quốc, để mau mau giải phóng đồng bào". Người thiết tha khuyên đồng bào đoàn kết chặt chẽ, giữ vững tinh thần, giúp đỡ chiến sĩ ta, sẵn sàng để diệt địch. "Bất kỳ già trẻ gái trai, mỗi người Việt Nam ở trong vùng tạm bị địch chiếm phải là người đào mồ chôn quân địch. Sự giải phóng của đồng bào, một phần do Chính phủ ta phụ trách, mà một phần cũng ở trong tay đồng bào. Mà ngày giải phóng ấy sẽ không xa".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 560-561.

Cuối tháng

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư chúc Tết nhi đồng toàn quốc.

Người khen ngợi nhi đồng Việt Nam trong những năm vừa qua có nhiều tiến bộ, nhiều cháu đã oanh liệt hy sinh cho Tổ quốc, nhiều cháu đã lập chiến công được thưởng huân chương, hàng nghìn cháu hăng hái giúp việc cho bộ đội và cơ quan, các cháu đều sốt sắng tham giaThi đua ái quốc. "Các cháu đã xứng đáng là dòng dõi Phù Đổng Thiên Vương, Trần Quốc Toản. Thật xứng đáng là nhi đồng nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 562-563.

Cuối tháng

Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ký bút danh G.Z., nhan đề Thêu gấm và cho than đăng trên báo Sự thật, số Xuân Kỷ Sửu.

Với lối viết châm biếm nhẹ nhàng mà sâu sắc, tác giả vạch trần tâm địa của đế quốc Mỹ đối với các bạn "đồng minh" của mình qua mẩu chuyện về hai chuyến đi Mỹ của bà Tưởng Giới Thạch. Một chuyến lúc "ông Tưởng đang có thế lực to lớn", bà ta đã được người Mỹ đưa lên chín tầng mây, "đã thêu thêm hoa trên bức gấm đã sẵn đẹp"; và một chuyến lúc ông Tưởng thất thế, người Mỹ đã đón bà ta "không kèn, không trống, không tiếp rước, không hoan nghênh, mà chỉ có lạnh lùng và nhạo báng"... "chẳng ai cho họ một chút than đỡ rét".

- Báo Sự thật, số Xuân Kỷ Sửu năm 1949.

Cuối tháng

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn của các nhà báo sau phiên họp đầu năm của Hội đồng Chính phủ 1).

Về thái độ của ta đối với Vĩnh Thuỵ, Người nói: "Ông Vĩnh Thuỵ đã trịnh trọng thề trung thành với Tổ quốc, với nhân dân và Chính phủ. Nếu ông ấy cam tâm buôn dân bán nước, thì ông ấy sẽ bị tội phản quốc như những kẻ phản quốc khác".

Được hỏi về tình hình Trung Quốc, Người nói: "Nhân dân Trung Hoa là một phần nhân dân toàn thế giới. Dân chủ Trung Hoa thắng lợi, ắt sẽ có ảnh hưởng lớn đến toàn thế giới mà Việt Nam ta là một bộ phận".

- Báo Cứu quốc, số 1164, ngày 11-2-1949.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 558-559.

Tháng 1

Được báo cáo về thành tích của Hồng Sinh, nữ du kích xã Ngũ Lão, huyện Hoà An, Cao Bằng, một mình diệt 16 tên giặc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư khen ngợi Hồng Sinh và khuyên Hồng Sinh "cố gắng thêm, diệt cho được hai lần 16 tên giặc để lập công trong cuộc Thi đua ái quốc năm nay".

Người mong "nam nữ du kích Cao Bằng đều cố gắng thi đua, theo cho kịp Hồng Sinh, diệt cho nhiều giặc, cướp cho nhiều súng".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 554.

Tháng 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi các điền chủ huyện Yên Dũng (Bắc Giang), "rất vui lòng biết rằng đồng bào điền chủ chẳng những sẵn sàng giảm địa tô 25 phần trăm, mà còn hết sức giúp tá điền cơm ăn, việc làm".

Người mong "điền chủ sẽ hăng hái xung phong Thi đua ái quốc, lãnh đạo sự cải tạo nghề nông, để tăng gia sản xuất cho nhiều. Như thế thì đã ích quốc, lại lợi dân. Như thế là chủ điền giúp cho kháng chiến mau thắng lợi, kiến quốc mau thành công".

- Báo Cứu quốc, số 1211, ngày 7-4-1949.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 556.

Tháng 1

Nhân dịp Trường cán bộ dân quân Lê Bình bế mạc khoá 2, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư căn dặn: muốn đánh thắng giặc, "trước nhất và mọi việc phải dựa vào nhân dân; mỗi cán bộ và mỗi chiến sĩ dân quân du kích phải làm cho dân tin, dân phục, dân yêu". "Hai là phải tổ chức chặt chẽ, tập luyện hẳn hoi, chuẩn bị chu đáo. Hễ có giặc là đánh. Đánh khéo, đánh gan, đánh mạnh, đánh dai, đánh cho tan giặc".

Người hứa sẽ dành một giải thưởng đặc biệt cho cán bộ, dân quân nào lập công to nhất trong sáu tháng đầu năm 1949.

- Báo Quân du kích, số 12-13 năm 1949.

- Hồ Chí Minh với các lực lượng vũ trang nhân dân, Nxb. Quân đội nhân dân, Hà Nội, 1975, tr.100-101.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 555.

Tháng 1

Trong bài Đảng ta, ký bút danh Trần Thắng Lợi, đăng trên Tạp chí Sinh hoạt nội bộ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã điểm lại lịch sử phong trào công nhân Việt Nam từ năm 1917 đến việc đồng chí Nguyễn Ái Quốc cùng phe đa số trong Đảng Xã hội Pháp thành lập Đảng Cộng sản Pháp năm 1921 2), tổ chức Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên năm 1925, thống nhất các tổ chức cộng sản ở Việt Nam năm 1930, cao trào 1930-1931 và Xôviết Nghệ - Tĩnh, cao trào kháng Nhật và vũ trang khởi nghĩa giành chính quyền năm 1945.

Cuối bài, Người viết: "Năm nay, Đảng ta mới 19 tuổi. Nhưng suốt 19 năm ấy, năm nào cũng là một năm đấu tranh dũng cảm. Kinh qua bao nhiêu cơn sóng gió, bao nhiêu bước khó khăn, càng nhiều gian nan, Đảng ta càng nhiều rèn luyện, càng thêm vững chắc và rộng lớn. Nhờ chính sách đúng, lãnh đạo chắc, kỷ luật nghiêm, nhờ tư tưởng thống nhất, mà Đảng ta và dân tộc ta được những thắng lợi vẻ vang ngày nay.

Tuy vậy, chúng ta tuyệt đối không được tự kiêu, tự đại.

Chúng ta có nhiều thành công, nhưng chúng ta cũng còn nhiều khuyết điểm. Mỗi đồng chí ta cần phải mạnh dạn và thành thật kiểm điểm mình, kiểm điểm đồng chí mình...

Sứ mệnh của Đảng ta rất to. Công việc Đảng ta rất nhiều. Đảng đòi hỏi chúng ta phải làm trọn nhiệm vụ của đảng viên.

Không có vinh dự nào to bằng cái vinh hạnh được làm đảng viên của Đảng Cộng sản. Vì vậy, bất kỳ ở hoàn cảnh nào, làm công việc gì, chúng ta cũng phải kiên quyết làm cho xứng đáng với vinh hạnh ấy".

- Tạp chí Sinh hoạt nội bộ, số 13, tháng 1-1949. Bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 546-550.

Tháng 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp các đồng chí Võ Nguyên Giáp, Hoàng Văn Thái, Phan Phác nghe báo cáo về việc thành lập cơ sở ban đầu của Không quân.

Người dặn: "Ta đã định làm cái gì thì phải làm cho được. Ban đầu chỉ nên là Ban nghiên cứu Không quân thôi".

- Hàng không dân dụng Việt Nam - Những chặng đường lịch sử, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr. 30.

Tháng 2, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 2/SL, về việc thành lập Trường cao đẳng kỹ thuật.

- Sắc lệnh số 3/SL, bổ nhiệm Phó Cục trưởng Cục Chính trị Bộ Quốc phòng.

- Sắc lệnh số 4/SL, bổ nhiệm Phó Cục trưởng Cục Tình báo Bộ Quốc phòng.

- Sắc lệnh số 5/SL, bổ nhiệm Chánh văn phòng Bộ Quốc phòng kiêm Chánh văn phòng Bộ Tổng tư lệnh Quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam thay ông Lê Trọng Nghĩa được cử giữ chức vụ khác.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2, sau ngày 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời điện phỏng vấn của Hãng thông tấn Anh Reuter gửi ngày 2-2-1949 từ Pari.

Người nêu rõ lập trường của Việt Nam là "không nhìn nhận" những cuộc đàm phán giữa cựu Hoàng đế Bảo Đại với Chính phủ Pháp và cho rằng Bảo Đại đã "tự cách chức" tối cao cố vấn của Chính phủ Việt Nam rồi.

Trả lời câu hỏi về thái độ của Chính phủ Việt Nam đối với hiện tình Trung Quốc và Chính phủ Trung Hoa tương lai, Người khẳng định: "Vì điều kiện địa lý, lịch sử, kinh tế, v.v. đã mấy nghìn năm, dân tộc Việt Nam và dân tộc Trung Hoa như là bà con thân thích. Chính phủ Trung Hoa nào được nhân dân Trung Hoa ủng hộ thì Chính phủ Việt Nam sẽ thừa nhận chính phủ ấy".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 564-565.

Tháng 2, ngày 5

Nhận được báo cáo Hà Tĩnh có sáu huyện xoá được từ 85 đến 99% nạn mù chữ, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi điện cho Uỷ ban kháng chiến hành chính tỉnh (nhờ Uỷ ban kháng chiến hành chính Liên khu IV chuyển) khen ngợi thành tích nói trên và động viên nam nữ giáo viên cố gắng thi đua đến cuối tháng 6 cả tỉnh thanh toán xong nạn mù chữ.

Người hứa sẽ có giải thưởng đặc biệt cho tỉnh.

- Bản sao công văn lưu, ký ngày 5-2-1949 của Văn phòng Chủ tịch Chính phủ, lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

Tháng 2, trước ngày 9

Chủ tịch Hồ Chí Minh uỷ nhiệm Phòng Bí thư Văn phòng Chủ tịch Chính phủ gửi đăng báo lời cảm ơn đồng bào, các đoàn thể và ngoại kiều đã gửi điện, thư và quà mừng năm mới tới Người trong dịp Tết Kỷ Sửu 3).

- Báo Cứu quốc, số 1162, ngày 9-2-1949.

Tháng 2, ngày 17

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết Thư gửi Đội lão quân huyện Nam Đàn mới được thành lập.

Người góp ý: Đội lão quân cần phải tổ chức quy củ và công tác thiết thực nhằm vào ba điểm chính: quân sự, kinh tế, văn hoá. "Nhiệm vụ chính của Đội lão quân là làm cho phong trào Thi đua ái quốc sôi nổi, rộng khắp, thiết thực, bền bỉ để làm cho giai đoạn cầm cự mau thắng lợi và để chuẩn bị đầy đủ cho cuộc tổng phản công".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 566.

- Tài liệu lưu tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam.

Tháng 2, ngày 25

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 6/SL, ấn định việc chi thu năm 1949.

- Sắc lệnh số 7/SL, cho phép một kiều dân Trung Hoa được nhập quốc tịch Việt Nam.

- Sắc lệnh số 8/SL, cấm không được bán quá giá tối đa do Chính phủ quy định những mặt hàng cần thiết cho đời sống nhân dân và công cuộc kháng chiến.

- Sắc lệnh số 9/SL, ấn định một số nguyên tắc tổ chức doanh nghiệp quốc gia.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 2, ngày 26

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho nam nữ học viên Trường y tá Liên khu I, căn dặn:

"Y tá chẳng những là một nghề nghiệp, mà lại là một nghĩa vụ. Người y tá chẳng những giúp chữa bệnh mà còn phải phổ biến vệ sinh. Việc giữ gìn và bồi dưỡng sức khoẻ của dân tộc, người y tá phải gánh một phần quan trọng. Vì vậy, y tá là những chiến sĩ đánh giặc ốm, để bảo vệ sự khang kiện của giống nòi. Những chiến sĩ y tá phải có chí chịu khổ, chịu khó. Phải giàu lòng bác ái hy sinh".

- Báo Cứu quốc, số 1177, ngày 26-2-1949.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 567.

Tháng 2, ngày 28

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời báo France Soir về việc Bảo Đại hợp tác với Pháp, về tình hình Trung Quốc và Inđônêxia.

Nói về điều kiện để có thể thoả mãn nguyện vọng của nhân dân Việt Nam, Chủ tịch chỉ rõ: "Chỉ có độc lập thật sự và thống nhất thật sự mới có thể làm thoả mãn nguyện vọng Việt Nam".

Cùng ngày, khi đọc duyệt một tờ truyền đơn địch vận của ta do Văn phòng Chủ tịch Chính phủ đệ trình, Chủ tịch Hồ Chí Minh phê:

"Ta dụ quân Pháp hàng mà bảo nước nó mất, thì không khéo. Mà như vậy cũng không đúng, vì chỉ có bọn phản động Pháp chết, chứ nước Pháp dân chủ thì có chết đâu".

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 568-569.

- Bản sao công văn lưu, ký ngày 28-2-1949 của Văn phòng Chủ tịch Chính phủ, lưu tại Bảo tàng  Hồ Chí Minh.

Tháng 2

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư khen ông Hồ Đắc Thành, công tác tại Trường Pháp lý, vì đã biên soạn xong cuốn sách Trung Hoa sử lược.

Trong tháng, Người đến thăm và ân cần dặn dò đoàn đại biểu Nam Bộ ra thăm Việt Bắc trước khi đoàn trở về miền Nam. Người tặng ông Trần Văn Trà một thanh kiếm quý.

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

- Báo Nhân dân, ngày 20-5-2002.

Tháng 3, ngày 1

Chủ tịch Hồ Chí Minh dự họp Hội đồng Chính phủ bàn giải quyết một số vấn đề cấp bách, trong đó có vấn đề đối phó với việc Pháp đưa Vĩnh Thuỵ về nước và làm rầm rộ để đánh lừa quần chúng. Một chương trình giải thích để phản động Pháp và quốc tế thấy rõ thái độ kiên quyết của Chính phủ, đồng thời cũng để nhân dân khỏi bị mắc lừa, đã được thông qua.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 2, tr. 28.

Tháng 3, ngày 2 và ngày 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục điều khiển phiên họp của Hội đồng Chính phủ, bàn các vấn đề về kinh tế, quân sự, chính trị và tài chính.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 2, tr. 28.

Tháng 3, ngày 5

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cho các chiến sĩ Đường số 5, khen ngợi thành tích đánh giặc của các chiến sĩ trong năm 1948 và mong rằng: "sang năm 1949,... phải cố gắng thêm, đánh nhiều hơn, mạnh hơn để lập công to hơn nữa".

- Báo Cứu quốc, số 1183, ngày 5-3-1949.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 574.

Tháng 3, ngày 8

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 10/SL, cử ông Vương Kiêm Toàn giữ chức Giám đốc Nha Bình dân học vụ, thay ông Nguyễn Công Mỹ.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 12

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 12/SL, về việc trừng trị tội ăn cắp các đồ quân giới, quân trang, quân dụng trong thời chiến và thời bình.

- Sắc lệnh số 13/SL, về việc Kinh Môn trước sáp nhập vào Liên khu I, nay lại để thuộc về tỉnh Hải Dương (Liên khu III), về mọi phương diện.

- Sắc lệnh số 14/SL, ấn định: kể từ ngày 22-12-1948, đổi tên Bộ Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam thành Bộ Tổng tư lệnh Quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam; các Bộ chỉ huy liên khu quân sự đổi tên là Bộ Tư lệnh liên khu; danh hiệu Tổng chỉ huy Quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam đổi tên là Tổng tư lệnh Quân đội quốc gia và Dân quân Việt Nam; Liên khu trưởng đổi tên là Tư lệnh liên khu.

- Sắc lệnh số 15/SL, hợp nhất hai xã Phú Thịnh (huyện Hưng Nguyên) và Nam Cường (huyện Nam Đàn) thành xã Nam Hưng thuộc huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

- Sắc lệnh số 16/SL, về việc xá thuế điền thổ năm 1948 cho các huyện thuộc nam phần tỉnh Bắc Ninh: Yên Thành, Gia Lâm, Lang Tài, Gia Bình, thị trấn Ngọc Thuỵ.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 15

Bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhan đề Bệnh khẩu hiệu, ký bút danh G., đăng trên báo Cứu quốc, số 1191.

Sau khi nêu lên tầm quan trọng và vai trò của khẩu hiệu trong công tác tuyên truyền cổ động, Người phê phán một số địa phương và một số cán bộ đã mắc "bệnh khẩu hiệu", biểu hiện ở chỗ đưa ra quá nhiều khẩu hiệu khó hiểu, không thiết thực lại dài dòng.

- Báo Cứu quốc, số 1191, ngày 15-3-1949.

Tháng 3, ngày 17

Đọc lá đơn đề ngày 2-3-1949 của một công dân làm nghề dệt ở xã Hoà Xá, huyện Ứng Hoà, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Tây), khiếu nại về việc bị phạt vì đã đưa một số vải lên tỉnh Phú Thọ bán, Chủ tịch Hồ Chí Minh phê như sau: "Giao địa phương xét lại. Nếu thật là vải họ tự dệt, không phải hàng lậu, thì phải trả lại tiền cho họ".

- Bản sao Công văn lưu của Văn phòng Chủ tịch Chính phủ, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, ngày 21

Chủ tịch Hồ Chí Minh ký:

- Sắc lệnh số 18/SL, cử Trung tướng Nguyễn Bình giữ chức Tư lệnh Bộ Tư lệnh Nam Bộ.

- Sắc lệnh số 19/SL, cử ông Trần Văn Trà giữ chức Phó Tư lệnh Bộ Tư lệnh Nam Bộ.

- Sắc lệnh số 20/SL, cử ông Phạm Ngọc Thuần giữ chức Chính trị uỷ viên Bộ Tư lệnh Nam Bộ.

- Bản chụp Sắc lệnh, lưu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh.

Tháng 3, trước ngày 26

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phóng viên Hãng Telepress, Xtanlây Harixơn (Standley Harrisson), về những câu hỏi liên quan đến điều kiện chấm dứt chiến tranh Việt Nam, quan hệ giữa Việt Nam với các nước dân chủ nhân dân, v.v., Chủ tịch tuyên bố: "Pháp công nhận Việt Nam thống nhất thực sự và độc lập thực sự thì chiến tranh sẽ lập tức chấm dứt". "Nền độc lập của Việt Nam sẽ củng cố thêm hoà bình thế giới", "Việt Nam sẽ giao dịch với tất cả các nước nào trên thế giới muốn giao dịch với Việt Nam một cách thật thà".

- Báo Cứu quốc, số 1201, ngày 26-3-1949.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 577-578.

Tháng 3, trước ngày 29

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn Liên đoàn lao động Liên khu I đã biếu Người một thanh kiếm 4). Người báo tin đã nhân danh Liên đoàn gửi thanh kiếm đó "làm giải thưởng cho bộ đội nào ở Nam Bộ lập chiến công to nhất trong năm nay".

- Báo Cứu quốc, số 1203, ngày 29-3-1949.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.5, tr.579.

Tháng 3, ngày 30

Chủ tịch Hồ Chí Minh họp Hội đồng Quốc phòng tối cao. Vấn đề lớn là việc chuẩn bị cho Hội nghị kháng chiến hành chính toàn quốc do Hội đồng Quốc phòng phụ trách.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 2, tr. 37.

Tháng 3, ngày 31

Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ toạ phiên họp của Hội đồng Chính phủ. Người đã báo cáo và phân tích tình hình thế giới và trong nước.

- Lê Văn Hiến: Nhật ký của một Bộ trưởng, Nxb. Đà Nẵng, 1995, t. 2, tr. 37.

Tháng 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời điện phỏng vấn của nhà báo Mỹ Oantơ Bơrít (Walter Briggs) về những câu hỏi liên quan đến việc Liên hợp quốc16 can thiệp vào Việt Nam, về Khối liên hiệp Pháp, về quan hệ với Trung Quốc, v.v..

Đáp lại câu hỏi: Cụ có phải là một người cộng sản nữa không?, Người nói: "Tôi luôn luôn là một người yêu nước, tranh đấu cho độc lập và thống nhất thật sự của Tổ quốc tôi".

Trong tháng, Người còn trả lời những câu hỏi của nhà báo Mỹ Harôn Ixắc (Harold Issac) về cuộc đàm phán giữa Bảo Đại và Pháp, về triển vọng cuộc kháng chiến của nhân dân Việt Nam, về mối quan hệ Trung - Việt.

Người nêu rõ: nhân dân Việt Nam "không cần biết đến cuộc "đàm phán" ấy, nhân dân Việt Nam "chắc chắn có thể đánh quỵ thực dân"... "Độc lập của Việt Nam luôn luôn nhờ nơi lực lượng của Việt Nam"... "Cũng như các nước khác, tình hình Tàu sẽ ảnh hưởng đến Việt Nam ít hay nhiều. Ảnh hưởng thế nào thì chỉ có tương lai mới có thể nói".

- Tài liệu lưu trữ của Phòng Lưu trữ Bộ Ngoại giao.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 575-578.

Tháng 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư cảm ơn ngành tơ sợi Trung ương (Bộ Kinh tế) đã gửi biếu Người "bộ áo dứa". Người "mong các bạn xung phong Thi đua ái quốc làm cho ngành tơ sợi phát triển cho mau, cho tốt, cho nhiều để giải quyết vấn đề mặc cho đồng bào. Đó là nhiệm vụ của các bạn trong công cuộc kháng chiến kiến quốc. Các bạn cố gắng thì quyết thành công".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Bảo tàng  Cách mạng Việt Nam.

Tháng 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi ông Nguyễn Sơn Hà, đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Nguyên:

"Thưa cụ,

Tôi cảm ơn thư cụ viết ngày 10-3-1949. Tôi rất tán thành việc cụ treo giải thưởng để khuyến khích thi đua diệt giặc dốt.

Tôi sẵn sàng dành 1 giải thưởng đặc biệt cho huyện nào trong tỉnh Thái Nguyên thanh toán xong nạn mù chữ trước nhất.

Xin chúc cụ mạnh khoẻ và gửi lời chào thân ái và quyết thắng.

Tháng 3 năm 1949

HỒ CHÍ MINH".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại gia đình ông Nguyễn Sơn Hà.

Tháng 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư cảm ơn ông Vũ Hữu Đủng, chủ hiệu chè Cộng Hoà, xã Phú Ninh, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. Bức thư viết:

"Cảm ơn ông đã gửi chè biếu tôi. Nước ta sĩ, nông, công, thương, binh đều phải Thi đua ái quốc. Tôi mong hiệu của ông cũng thi đua, chế chè cho ngon, cho tốt, cho nhiều, để giúp sức phát triển thương nghiệp của nước nhà. Thế cũng là ích lợi cho kháng chiến và kiến quốc".

- Bút tích bức thư. Bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.

- Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t. 5, tr. 580.

Tháng 3 - tháng 4

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời điện phỏng vấn của Dân quốc nhật báo về cái gọi là "Thoả ước 8-3"­17 ký giữa Pháp và Bảo Đại và "Nền hoà bình ở Việt Nam" do Bảo Đại đưa lại.

Người vạch rõ âm mưu của thực dân Pháp là muốn đặt lại chế độ nô lệ ở Việt Nam một lần nữa. Vĩnh Thụy đã làm tay sai cho thực dân Pháp, là một tên phản quốc. Pháp luật Việt Nam tuy khoan hồng với những người biết cải tà quy chính nhưng sẽ thẳng tay trừng trị những tên Việt gian đầu sỏ đã bán nước buôn dân. Thứ thống nhất và độc lập giả hiệu chẳng lừa bịp được ai, ngay cả  với nhân dân Pháp và dư luận thế giới. Người khẳng định: "Lúc nào quân đội thực dân Pháp hoàn toàn rút khỏi đất nước Việt Nam, thì mới có thống nhất và độc lập". "Quân và dân Việt Nam quyết tâm đánh tan tất cả âm mưu của thực dân, quyết kháng chiến để tranh cho kỳ được độc lập và thống nhất thật sự".